DOI Artikel:
Olszewska, Anna; Porębski, Mieczysław [Bearb.]; Porębski, Mieczysław [Gefeierte Pers.]: Obecność prac humanisty: o Mieczysławie Porębskim w 2013
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0022
16
ANNA OLSZEWSKA
Ikonosfera stanowi o miejscu jej autora w najnowszej historii sztuki, pospołu z tekstami takimi jak Sztuka
a informacja66. Ten zaś tekst nadał z kolei tytuł zbiorowi prac teoretycznych, wydanemu w ponad pięciu tysią-
cach egzemplarzy. Jedyna dotychczas edycja, z roku 1986, ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego.
Zawiera wspomniany tekst tytułowy, ogłoszony drukiem po raz pierwszy w „Roczniku Historii Sztuki" na
początku lat 60.67 i przedrukowany w pierwszej edycji Pożegnania z krytyką, z drugiej jednak wyłączony na
potrzeby utworzenia zbioru. W tomie znalazła się również reedycja referatu: Obrazy i znaki, wygłoszonego
na kolokwium semiologicznym w Kazimierzu nad Wisłą w 1966 roku68. Wokół idei zawartych w tym zbiorze
referatów teoretycznych Mieczysław Porębski rozwijał później poszczególne części Ikonosfery. Oryginalne
wersje tych studiów wydawane były w czasopismach afiliowanych przy Pracowni Badań Kultury Współczes-
nej PAN, Instytucie Badań Literackich, Komitecie Nauk o Sztuce PAN, Stowarzyszeniu Historyków Sztuki
oraz Instytucie Historii Sztuki UJ.
Sztuka a informacja jest aktualnie jedną z najczęściej cytowanych pozycji w dorobku autora. W spi-
sach lektur umieszcza się ją jednak rzadziej niż Ikonosferę. Udało się odnaleźć ją w trzech sylabusach zajęć:
w ramach historii doktryn artystycznych odsyła się do rozdziału Tradycje i awangardy69; rozdział Semiotyka
a ikonika zaleca się słuchaczom Komunikacji wizualnej, zaś całość rekomendowana jest w ramach Badań
przekazów ikonicznych70. Teksty teoretyczne stały się ostatnio także przedmiotem analiz, w konfrontacji z abs-
trakcyjnymi rysunkami tworzonymi przez Mieczysława Porębskiego71.
Równie ważne we współczesnym obiegu akademickim są zbiory tekstów krytycznych Porębskiego. Naj-
szerzej rozpowszechniane było Pożegnanie z krytyką. Książka ukazała się po raz pierwszy nakładem Wydaw-
nictwa Literackiego, w 1966 roku. Edycję drugą - z 1983 - powiększono o szkice z lat następnych. Łączny
nakład tego tytułu wyniósł 8600 egzemplarzy. Drugie wydanie uzupełniono tekstami z lat 1969-1978, po-
święconymi sylwetkom artystów. Studium Sztuka a informacja włączono do tomu teoretycznego, o którym
była mowa wyżej. Spośród artykułów uwzględnionych w Pożegnaniu szczególnie często wznawiano tekst
Krytycy i metoda, publikowany w materiałach z konferencji AICA po francusku72, a następnie po niemiecku
w „Kunstmagazin"73. Po polsku ukazał w obu edycjach Pożegnania14. Piąte wznowienie nastąpiło w roku
2006 w zbiorze Krytycy i sztuka. Również we współczesnych spisach lektur Krytycy i metoda pozostają naj-
częściej przywoływanym fragmentem Pożegnania75. Całość zbioru wykorzystywana jest przede wszystkim
na warsztatach pisania tekstów z zakresu krytyki artystycznej76. Tom notowany jest także wśród lektur opisu-
jących historię sztuki XX w.77
Za kontynuację zbioru tekstów krytycznych, wzbogaconą o eseistykę autora, uznać można serię Wydaw-
nictwa Literackiego z lat 2002-2011. Zebrane przy udziale Krystyny Czerni teksty są w większości przejrza-
nymi wersjami rozproszonych publikacji prasowych oraz katalogowych wstępów, powstałych po roku 1980.
66 W. В a ł u s, A marginalized tradition? PolishArt. History, [w:] Art History and Visual Studies in Europe. Transitional Discourses
and National Frameworks, ed. M. Rampley, Leiden 2012, s. 446.
