DOI Artikel:
Sosnowska, Joanna; Porębski, Mieczysław [Gefeierte Pers.]; Porębski, Mieczysław [Bearb.]: Widzieć i rozumieć malarstwo: o poglądach Mieczysława Porębskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0042
36
JOANNA M. SOSNOWSKA
Mieczysław Porębski przemawia na XI Kongresie AICA w Sukiennicach pod obrazem
H. Siemiradzkiego Pochodnie chrześcijaństwa, 1975, oraz (od lewej) Władysława Jaworska,
Andrzej Pawłowski, Tadeusz Chruścicki, 1975. Fot. archiwum J. Porębskiego
Strumiłło i Stefan Gierowski. Twórczość ich wszystkich można scharakteryzować jako malarstwo metaforycz-
ne, którego koncepcja, oparta na poglądach Tadeusza Kantora, pojawiła się w tekstach krytycznych Porębskiego
w połowie lat 60.48, zastępując wcześniejszy realizm spotęgowany, a w działalności Ryszarda Stanisławskiego
znalazła konkretyzację w postaci wystawy „Metafory" w 1962 r.49 Jednak przede wszystkim pojęcie metafory
stało się szeroko wykorzystanym przez Porębskiego narzędziem badawczym w pracach nad sztuką XIX w.50
Uczony w wywiadach kilka razy podkreślał, że jego praktyka w organizacji wystaw była mało owoc-
na i w gruncie rzeczy niezbyt go pociągała, mimo żywych kontaktów z artystami był typowym profesorem
gabinetowym, który wolał pracę w otoczeniu książek i dzieł sztuki niż w atmosferze napięcia i rozgardiaszu
w czasie organizowania wystaw. Niemniej wspomniana wyżej wystawa „Widzieć i rozumieć" zasługuje na
miano wybitnego i nowatorskiego osiągnięcia. Być może udała się tak dobrze, bo miała kameralny charakter,
co odpowiadało temperamentowi jej inicjatora i organizatora. W 1978 r. był, jak informował katalog, „auto-
rem" wystawy „Ilustracja/figuracja" w Muzeum Narodowym w Krakowie, komisarzem została Zofia Kudel-
ska, co wyraźnie wskazuje, jaką rolę chciał odgrywać - stwarzał koncepcję, pisał tekst do katalogu, zapewne
uczestniczył w wieszaniu prac, ale nie uczestniczył w wirze prac organizacyjnych. Wystawa powstała z okazji
VII Międzynarodowego Biennale Grafiki w Krakowie, ale była odzwierciedleniem wieloletnich zaintereso-
wań profesora problemami sztuki „powielanej".
Porębski, nie chcąc przypisywać sobie wszelkich zasług przy organizowaniu „Widzieć i rozumieć",
wspominał, jak to „Dyrekcja Muzeum zwróciła się do siedmiu wybranych artystów z propozycją odpowie-
dzenia dziełem specjalnie w tym celu zrealizowanym na owo szczególne »wyzwanie«, jakim stały się sale
Sukiennic, którym staraliśmy się przywrócić, jeśli nie pełny wygląd, to przynajmniej charakter dziewiętna-
stowiecznej ekspozycji z jej oprawą kolorytem, wyposażeniem i dyspozycją dzieł w wielu wypadkach wy-
dobytych z zapomnienia muzealnego magazynu"51. Chodziło o to, żeby sztukę współczesną zobaczyć „w tym
nieoczekiwanym kontekście i - być może - lepiej przez to jej drogę i przesłanie zrozumieć?"52
48 M. Porębski, Notatnik 1965, [w:] idem, Pożegnanie z krytyką, s. 121.
49 Metafory. Malarstwo, rzeźba, grafika, Związek Polskich Artystów Plastyków, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa,
Zachęta, grudzień 1962, Warszawa 1962.
50 M. Porębski, Czy metaforą można zobaczyć?', „Teksty", 9, 1980, nr 6, s. 61-78.
51 M. Porębski, Widzieć i pojmować, [w:] idem, Pożegnanie z krytyką, s. 190.
52 M. Porębski, Ambalaże, ambalaże, [w:] Ambalaż ,,Hołdu pruskiego" - obraz Tadeusza Kantora w Sukiennicach. Wystawa w Mu-
zeum Narodowym w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, październik-grudzień 2000, Muzeum Narodowe w Krako-
wie, Kraków 2000, s. 5.
