DOI Artikel:
Lubiak, Jarosław: Ogrom i pustka: dwa berlińskie muzea-pomniki Zagłady
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0132
126
JAROSŁAW LUBIAK
8. Daniel Libeskind. Jiidisches Muséum. Berlin. 1999. Schody Nieskończoności.
Fot. A. Grz\ bkowski
0 tyle Opróżniona Próżnia jest z niej wyodrębniona, wskazując na to, że Holocaust nie może być włączony
w żadną narrację, gdyż jako całkowite unicestwienie nie ma treści, która mogłaby stać się częścią opowieści.
Jednocześnie z tego też względu nie może stać się częścią pamięci, pamięć „o" Holocauście nie jest możliwa
1 dlatego też niemożliwe jest jego zapomnienie.
Próżnia Wejściowa umieszczona w Collegienhaus, Opróżniona Próżnia i niektóre próżnie nowego budyn-
ku połączone są ze sobą podziemnymi korytarzami, tworzącymi układ przecinających się dróg. Jedna z nich
prowadzi ku tzw. Schodom Nieskończoności, czyli głównej klatce schodowej, wiodącej ku kondygnacjom
z salami ekspozycyjnymi; droga ta rozwidla się ku Ogrodowi Wygnania, od tej zaś kolejna odnoga prowadzi
do próżni w Wieży Holocaustu (il. 8). Żadna z dróg, jaka wywodzi się z tego potrójnego skrzyżowania, nie
prowadzi do wyjścia. Trzy drogi określają marszrutę zwiedzającego; marszrutę, która staje się doświadcze-
niem labiryntu pełnego zwrotów, zawróceń i ślepych zaułków. Labirynt ten - organizacja przestrzenna nowe-
go budynku - również ukształtowany jest przez rozłączanie. Działa ono między próżniami a przestrzeniami
użytkowymi, np. salami ekspozycyjnymi, przerywając chronologiczną ciągłość ekspozycji w stałej konfron-
tacji z pustką35. Rozłączanie kształtuje również relacje pomiędzy poszczególnymi przestrzeniami ekspozycji,
które wyłaniają się dzięki zestawianiu ścian pod kątami nieprostymi, skutkiem czego żadna z sal nie jest taka
jak poprzednia czy następna. Ten efekt przestrzennego różnicowania pogłębiają efekty świetlne, zestawienia
przestrzeni jasnych i ciemnych36. Rozłączanie jest środkiem osiągnięcia efektu dezorientacji oraz fragmen-
tacji; pierwszy uniemożliwia zwiedzającemu rozpoznanie swojej pozycji i kierunku, drugi zaś uniemożliwia
stworzenia obrazu całości.
35 Por. Zwischen Geometrie und Sprache. Zwei Gesprache mit Daniel Libeskind. Berlin, April 1994. [w:] E. D o n e r, Daniel Libeskind,
Jiidisches Muséum Berlin. Gebr. Mann Verlag, Berlin 1999, s. 17.
36 Ibidem, s. 16.
JAROSŁAW LUBIAK
8. Daniel Libeskind. Jiidisches Muséum. Berlin. 1999. Schody Nieskończoności.
Fot. A. Grz\ bkowski
0 tyle Opróżniona Próżnia jest z niej wyodrębniona, wskazując na to, że Holocaust nie może być włączony
w żadną narrację, gdyż jako całkowite unicestwienie nie ma treści, która mogłaby stać się częścią opowieści.
Jednocześnie z tego też względu nie może stać się częścią pamięci, pamięć „o" Holocauście nie jest możliwa
1 dlatego też niemożliwe jest jego zapomnienie.
Próżnia Wejściowa umieszczona w Collegienhaus, Opróżniona Próżnia i niektóre próżnie nowego budyn-
ku połączone są ze sobą podziemnymi korytarzami, tworzącymi układ przecinających się dróg. Jedna z nich
prowadzi ku tzw. Schodom Nieskończoności, czyli głównej klatce schodowej, wiodącej ku kondygnacjom
z salami ekspozycyjnymi; droga ta rozwidla się ku Ogrodowi Wygnania, od tej zaś kolejna odnoga prowadzi
do próżni w Wieży Holocaustu (il. 8). Żadna z dróg, jaka wywodzi się z tego potrójnego skrzyżowania, nie
prowadzi do wyjścia. Trzy drogi określają marszrutę zwiedzającego; marszrutę, która staje się doświadcze-
niem labiryntu pełnego zwrotów, zawróceń i ślepych zaułków. Labirynt ten - organizacja przestrzenna nowe-
go budynku - również ukształtowany jest przez rozłączanie. Działa ono między próżniami a przestrzeniami
użytkowymi, np. salami ekspozycyjnymi, przerywając chronologiczną ciągłość ekspozycji w stałej konfron-
tacji z pustką35. Rozłączanie kształtuje również relacje pomiędzy poszczególnymi przestrzeniami ekspozycji,
które wyłaniają się dzięki zestawianiu ścian pod kątami nieprostymi, skutkiem czego żadna z sal nie jest taka
jak poprzednia czy następna. Ten efekt przestrzennego różnicowania pogłębiają efekty świetlne, zestawienia
przestrzeni jasnych i ciemnych36. Rozłączanie jest środkiem osiągnięcia efektu dezorientacji oraz fragmen-
tacji; pierwszy uniemożliwia zwiedzającemu rozpoznanie swojej pozycji i kierunku, drugi zaś uniemożliwia
stworzenia obrazu całości.
35 Por. Zwischen Geometrie und Sprache. Zwei Gesprache mit Daniel Libeskind. Berlin, April 1994. [w:] E. D o n e r, Daniel Libeskind,
Jiidisches Muséum Berlin. Gebr. Mann Verlag, Berlin 1999, s. 17.
36 Ibidem, s. 16.