DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Świa̜tynia Diany w Arkadii koło Nieborowa: Świa̜tynia̜ Natury
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0122
116
WITOLD DOBROWOLSKI
22. Jan Bogumil Plersch, Diana Efeska, personiilkacja ziemi, 1793,
Sala Balowa Pałacu na Wodzie, Łazienki Królewskie w Warszawie. Fot. P. Czamecki, Muzeum Lazienki Królewskie
(i). 22), tym razem personifikujący po prostu ziemię. Dominująca z wyższego poziomu naga, jak u Ripy"Ą
kobieta z kłosami zboża byłaby Naturą, której chusta (ih 23), zgodnie z tradycją sięgającą czasów przedsta-
wień Vincenzo Cartariego"^ (ił. 24) sprzed połowy XVII w., pozwala ją identyfikować z Izydą-Cererą"C
IZYDA-DIANA EFESKA W PROGFfAMIE IKONOGRAFICZNYM ARKADYJSKIEJ ŚWIĄTYNI
Odkrycie na przełomie 1764 i 1765 r. pompejańskiego łseum"^, pierwszego sanktuarium antycznego
zachowanego w pełnej architektonicznej forinie i z kompletnym wyposażeniem, stało się wielką euro-
pejską sensacją, zwiększyło falę egiptomanii w kulturze europejskiej Zachodu"^, a także spowodowało
Por. przyp. 87.
"6 Goesch. op. Gr., s. 277, il. 1 i 278. il. 3.
"7 Bernatowicz, r/o rreozywMtofo/..., s. 142, postać z kłosami identyflkuje z Cererą, przejętą ze środkowej czę-
ści pilastra XII u Volpata. Demeter-Cerera była jednak powszechnie, i to od starożytności, identyfikowana z Izydą. gdyż to obie miały
zaszczepić u ludzi umiejętność uprawy zbóż. Por. M. Bielski, К?*о??;То, to yes*/ Ам/огуо jwfom, Kraków 1564, <8 ?*: „W Egipcie
najpirwej wymyślono orać i siać przez niewiastę Ceres po grecku Izydis [...]*'. Sarbiewski, op. oA, s. 399: „Z pewnością Egipcjanie
podają w swoich rocznikach według świadectwa Natalisa. że Izyda czyli Cerera odwołała ludzi od wzajemnego zjadania mięsa przez
odkrycie pszenicy i jęczmienia".
Najwcześniejsze wzmianki o znaleziskach na terenie sanktuarium sięgają pierwszego okresu wykopalisk w Pompejach, a konkretnie
połowy grudnia 1764 r., kiedy to czyszcząc teren wokół teatru, natraflono na piec kuchenny. S. De Caro, 7/ m/np/o Y' A/r/o <7/ Pow/?e/.
/.o s*coper/o, // уоп/мог/о, /o yôr/мпо, [w:] ,4//o r/cerco <7/ '7s'/a'c. Тпо/м/, л?м//, т*сг?<зм?*/ <7с//'Асо ром;рс/омо пс/ А/млсо <7/ Yopo//, Napoli
1992, s. 3-12. Następne tygodnie przyniosły odkrycie fryzu arabeskowego, popiersie aktora Nomanusa Sorice i statuetki Wenus Anadyo-
mene o świetnie zachowanej polichromii. Wykopaliskami kierował wówczas Francesco La Vega. Wreszcie 20 lipca odkryto inskrypcję
(CIL X,846), dzięki której poznano bóstwo, to jest Izydę, czczoną w sankmarium. Dobrowolski, Proynw Aonogrn/Zcrny..., s. 217-218.
E.M. Moormann. // /см?/?/о r// A/r/c o Ром?рс/ c /o s*?vo rcopcr/o, [w:] // A//o o Po???^c/. ТЫом/ <7'Tg//?o ??c/ ???on<7o ?*o???o??o. Katalog
wystawy, Museo Egizio w Turynie, 05.03.-4.09.2016, Torino 2016, s. 105-119; V. Garparini, // см/Го 4/ A/<7c ??c//c <7/??;o?*c <7/ ?°o???^c?'
c<7 Lr-co/m^o, [w:] // №7o o Po??;pc/..., s. 121-133.
"9 G. Lalande, lóyogc </'м?? Т?*а?;уом c?; /?o//c, yó/? <7o??^ /cr o????ćc /7ó5-/7dd, co/;?c??o??? /7?/л?о/?*с c? /cr о??сс<7о?сг /cs* р/мд
S*;'??gM//è?*C?<' <7c /'/?o//c C? ЛО r/c^C?*?7??/o??, /cs* М7ЖМ?'^, /cs* MMgCS*, /e gOMVC?*7?e77;C???, /c CO?7?77?C?*CC, /o //??Ć7*0?M?*C, /cs* O?*?^, /7?М?0/?*С 770?M7*e//e
c? /cs* о?7?/^м/?с^, Paris 1786, s. VII, s. 549; De Caro. op. c/?., s. 13.
