DOI Artikel:
Kozieł, Andrzej: Marian Morelowski (1884 - 1963)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16827#0054
Rocznik Historii Sztuki, tom XXXVI
PAN WDN,2011
ANDRZEJ KOZIEŁ
UNIWERSYTET WROCŁAWSKI
MARIAN MORELOWSKI (1884-1963)
Gdy po śmierci Mariana Morelowskiego w 1963 roku w polskiej prasie krajowej i emigracyjnej ukaza-
ły się liczne nekrologi i wspomnienia pośmiertne, pisano w nich o odejściu wybitnego polskiego historyka
sztuki i podkreślano ogromne zasługi uczonego na polu nauki, a także wielką rolę, jaką odegrał w odzyskaniu
dóbr kultury polskiej zagrabionych w czasie zaborów i wojen. W podobnym tonie życie i działalność More-
lowskiego opisywały późniejsze słownikowe i encyklopedyczne noty1. Jednak już w 1986 roku zaskakująco
niepochlebnie o swoim starszym koledze z Uniwersytetu Stefana Batorego napisał Stanisław Lorentz w wi-
leńskich wspomnieniach, co położyło się cieniem na wizerunku Morelowskiego2. Niedługo późnej zaczęto
jawnie pisać o determinujących jego naukową działalność narodowych sympatiach („zagorzały frankofil")
i uprzedzeniach („ogarnięty germanofobią")3. W niekorzystnym świetle Morelowskiego i jego powojenną
działalność naukową we Wrocławiu postawiły także podejmowane ostatnio próby oceny polskiego piśmien-
nictwa po 1945 roku na temat sztuki na tzw. „Ziemiach Odzyskanych". Uwagi badaczy nie uszło głębokie
zaangażowanie Morelowskiego w ideologiczną akcję „polonizacji" średniowiecznej i nowożytnej sztuki na
Śląsku4. Kwestia oceny naukowego dorobku wrocławskiego historyka sztuki, a zwłaszcza jego powojennej
działalności naukowej, zaczęła wywoływać sprzeczne opinie i namiętne dyskusje wśród współczesnych ba-
daczy starszego i młodszego pokolenia. W rezultacie Morelowski - uczony o ogromnym dorobku naukowym,
dydaktycznym i organizacyjnym na polu historii sztuki oraz poczesnym miejscu w historii tej dyscypliny
w Polsce5 - stał się dzisiaj kontrowersyjną postacią wśród polskich historyków sztuki.
1 M. Z1 a t, Morelowski Marian, (1884-1963) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1976,
s. 767-768 (tam wcześniejsza literatura); E. Kołaczkicwicz, Morelowski Marian, [w:] Encyklopedia Wrocławia, red. J. Harasimowicz,
Wrocław 2001, s. 520.
2 S. Lorentz, Album wileńskie, Warszawa 1986,passim.
3 J. Kowalczyk, Późnobarokowa architektura Wilna i jej europejskie związki, „Biuletyn Historii Sztuki", LV, 1993, nr 2/3,
s. 169-170.
4Zob. m.in. A.S. Labuda, Polska historia sztuki a „Ziemie Odzyskane", „Rocznik Historii Sztuki", XXVI, 2001, s. 56 п.; (i. Thum,
Obce miasto. Wrocław 1945 i potem, tłum. M. Słabicka, wyd. III, Wrocław 2008, s. 237; A. Kempę, Pin anderes schlesiches Antlitz. Zur
polnischen Nachkriegsforschung iiber die Kunst Schlesiens, [w:] Paradigmenwechscl: Ost und Mitteleuropa im 20. Jahrhundcrt. Kunstgc-
schichte im Wcmdel der politischen Verhaltnis.se. Konferenzaktcn der 15. Tagung des Verbandes Ósterreichischer Kunsthistorikennncn und
Kunsthistoriker, hg. R Bogner, Wien 2010 [w druku].
! A. Bochnak, Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kraków 1948, s. 35 36; J. Poklewski, Katedra Historii Sztuki Uniwersytetu
Stefana Batorego w Wilnie 1922-1939, [w:] Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie sic instytucji naukowych w XIX i XX wieku, red.
A.S. Labuda, współpraca K. Zawiasa-Staniszcwska, Poznań 1996, s. 207 210; M . Z lat. Pierwsze lata historii sztuki na L Uniwersytecie i Po-
litechnice we Wrocławiu, [w:] ibidem, s. 224 236.