JOANNA M. SOSNOWSKA
Mieczysław Porębski przemawia na XI Kongresie AICA w Sukiennicach pod obrazem
H. Siemiradzkiego Pochodnie chrześcijaństwa, 1975, oraz (od lewej) Władysława Jaworska,
Andrzej Pawłowski, Tadeusz Chruścicki, 1975. Fot. archiwum J. Porębskiego
Strumiłło i Stefan Gierowski. Twórczość ich wszystkich można scharakteryzować jako malarstwo metaforycz-
ne, którego koncepcja, oparta na poglądach Tadeusza Kantora, pojawiła się w tekstach krytycznych Porębskiego
w połowie lat 60.48, zastępując wcześniejszy realizm spotęgowany, a w działalności Ryszarda Stanisławskiego
znalazła konkretyzację w postaci wystawy „Metafory" w 1962 r.49 Jednak przede wszystkim pojęcie metafory
stało się szeroko wykorzystanym przez Porębskiego narzędziem badawczym w pracach nad sztuką XIX w.50
Uczony w wywiadach kilka razy podkreślał, że jego praktyka w organizacji wystaw była mało owoc-
na i w gruncie rzeczy niezbyt go pociągała, mimo żywych kontaktów z artystami był typowym profesorem
gabinetowym, który wolał pracę w otoczeniu książek i dzieł sztuki niż w atmosferze napięcia i rozgardiaszu
w czasie organizowania wystaw. Niemniej wspomniana wyżej wystawa „Widzieć i rozumieć" zasługuje na
miano wybitnego i nowatorskiego osiągnięcia. Być może udała się tak dobrze, bo miała kameralny charakter,
co odpowiadało temperamentowi jej inicjatora i organizatora. W 1978 r. był, jak informował katalog, „auto-
rem" wystawy „Ilustracja/figuracja" w Muzeum Narodowym w Krakowie, komisarzem została Zofia Kudel-
ska, co wyraźnie wskazuje, jaką rolę chciał odgrywać - stwarzał koncepcję, pisał tekst do katalogu, zapewne
uczestniczył w wieszaniu prac, ale nie uczestniczył w wirze prac organizacyjnych. Wystawa powstała z okazji
VII Międzynarodowego Biennale Grafiki w Krakowie, ale była odzwierciedleniem wieloletnich zaintereso-
wań profesora problemami sztuki „powielanej".
Porębski, nie chcąc przypisywać sobie wszelkich zasług przy organizowaniu „Widzieć i rozumieć",
wspominał, jak to „Dyrekcja Muzeum zwróciła się do siedmiu wybranych artystów z propozycją odpowie-
dzenia dziełem specjalnie w tym celu zrealizowanym na owo szczególne »wyzwanie«, jakim stały się sale
Sukiennic, którym staraliśmy się przywrócić, jeśli nie pełny wygląd, to przynajmniej charakter dziewiętna-
stowiecznej ekspozycji z jej oprawą kolorytem, wyposażeniem i dyspozycją dzieł w wielu wypadkach wy-
dobytych z zapomnienia muzealnego magazynu"51. Chodziło o to, żeby sztukę współczesną zobaczyć „w tym
nieoczekiwanym kontekście i - być może - lepiej przez to jej drogę i przesłanie zrozumieć?"52
48 M. Porębski, Notatnik 1965, [w:] idem, Pożegnanie z krytyką, s. 121.
49 Metafory. Malarstwo, rzeźba, grafika, Związek Polskich Artystów Plastyków, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, Warszawa,
Zachęta, grudzień 1962, Warszawa 1962.
50 M. Porębski, Czy metaforą można zobaczyć?', „Teksty", 9, 1980, nr 6, s. 61-78.
51 M. Porębski, Widzieć i pojmować, [w:] idem, Pożegnanie z krytyką, s. 190.
52 M. Porębski, Ambalaże, ambalaże, [w:] Ambalaż ,,Hołdu pruskiego" - obraz Tadeusza Kantora w Sukiennicach. Wystawa w Mu-
zeum Narodowym w Krakowie, Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach, październik-grudzień 2000, Muzeum Narodowe w Krako-
wie, Kraków 2000, s. 5.