WITOLD DOBROWOLSKI
22. Jan Bogumil Plersch, Diana Efeska, personiilkacja ziemi, 1793,
Sala Balowa Pałacu na Wodzie, Łazienki Królewskie w Warszawie. Fot. P. Czamecki, Muzeum Lazienki Królewskie
(i). 22), tym razem personifikujący po prostu ziemię. Dominująca z wyższego poziomu naga, jak u Ripy"Ą
kobieta z kłosami zboża byłaby Naturą, której chusta (ih 23), zgodnie z tradycją sięgającą czasów przedsta-
wień Vincenzo Cartariego"^ (ił. 24) sprzed połowy XVII w., pozwala ją identyfikować z Izydą-Cererą"C
IZYDA-DIANA EFESKA W PROGFfAMIE IKONOGRAFICZNYM ARKADYJSKIEJ ŚWIĄTYNI
Odkrycie na przełomie 1764 i 1765 r. pompejańskiego łseum"^, pierwszego sanktuarium antycznego
zachowanego w pełnej architektonicznej forinie i z kompletnym wyposażeniem, stało się wielką euro-
pejską sensacją, zwiększyło falę egiptomanii w kulturze europejskiej Zachodu"^, a także spowodowało
Por. przyp. 87.
"6 Goesch. op. Gr., s. 277, il. 1 i 278. il. 3.
"7 Bernatowicz, r/o rreozywMtofo/..., s. 142, postać z kłosami identyflkuje z Cererą, przejętą ze środkowej czę-
ści pilastra XII u Volpata. Demeter-Cerera była jednak powszechnie, i to od starożytności, identyfikowana z Izydą. gdyż to obie miały
zaszczepić u ludzi umiejętność uprawy zbóż. Por. M. Bielski, К?*о??;То, to yes*/ Ам/огуо jwfom, Kraków 1564, <8 ?*: „W Egipcie
najpirwej wymyślono orać i siać przez niewiastę Ceres po grecku Izydis [...]*'. Sarbiewski, op. oA, s. 399: „Z pewnością Egipcjanie
podają w swoich rocznikach według świadectwa Natalisa. że Izyda czyli Cerera odwołała ludzi od wzajemnego zjadania mięsa przez
odkrycie pszenicy i jęczmienia".
Najwcześniejsze wzmianki o znaleziskach na terenie sanktuarium sięgają pierwszego okresu wykopalisk w Pompejach, a konkretnie
połowy grudnia 1764 r., kiedy to czyszcząc teren wokół teatru, natraflono na piec kuchenny. S. De Caro, 7/ m/np/o Y' A/r/o <7/ Pow/?e/.
/.o s*coper/o, // уоп/мог/о, /o yôr/мпо, [w:] ,4//o r/cerco <7/ '7s'/a'c. Тпо/м/, л?м//, т*сг?<зм?*/ <7с//'Асо ром;рс/омо пс/ А/млсо <7/ Yopo//, Napoli
1992, s. 3-12. Następne tygodnie przyniosły odkrycie fryzu arabeskowego, popiersie aktora Nomanusa Sorice i statuetki Wenus Anadyo-
mene o świetnie zachowanej polichromii. Wykopaliskami kierował wówczas Francesco La Vega. Wreszcie 20 lipca odkryto inskrypcję
(CIL X,846), dzięki której poznano bóstwo, to jest Izydę, czczoną w sankmarium. Dobrowolski, Proynw Aonogrn/Zcrny..., s. 217-218.
E.M. Moormann. // /см?/?/о r// A/r/c o Ром?рс/ c /o s*?vo rcopcr/o, [w:] // A//o o Po???^c/. ТЫом/ <7'Tg//?o ??c/ ???on<7o ?*o???o??o. Katalog
wystawy, Museo Egizio w Turynie, 05.03.-4.09.2016, Torino 2016, s. 105-119; V. Garparini, // см/Го 4/ A/<7c ??c//c <7/??;o?*c <7/ ?°o???^c?'
c<7 Lr-co/m^o, [w:] // №7o o Po??;pc/..., s. 121-133.
"9 G. Lalande, lóyogc </'м?? Т?*а?;уом c?; /?o//c, yó/? <7o??^ /cr o????ćc /7ó5-/7dd, co/;?c??o??? /7?/л?о/?*с c? /cr о??сс<7о?сг /cs* р/мд
S*;'??gM//è?*C?<' <7c /'/?o//c C? ЛО r/c^C?*?7??/o??, /cs* М7ЖМ?'^, /cs* MMgCS*, /e gOMVC?*7?e77;C???, /c CO?7?77?C?*CC, /o //??Ć7*0?M?*C, /cs* O?*?^, /7?М?0/?*С 770?M7*e//e
c? /cs* о?7?/^м/?с^, Paris 1786, s. VII, s. 549; De Caro. op. c/?., s. 13.