PAN WDN,2011
ANDRZEJ KOZIEŁ
UNIWERSYTET WROCŁAWSKI
MARIAN MORELOWSKI (1884-1963)
Gdy po śmierci Mariana Morelowskiego w 1963 roku w polskiej prasie krajowej i emigracyjnej ukaza-
ły się liczne nekrologi i wspomnienia pośmiertne, pisano w nich o odejściu wybitnego polskiego historyka
sztuki i podkreślano ogromne zasługi uczonego na polu nauki, a także wielką rolę, jaką odegrał w odzyskaniu
dóbr kultury polskiej zagrabionych w czasie zaborów i wojen. W podobnym tonie życie i działalność More-
lowskiego opisywały późniejsze słownikowe i encyklopedyczne noty1. Jednak już w 1986 roku zaskakująco
niepochlebnie o swoim starszym koledze z Uniwersytetu Stefana Batorego napisał Stanisław Lorentz w wi-
leńskich wspomnieniach, co położyło się cieniem na wizerunku Morelowskiego2. Niedługo późnej zaczęto
jawnie pisać o determinujących jego naukową działalność narodowych sympatiach („zagorzały frankofil")
i uprzedzeniach („ogarnięty germanofobią")3. W niekorzystnym świetle Morelowskiego i jego powojenną
działalność naukową we Wrocławiu postawiły także podejmowane ostatnio próby oceny polskiego piśmien-
nictwa po 1945 roku na temat sztuki na tzw. „Ziemiach Odzyskanych". Uwagi badaczy nie uszło głębokie
zaangażowanie Morelowskiego w ideologiczną akcję „polonizacji" średniowiecznej i nowożytnej sztuki na
Śląsku4. Kwestia oceny naukowego dorobku wrocławskiego historyka sztuki, a zwłaszcza jego powojennej
działalności naukowej, zaczęła wywoływać sprzeczne opinie i namiętne dyskusje wśród współczesnych ba-
daczy starszego i młodszego pokolenia. W rezultacie Morelowski - uczony o ogromnym dorobku naukowym,
dydaktycznym i organizacyjnym na polu historii sztuki oraz poczesnym miejscu w historii tej dyscypliny
w Polsce5 - stał się dzisiaj kontrowersyjną postacią wśród polskich historyków sztuki.
1 M. Z1 a t, Morelowski Marian, (1884-1963) [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 21, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk 1976,
s. 767-768 (tam wcześniejsza literatura); E. Kołaczkicwicz, Morelowski Marian, [w:] Encyklopedia Wrocławia, red. J. Harasimowicz,
Wrocław 2001, s. 520.
2 S. Lorentz, Album wileńskie, Warszawa 1986,passim.
3 J. Kowalczyk, Późnobarokowa architektura Wilna i jej europejskie związki, „Biuletyn Historii Sztuki", LV, 1993, nr 2/3,
s. 169-170.
4Zob. m.in. A.S. Labuda, Polska historia sztuki a „Ziemie Odzyskane", „Rocznik Historii Sztuki", XXVI, 2001, s. 56 п.; (i. Thum,
Obce miasto. Wrocław 1945 i potem, tłum. M. Słabicka, wyd. III, Wrocław 2008, s. 237; A. Kempę, Pin anderes schlesiches Antlitz. Zur
polnischen Nachkriegsforschung iiber die Kunst Schlesiens, [w:] Paradigmenwechscl: Ost und Mitteleuropa im 20. Jahrhundcrt. Kunstgc-
schichte im Wcmdel der politischen Verhaltnis.se. Konferenzaktcn der 15. Tagung des Verbandes Ósterreichischer Kunsthistorikennncn und
Kunsthistoriker, hg. R Bogner, Wien 2010 [w druku].
! A. Bochnak, Zarys dziejów polskiej historii sztuki, Kraków 1948, s. 35 36; J. Poklewski, Katedra Historii Sztuki Uniwersytetu
Stefana Batorego w Wilnie 1922-1939, [w:] Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie sic instytucji naukowych w XIX i XX wieku, red.
A.S. Labuda, współpraca K. Zawiasa-Staniszcwska, Poznań 1996, s. 207 210; M . Z lat. Pierwsze lata historii sztuki na L Uniwersytecie i Po-
litechnice we Wrocławiu, [w:] ibidem, s. 224 236.