DOI Artikel:
Lubiak, Jarosław: Ogrom i pustka: dwa berlińskie muzea-pomniki Zagłady
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.23935#0140
134
JAROSŁAW LUB LAK
15. Peter Eisenman, Holocaust Mahnmal, Berlin, 2005.
Dwie topologiczne płaszczyzny. Fot. A. Grzybkowski
Przemieszczeniom poddane zostały w nim siatki: jedna określona przez historyczny układ urbanistyczny dziel-
nicy Friedrichstadt oraz siatkę Merkatora58. Lokalny kontekst jest zatarty, a środkiem zatarcia miejsca, czy też
uwolnienia od miejsca jest siatka Merkatora - to wyabstrahowane narzędzie, umożliwiające płaszczyznowe
odwzorowanie sferycznej powierzchni kuli ziemskiej. Jednocześnie jest ona narzędziem sztucznych wykopa-
lisk, pozwala dotrzeć do fundamentów zasłoniętych historycznymi nawarstwieniami. Eisenman wznosi fik-
cyjne fundamenty przeszłej zabudowy - fundamenty, których nigdy w tym miejscu nie było. Sztuczność tych
wykopalisk obnażać ma fakt, że nie istnieje żadna możliwość autentycznego dotarcia do tego, co minione, do
tego, co zatarł czas i co przykryły kolejne nawarstwienia śladów, znamion, znaków. To, co zostaje tu wyar-
tykułowane przez architekturę, to wyparta nkcyjność wszelkiej świadomości historycznej czy historycznego
dyskursu. Architektura budynku manifestuje zatem przemieszczalność dziejowych warstw względem siebie
i w swoim obrębie - pokazuje, że prawdziwym żywiołem historii są ruchome piaski, a nie niewzruszone trwa-
nie w swoim miejscu na stabilnych fundamentach. W konsekwencji swoich poszukiwań doszedł Eisenman do
idei przemieszczenia samej ziemi, do tego, co zagraża stabilności architektury, kultury i wszelkiego istnienia.
W Nunotani Headquarters Building w Tokio (Centralna Siedziba Nunotani, 1990-1992), kilkupiętrowym
budynku biurowym, architektoniczna artykulacja stwarza efekt właściwy dla budowli, które złożyły się, czy
częściowo zapadły, wskutek trzęsienia ziemi.
Ta idea kształtowania projektu przez komputerową symulację przemieszczeń gruntu, falowania jego róż-
nych warstw powraca w Holocaust Mahnmal. Tutaj jednak przemieszczeniu ulegają również same procedury
58 Siatka Mekatora, wprowadzona przez Gerardusa Mercatora (Gerarda De Cremera lub Kremera), jest podstawą dla odwzorowania
kartograficznego walcowego, o równoległym układzie południków i równoleżników. Por. hasła Mercator Projection i Gerardus Mercator,
[w:] Encyclopaedia Britannica, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/375638/Mercator-projection, http://www.britannica.com/EB-
checked/topic/375626/Gerardus-Mercator, dostęp 08.10.2013.
JAROSŁAW LUB LAK
15. Peter Eisenman, Holocaust Mahnmal, Berlin, 2005.
Dwie topologiczne płaszczyzny. Fot. A. Grzybkowski
Przemieszczeniom poddane zostały w nim siatki: jedna określona przez historyczny układ urbanistyczny dziel-
nicy Friedrichstadt oraz siatkę Merkatora58. Lokalny kontekst jest zatarty, a środkiem zatarcia miejsca, czy też
uwolnienia od miejsca jest siatka Merkatora - to wyabstrahowane narzędzie, umożliwiające płaszczyznowe
odwzorowanie sferycznej powierzchni kuli ziemskiej. Jednocześnie jest ona narzędziem sztucznych wykopa-
lisk, pozwala dotrzeć do fundamentów zasłoniętych historycznymi nawarstwieniami. Eisenman wznosi fik-
cyjne fundamenty przeszłej zabudowy - fundamenty, których nigdy w tym miejscu nie było. Sztuczność tych
wykopalisk obnażać ma fakt, że nie istnieje żadna możliwość autentycznego dotarcia do tego, co minione, do
tego, co zatarł czas i co przykryły kolejne nawarstwienia śladów, znamion, znaków. To, co zostaje tu wyar-
tykułowane przez architekturę, to wyparta nkcyjność wszelkiej świadomości historycznej czy historycznego
dyskursu. Architektura budynku manifestuje zatem przemieszczalność dziejowych warstw względem siebie
i w swoim obrębie - pokazuje, że prawdziwym żywiołem historii są ruchome piaski, a nie niewzruszone trwa-
nie w swoim miejscu na stabilnych fundamentach. W konsekwencji swoich poszukiwań doszedł Eisenman do
idei przemieszczenia samej ziemi, do tego, co zagraża stabilności architektury, kultury i wszelkiego istnienia.
W Nunotani Headquarters Building w Tokio (Centralna Siedziba Nunotani, 1990-1992), kilkupiętrowym
budynku biurowym, architektoniczna artykulacja stwarza efekt właściwy dla budowli, które złożyły się, czy
częściowo zapadły, wskutek trzęsienia ziemi.
Ta idea kształtowania projektu przez komputerową symulację przemieszczeń gruntu, falowania jego róż-
nych warstw powraca w Holocaust Mahnmal. Tutaj jednak przemieszczeniu ulegają również same procedury
58 Siatka Mekatora, wprowadzona przez Gerardusa Mercatora (Gerarda De Cremera lub Kremera), jest podstawą dla odwzorowania
kartograficznego walcowego, o równoległym układzie południków i równoleżników. Por. hasła Mercator Projection i Gerardus Mercator,
[w:] Encyclopaedia Britannica, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/375638/Mercator-projection, http://www.britannica.com/EB-
checked/topic/375626/Gerardus-Mercator, dostęp 08.10.2013.