Rocznik Historii Sztuki (36.2011)

40

ZDZISŁAW ŻYGULSKI JUN.

Tadeusz Mańkowski, Archiwum Fotograficzne
Zamku Królewskiego na Wawelu

profesorowie wyższych uczelni, uczeni różnych dyscyplin, literaci i artyści, adwokaci i redaktorzy, reżyserzy
i aktorzy, muzycy i śpiewacy prowadzili życie otwarte, spotykając się na premierach teatralnych, koncertach,
wernisażach wystaw, a codziennie - w kawiarniach. Dla Mańkowskiego najważniejsi byli uniwersyteccy
historycy sztuki, archiwiści, muzeolodzy i kolekcjonerzy. Potrafił wejść z nimi w kontakt, a nawet zacisnąć
więzy przyjaźni.

Historię sztuki reprezentował w tym czasie Jan Bołoz-Antoniewicz, jednocześnie znawca literatury ro-
mantycznej1. On to pierwszy odkrył tożsamość leonardowskiej Damy z gronostajem jako Cecylii Gallerani,
kochanki księcia Ludwika Sforzy il Moro. Następca Antoniewicza Władysław Podlacha pasjonował się me-
todologią badań nad sztuką w stylu teoretyków niemieckich. Problemy teoretyczne Mańkow skiego jednak nic
frapowały. Zajmowało go zawsze konkretne dzieło sztuki uchwytne w badaniach pochodzenia, stylu i war-
tości. W praktyce oceniania dzieł sztuki, szczególnie tkanin i innych przedmiotów rzemiosła artystycznego
wspierała go znakomita lwowska kolekcjonerka Helena Dąbczańska.

Kluczem do rozpoznania towarzyskich i naukowych zw iązków Mańkowskiego jest zachow any w ręko-
pisie tekst zatytułowany Pamiętniczek, liczący niespełna 50 stron, powstały w dwóch częściach, w roku 1942
ora/ po wojnie, już w Krakowie w roku 1952. Uzupełniony jest notą genealogiczną pt. Pochodzenie Tadeusza
Mańkowskiego autorstwa Marii Kuczyńskiej, datowaną 21 lipca 2006 r.:. Pamiętniczek ma charakter osobisty
i zawiera opinie autora dotyczące wielu znanych osób. które odegrały ważną rolę w jego życiu. Tekst ten nie
był przeznaczony do publikacji, ale zawarte w nim wiadomości muszą być wykorzystane w jego biografii.

Życie Mańkowskiego, podobnie jak wiciu innych Iwowiaków, d/ielilo się na dw ie części: okres przedwo-
jenny i powojenny. W jego wypadku okres lwowski liczył 68 lat. a krakow ski zaledw ie jedenaście. Lw ów był
przed wojną znakomitym miejscem do przebywania, budzącym głęboki patriotyzm. Ale przecież obok przyja-
ciół miał zawsze Mańkowski, o ile nie wrogów, kierowanych zwykle uczuciem zazdrości, o tyle przeciwników.
Podczas II wojny św iatowej Lwów doznał katastrofy; choć ocalał jako zespół miejski, był dla Polaków praw-
dziwym koszmarem. W końcu nastąpiło wypędzenie Polaków na zachód, pod kłamliwą etykietą repatriacji.

1 K. Piwocki, Lwowskie środowisko historyków sztuki, „Folia Historiac Atrium" 4, 1967, s. 117-125; Л. Małkiewicz. Historia sztuki
na Uniwersytecie Lwowskim 1893-1939, [w:] Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie sic instytucji naukowych w XIX i XX wieku, red.
A.S. Labuda,, Poznań 1996, s. 58 73; idem, Szkoła krakowska i szkoła lwowska w polskiej historii sztuki, „Folia Historiae Atrium'*, seria
nowa VII, 2001, s. 83-106.

2 T. Mańkowski, Pamiętniczek. Maszynopis wspomnień autobiograficznych udostępnił mi pan mgr Jerzy Petrus, za co wyrażam
wdzięczność, www.lwow.com.pl/mankowski/pamietmczek.pdr( 16.03.2011 ).