Rocznik Historii Sztuki (41.2016)

Rocznik Historii Sztuki, tom XLI
PAN, 2016

PAULINA SZULC
UNIWERSYTET WARSZAWSKI

DEKORACJA RZEŹBIARSKA FASADY TEATRU WIELKIEGO
W WARSZAWIE

Teatr Wielki w Warszawie, wzniesiony w latach 1825-1833 według projektu Antonia Corazziego, był
odzwierciedleniem europejskich, szczególnie polskich nurtów neoklasycznych w architekturze i w sztuce
budowania gmachów teatralnych. Należał do najbardziej monumentalnych budowli w Europie 1. połowy
XIX w. Obecnie jedyną pozostałością po pierwotnej realizacji Corazziego jest fasada. Liczne przebudowy
teatru, prowadzone już od lat 30. XIX w., zmieniały oryginalny zamysł architekta. Fasada jako jedyna
przetrwała w nienaruszonym stanie II wojnę światową.
Do tej pory nie ukazało się żadne opracowanie, w którym byłyby szerzej omówione dekoracje gmachu
Teatru Wielkiego. O historii jego budowy i działalności Corazziego wielokrotnie pisał Piotr BiegańskP,
który wyniki swych badań podsumował w monografłi^, uzupełniając ją o materiał źródłowy - przedru-
kowane umowy z artystami wykonującymi dekoracje gmachu teatruT Opisy projektowanych dekoracji
znane są ze sprawozdania kierującego pracami budowlanymi Ludwika Kozubowskiego^ oraz z umów
z artystami. Dekoracjom i dziejom gmachu Teatru Wielkiego uwagę poświęcił Jerzy Miziołek w jednym
z rozdziałów publikacji wydanej z okazji 250-lecia teatru publicznego w Polsce^.

HISTORIA TEATRU WIELKIEGO
Od połowy XVIII w. na ziemiach polskich nastąpiło ożywienie rodzimej sceny teatralnej, w tym dramatu
i opery, a wraz z nim pojawiła się potrzeba wzniesienia odpowiedniego, reprezentacyjnego i monumen-
talnego gmachu teatralnego, który sprostałby wymaganiom zarówno artystów, jak i publiczności. Liczne

' R Biegański, Loro—z' w T/o<7c77//7 /LyÆwr/: we F/огеяс/'б -Biuletyn Historii Sztuki", 4. 1935, nr 1, s. 35-43;
idem, Колсс/ху'л 7?/г;си 7eotroNcgo w Иот-^сом'/с no t/c tu'Ó7*croA/,4?7towego Corozr/cgo, ,.Biuietyn Historii Sztuki", 5, 1937, nr 3/4.
s. 255-265; idem, O/norr^/oT?/^ 7eo/7*;7 IT/c/U'cgo u' <TÓ7*^zoM'/e, „Pamiętnik leatralny". 1952, z. 2/3, s. 161-173; idem. O/?7*zcs/7*zc7;77c/
/ro/77/7ozyc/7 Co7*ozz/o7MA/cgo /co/7'77 u' ITr/^zow/e, ..Kwartalnik Architektury i Urbanistyki"', 3, 1958, z. 1, s. 41-59.
^ P. Biegański, 7со/т* R7c//r/ w RhT-yzow/c, Warszawa 1961. Autor zawarł genezç i historię budowy Teatru Wieikiego i jego
zmiany w architekturze do powojennej odbudowy. Niestety pubhkacja ta nie uchroniła się od błędów i pcwnych braków, zob. recenzję
E. Szwankowskiego w „Pamiętniku Teatralnym", 1962, z. 3/4, s. 557-563; kolejną monograflę (7со/т* IT/c/U, Warszawa 1974) autor
uzupelnil o rozdział dotyczący odbudowy Teatru Wielkiego.
" Biegański, 7со/т* IT/c//r/ w Ro/'^-ow/c, s. 81-82. Oryginalne dokumenty splonęły w czasie II wojny światowej.
4 L. Kozubowski, Â7*ô/Æ/ орм Ьи&пгу 7со/7*и ^/orro.s/OM'/o/'r/ccgo j/p w RoTtszow/e, „Pamiętnik fizycznych. matematycznych
i statystycznych umiejętności z zastósowaniem do przemyslu", 9, 1830, s. 475-488. Kozubowski opisal planowane, niezrealizowane
wówczas dekoracje. Na jego opisach i na umowach z artystami z 1830 r. oparli się autorzy późniejszych publikacji omawiający dekora-
cję fasady Teatru Wielkiego (m.in. A. Badach, И2с7*77о5с / /го77;рт*о77;м w 7M'Ó7*czo5c//7o/^/r/c/7 ;7CZ/7/ów LhoT'vo/o'zcT^o, [w:] 77;от*мо/^с77
м' Ro/sce. Katalog wystawy, Zamek Królewski w Warszawie, 17 paździemika 1994—22 stycznia 1995, Warszawa 1994, s. 47-50).
5 J. Miziolek, 7со/т* JT/c/U м' RÓT-yzoM/c. 250-/cc/c /со/7*и /7^Z)//cz7?ego w Ro/^cc 7 765-2075, Warszawa 2015.