67 M.Porębski, Sztuka a informacja, „Rocznik Historii Sztuki", Ш, 1962, s. 44-111 ; z tego źródła artykuł trafił do Henryka
Greniewskiego, jest uwzględniony w jego Cybernetyce niematematycznej. Wykresach, t. 1, Warszawa 1969, s. 497; wygląda jednak na to,
że przenikanie tekstów Porębskiego do rodzącej się wówczas informatyki było incydentalne.
68 M. P o r ę b s к i, Obrazy i znaki, „Kultura i Społeczeństwo", 11, 1967, nr 1, s. 119-139; w wersji francuskiej referat z sesji
kazimierzowskiej opublikowano jako: M. Porębski, Images et Signes, [w:] Sign, Language, Culture, ed. J.A. Greimas, The Hague
1972, s. 503-552.
69 Uniwersytet Jagielloński (Instytut Historii Sztuki).
70 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Instytut Historii) oraz Uniwersytet Warszawski (Instytut Stosowanych Nauk Spo-
łecznych).
71 Wątek omówiony zostanie w pracy doktorskiej przygotowywanej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego przez mgr
Magdalenę Mazik.
72M. Porębsk i, Les critiques et la méthode, [w:] Art dans les années soixante - dix, 12eme Congrès de l AICA, Cologne 1977,
s. 8-13.
73 M. Porębsk i, Die Kritiker und die Méthode, „Kunstmagazin", 1977, nr 4.
74 Został również przedrukowany w: Badania nad krytyką literacką. Studia pod red. M. Głowińskiego i K. Dybczaka. Z dziejów form
artystycznych w literaturze polskiej, t. 65, Warszawa 1984, s. 145-154.
75 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kurs: Krytyka artystyczna dla początkujących.
76 Warsztaty: Krytyka artystyczna, Pisanie tekstu krytycznego (Uniwersytet Warszawski, Instytut Literatury Polskiej); oraz kurs: Współ-
czesna krytyka artystyczna (Uniwersytet Rzeszowski, kierunek: Edukacja artystyczna).
77 Studia z historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, kurs: Historia sztuki polskiej po 1945 roku; na Uniwersytecie Jagiel-
lońskim, kurs: Historia sztuki XX w. (jako lektura do egzaminu).
ANNA OLSZEWSKA
Ikonosfera stanowi o miejscu jej autora w najnowszej historii sztuki, pospołu z tekstami takimi jak Sztuka
a informacja66. Ten zaś tekst nadał z kolei tytuł zbiorowi prac teoretycznych, wydanemu w ponad pięciu tysią-
cach egzemplarzy. Jedyna dotychczas edycja, z roku 1986, ukazała się nakładem Wydawnictwa Literackiego.
Zawiera wspomniany tekst tytułowy, ogłoszony drukiem po raz pierwszy w „Roczniku Historii Sztuki" na
początku lat 60.67 i przedrukowany w pierwszej edycji Pożegnania z krytyką, z drugiej jednak wyłączony na
potrzeby utworzenia zbioru. W tomie znalazła się również reedycja referatu: Obrazy i znaki, wygłoszonego
na kolokwium semiologicznym w Kazimierzu nad Wisłą w 1966 roku68. Wokół idei zawartych w tym zbiorze
referatów teoretycznych Mieczysław Porębski rozwijał później poszczególne części Ikonosfery. Oryginalne
wersje tych studiów wydawane były w czasopismach afiliowanych przy Pracowni Badań Kultury Współczes-
nej PAN, Instytucie Badań Literackich, Komitecie Nauk o Sztuce PAN, Stowarzyszeniu Historyków Sztuki
oraz Instytucie Historii Sztuki UJ.
Sztuka a informacja jest aktualnie jedną z najczęściej cytowanych pozycji w dorobku autora. W spi-
sach lektur umieszcza się ją jednak rzadziej niż Ikonosferę. Udało się odnaleźć ją w trzech sylabusach zajęć:
w ramach historii doktryn artystycznych odsyła się do rozdziału Tradycje i awangardy69; rozdział Semiotyka
a ikonika zaleca się słuchaczom Komunikacji wizualnej, zaś całość rekomendowana jest w ramach Badań
przekazów ikonicznych70. Teksty teoretyczne stały się ostatnio także przedmiotem analiz, w konfrontacji z abs-
trakcyjnymi rysunkami tworzonymi przez Mieczysława Porębskiego71.
