DOI Artikel:
Wrabec, Jan: Zbigniew Hornung (1903 - 1981)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16827#0121
114
JAN WRABIX'
Zbigniew Hornung, archiwum autora
narodowościowych uprzedzeń, i uczył tego swoich uczniów nawet w czasach PRL. Na Śląsku było to szcze-
gólnie ważne.
„Późnobarokowa rzeźba ruskich ziem koronnych pierwszej połowy XVIII w., z okresu poprzedzającego
powstanie i burzliwy rozwój tzw. lwowskiej szkoły rokokowej" - napisał Jakub Sito w 2000 r.3 - „posiada
stosunkowo skromną literaturę. Do rangi osobnego zagadnienia podniosła ją po raz pierwszy przedwojenna
rozprawa Zbigniewa Hornunga,\ Wśród jego studiów na ten temat ważne miejsce zajmuje praca o Antonim
Osińskim4, opublikowana równocześnie z książką Tadeusza Mańkowskiego o lwowskiej rzeźbie rokokowej'.
Dedukcyjna konstrukcja rozprawy przypomina trochę powieść detektywistyczną z suspensem. Na początku
autor, za Janem Bołozem Antoniewiczem, konstatuje działalność anonimowego artysty, któremu przypisuje
rzeźby zdobiące podstawę kopuły kościoła Dominikanów we Lwowie - nazywa go dlatego „mistrzem figur
dominikańskich". Na dalszych stronach drogą analizy stylowo-porównawczej kompletuje jego dorobek, usta-
la hipotetycznie chronologię dzieł oraz kolejne fazy twórczości. Na koniec, dzięki odkryciom archiwalnym
autora, poznajemy imię i nazwisko oraz kilka innych danych biograficznych artysty, który zostaje uznany za
twórcę wszystkich omówionych poprzednio rzeźb, aczkolwiek odkryte źródła odnoszą się tylko do kościołów
Bernardynów w Zbarażu i Leszniowie. Już po wojnie B. Majchrzycka odnalazła dowody, potwierdzające
atrybucję Hornunga6, że także ołtarze w Leżajsku7 były dziełem Osińskiego. Tropiony artysta zasługiwał
więc raczej na miano „mistrza bernardyńskiego" niż dominikańskiego. W tych zabiegach wyczuwa się jed-
nak podstawową intencję, jaką było dążenie do rozwiązania zagadki autorstwa wspomnianej galerii rzeźb
w lwowskim kościele Dominikanów. Mimo że Hornung ponownie w 1971 r. uznał ów problem za ostatecznie
rozstrzygnięty na korzyść Osińskiego", do dzisiaj trwają na ten temat spory". Nie ulega jednak wątpliwości
że niejako „przy okazji" odkryty został nieznany artysta - „gwiazda pierwszej wielkości" według określenia
3 J. Sito, Lwów jako centrum rzeźbiarskie w pierwszej polowie W III wieku, [w:| Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolite/ Xl 'l .VI III w.
Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000. s. 581.
4 Hornung, Antoni Osiński...
5 T. Mańkowski. Lwowska rzeźba rokokowa. Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa, Lwów 1937.
Hornung, Antoni Osiński..., s. 34.
7 B. Majchrzycka, Ołtarzowa rzeźba figuralna Antoniego Osińskiego w kościele OO. Bernardynów w Leżajsku, „Roczniki Humani-
styczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego", 6, 1957, z. 4, s. 185 -201.
8 Z. Hornung, Wystrój rzeźbiarski kościoła OO. Dominikanów we Lwowie „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego",
26 A, 1971, s. 73-74.
' M. Karpowicz, Sztuka polska XVIII wieku. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985, s. 191.
JAN WRABIX'
Zbigniew Hornung, archiwum autora
narodowościowych uprzedzeń, i uczył tego swoich uczniów nawet w czasach PRL. Na Śląsku było to szcze-
gólnie ważne.
„Późnobarokowa rzeźba ruskich ziem koronnych pierwszej połowy XVIII w., z okresu poprzedzającego
powstanie i burzliwy rozwój tzw. lwowskiej szkoły rokokowej" - napisał Jakub Sito w 2000 r.3 - „posiada
stosunkowo skromną literaturę. Do rangi osobnego zagadnienia podniosła ją po raz pierwszy przedwojenna
rozprawa Zbigniewa Hornunga,\ Wśród jego studiów na ten temat ważne miejsce zajmuje praca o Antonim
Osińskim4, opublikowana równocześnie z książką Tadeusza Mańkowskiego o lwowskiej rzeźbie rokokowej'.
Dedukcyjna konstrukcja rozprawy przypomina trochę powieść detektywistyczną z suspensem. Na początku
autor, za Janem Bołozem Antoniewiczem, konstatuje działalność anonimowego artysty, któremu przypisuje
rzeźby zdobiące podstawę kopuły kościoła Dominikanów we Lwowie - nazywa go dlatego „mistrzem figur
dominikańskich". Na dalszych stronach drogą analizy stylowo-porównawczej kompletuje jego dorobek, usta-
la hipotetycznie chronologię dzieł oraz kolejne fazy twórczości. Na koniec, dzięki odkryciom archiwalnym
autora, poznajemy imię i nazwisko oraz kilka innych danych biograficznych artysty, który zostaje uznany za
twórcę wszystkich omówionych poprzednio rzeźb, aczkolwiek odkryte źródła odnoszą się tylko do kościołów
Bernardynów w Zbarażu i Leszniowie. Już po wojnie B. Majchrzycka odnalazła dowody, potwierdzające
atrybucję Hornunga6, że także ołtarze w Leżajsku7 były dziełem Osińskiego. Tropiony artysta zasługiwał
więc raczej na miano „mistrza bernardyńskiego" niż dominikańskiego. W tych zabiegach wyczuwa się jed-
nak podstawową intencję, jaką było dążenie do rozwiązania zagadki autorstwa wspomnianej galerii rzeźb
w lwowskim kościele Dominikanów. Mimo że Hornung ponownie w 1971 r. uznał ów problem za ostatecznie
rozstrzygnięty na korzyść Osińskiego", do dzisiaj trwają na ten temat spory". Nie ulega jednak wątpliwości
że niejako „przy okazji" odkryty został nieznany artysta - „gwiazda pierwszej wielkości" według określenia
3 J. Sito, Lwów jako centrum rzeźbiarskie w pierwszej polowie W III wieku, [w:| Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolite/ Xl 'l .VI III w.
Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2000. s. 581.
4 Hornung, Antoni Osiński...
5 T. Mańkowski. Lwowska rzeźba rokokowa. Towarzystwo Miłośników Przeszłości Lwowa, Lwów 1937.
Hornung, Antoni Osiński..., s. 34.
7 B. Majchrzycka, Ołtarzowa rzeźba figuralna Antoniego Osińskiego w kościele OO. Bernardynów w Leżajsku, „Roczniki Humani-
styczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego", 6, 1957, z. 4, s. 185 -201.
8 Z. Hornung, Wystrój rzeźbiarski kościoła OO. Dominikanów we Lwowie „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego",
26 A, 1971, s. 73-74.
' M. Karpowicz, Sztuka polska XVIII wieku. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1985, s. 191.