Równie ważne we współczesnym obiegu akademickim są zbiory tekstów krytycznych Porębskiego. Naj-
szerzej rozpowszechniane było Pożegnanie z krytyką. Książka ukazała się po raz pierwszy nakładem Wydaw-
nictwa Literackiego, w 1966 roku. Edycję drugą - z 1983 - powiększono o szkice z lat następnych. Łączny
nakład tego tytułu wyniósł 8600 egzemplarzy. Drugie wydanie uzupełniono tekstami z lat 1969-1978, po-
święconymi sylwetkom artystów. Studium Sztuka a informacja włączono do tomu teoretycznego, o którym
była mowa wyżej. Spośród artykułów uwzględnionych w Pożegnaniu szczególnie często wznawiano tekst
Krytycy i metoda, publikowany w materiałach z konferencji AICA po francusku72, a następnie po niemiecku
w „Kunstmagazin"73. Po polsku ukazał w obu edycjach Pożegnania14. Piąte wznowienie nastąpiło w roku
2006 w zbiorze Krytycy i sztuka. Również we współczesnych spisach lektur Krytycy i metoda pozostają naj-
częściej przywoływanym fragmentem Pożegnania75. Całość zbioru wykorzystywana jest przede wszystkim
na warsztatach pisania tekstów z zakresu krytyki artystycznej76. Tom notowany jest także wśród lektur opisu-
jących historię sztuki XX w.77
Za kontynuację zbioru tekstów krytycznych, wzbogaconą o eseistykę autora, uznać można serię Wydaw-
nictwa Literackiego z lat 2002-2011. Zebrane przy udziale Krystyny Czerni teksty są w większości przejrza-
nymi wersjami rozproszonych publikacji prasowych oraz katalogowych wstępów, powstałych po roku 1980.
66 W. В a ł u s, A marginalized tradition? PolishArt. History, [w:] Art History and Visual Studies in Europe. Transitional Discourses
and National Frameworks, ed. M. Rampley, Leiden 2012, s. 446.
67 M.Porębski, Sztuka a informacja, „Rocznik Historii Sztuki", Ш, 1962, s. 44-111 ; z tego źródła artykuł trafił do Henryka
Greniewskiego, jest uwzględniony w jego Cybernetyce niematematycznej. Wykresach, t. 1, Warszawa 1969, s. 497; wygląda jednak na to,
że przenikanie tekstów Porębskiego do rodzącej się wówczas informatyki było incydentalne.
68 M. P o r ę b s к i, Obrazy i znaki, „Kultura i Społeczeństwo", 11, 1967, nr 1, s. 119-139; w wersji francuskiej referat z sesji
kazimierzowskiej opublikowano jako: M. Porębski, Images et Signes, [w:] Sign, Language, Culture, ed. J.A. Greimas, The Hague
1972, s. 503-552.
69 Uniwersytet Jagielloński (Instytut Historii Sztuki).
70 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach (Instytut Historii) oraz Uniwersytet Warszawski (Instytut Stosowanych Nauk Spo-
łecznych).
71 Wątek omówiony zostanie w pracy doktorskiej przygotowywanej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego przez mgr
Magdalenę Mazik.
72M. Porębsk i, Les critiques et la méthode, [w:] Art dans les années soixante - dix, 12eme Congrès de l AICA, Cologne 1977,
s. 8-13.
73 M. Porębsk i, Die Kritiker und die Méthode, „Kunstmagazin", 1977, nr 4.
74 Został również przedrukowany w: Badania nad krytyką literacką. Studia pod red. M. Głowińskiego i K. Dybczaka. Z dziejów form
artystycznych w literaturze polskiej, t. 65, Warszawa 1984, s. 145-154.
75 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kurs: Krytyka artystyczna dla początkujących.
76 Warsztaty: Krytyka artystyczna, Pisanie tekstu krytycznego (Uniwersytet Warszawski, Instytut Literatury Polskiej); oraz kurs: Współ-
czesna krytyka artystyczna (Uniwersytet Rzeszowski, kierunek: Edukacja artystyczna).
77 Studia z historii sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, kurs: Historia sztuki polskiej po 1945 roku; na Uniwersytecie Jagiel-
lońskim, kurs: Historia sztuki XX w. (jako lektura do egzaminu).