DOI Artikel:
Dobrowolski, Witold: Świa̜tynia Diany w Arkadii koło Nieborowa: Świa̜tynia̜ Natury
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0131
SWIĄTYNIA DIANY W ARKADII KOŁO NIEBOROWA SWIĄTYNIĄ NATURY
125
26. Johannes Sambucus, 1564. Rozróżnienie między 27. Henryk Ittar. Projekt egiptyzującego
fizycznymi a metaflzycznymi emhiematami natury Grobowca Złudzeń z hieroglifami na architrawie.
(za A. Goesch, Вм/м , Frankfurt am Main 1996. il. 12) 1799-1800. Fot. Muzeum w Nieborowie i Arkadii
niozoHcznej mądrości, o której „tajemnie" mówią przedstawienia waz i różnorodnych motywów (świę-
tych znaków - „hieroglifów"), pokrywające ściany i sufit. Nad owym muzeum mądrości dominuje plafon
z historią Amora i Psyche. Opowiada on neoplatońską baśń Apuiejusza o miłości Psyche (Duszy) do
boskiego syna Wenus, którą to Duszę potrzeba zmysłowego (wizuainego) poznania - to jest zachwytu
nad ciełesną pięknością, istotnego ełementu ziemskiej miłości - rozłączyła na długo z ukochanym i którą
dopiero wyzbycie się fizycznych pragnień wyniosło na szczyty Ołimpu.
Niewielkie pomieszczenie znajdujące się nieopodal drzwi do Panteonu, zwane iavatorium, służyło
do oczyszczenia fizycznego i psychicznego (prawo azyłu jest niczym innym jak pozbyciem się niena-
wiści^! i utwierdzeniem cnoty miłosierdzia, będącego podstawowym atrybutem boskości), koniecznego
przed wejściem do głównej i najważniejszej sałi tc/7?p/M777. W łavatorium stała rzeźba Amora gestem
nakazującego miłczenie. Pomieszczenie to symbołicznie zamyka ciąg wnętrz zawierających treści wiążące
się z doktrynałnym nakazem miłości płatonicznej, umiłowania reguł absołutnego piękna i obiektywnej
mądrości oraz zyskania cnoty miłosierdzia. Wraz z Panteonem wkraczamy w sferę ziemską, w której
ideałne cnoty, wynikające z doktrynałnych praw i nakazów, zderzają się z warunkami i ograniczeniami
ziemskimi. Klasyczna fasada zachodnia odpowiada wnętrzu zdominowanemu kłasycyzującym obrazem
ziemskiej kopuły niebios.
Najistotniejszą różnicą w porównaniu do sytuacji dominującej w ciągu poprzednich pomieszczeń jest
uznanie ziemskiej kondycji łudzkiej za niedoskonałą i przejściową. Głowa Niobe przypomina tu o obec-
ności śmierci. W warunkach ziemskich zmysłowa ludzka miłość, wynikająca z wewnętrznego nakazu
natury i niezbędna dla zachowania gatunku, jest warunkowana skompłikowaną mieszaniną czynników
materiałnych i estetycznych, zewnętrznych czynników racjonałnych i irracjonałnych. W skomplikowanych
warunkach ziemskich miłości nie chronią jak nałeży działające tu prawa, zwyczaje i konwencje. Kła-
sycznym przykładem konfłiktu miłości z uznanymi prawami jest ewentuałna miłość westałki lub miłość
Diany do Kefałosa (i). 14), przypadki naruszania praw kułtowych, ustałonych hierarchii i społecznych
norm. Przyjaźń Amora i ziemskie miłości Aurory, kosmicznych sił natury regułujących nasze ziemskie
życie, zdają się nam mówić o konieczności zaakceptowania miłości jako nadrzędnego i niezbywałnego
Zob. przyp. 20.
125
26. Johannes Sambucus, 1564. Rozróżnienie między 27. Henryk Ittar. Projekt egiptyzującego
fizycznymi a metaflzycznymi emhiematami natury Grobowca Złudzeń z hieroglifami na architrawie.
(za A. Goesch, Вм/м , Frankfurt am Main 1996. il. 12) 1799-1800. Fot. Muzeum w Nieborowie i Arkadii
niozoHcznej mądrości, o której „tajemnie" mówią przedstawienia waz i różnorodnych motywów (świę-
tych znaków - „hieroglifów"), pokrywające ściany i sufit. Nad owym muzeum mądrości dominuje plafon
z historią Amora i Psyche. Opowiada on neoplatońską baśń Apuiejusza o miłości Psyche (Duszy) do
boskiego syna Wenus, którą to Duszę potrzeba zmysłowego (wizuainego) poznania - to jest zachwytu
nad ciełesną pięknością, istotnego ełementu ziemskiej miłości - rozłączyła na długo z ukochanym i którą
dopiero wyzbycie się fizycznych pragnień wyniosło na szczyty Ołimpu.
Niewielkie pomieszczenie znajdujące się nieopodal drzwi do Panteonu, zwane iavatorium, służyło
do oczyszczenia fizycznego i psychicznego (prawo azyłu jest niczym innym jak pozbyciem się niena-
wiści^! i utwierdzeniem cnoty miłosierdzia, będącego podstawowym atrybutem boskości), koniecznego
przed wejściem do głównej i najważniejszej sałi tc/7?p/M777. W łavatorium stała rzeźba Amora gestem
nakazującego miłczenie. Pomieszczenie to symbołicznie zamyka ciąg wnętrz zawierających treści wiążące
się z doktrynałnym nakazem miłości płatonicznej, umiłowania reguł absołutnego piękna i obiektywnej
mądrości oraz zyskania cnoty miłosierdzia. Wraz z Panteonem wkraczamy w sferę ziemską, w której
ideałne cnoty, wynikające z doktrynałnych praw i nakazów, zderzają się z warunkami i ograniczeniami
ziemskimi. Klasyczna fasada zachodnia odpowiada wnętrzu zdominowanemu kłasycyzującym obrazem
ziemskiej kopuły niebios.
Najistotniejszą różnicą w porównaniu do sytuacji dominującej w ciągu poprzednich pomieszczeń jest
uznanie ziemskiej kondycji łudzkiej za niedoskonałą i przejściową. Głowa Niobe przypomina tu o obec-
ności śmierci. W warunkach ziemskich zmysłowa ludzka miłość, wynikająca z wewnętrznego nakazu
natury i niezbędna dla zachowania gatunku, jest warunkowana skompłikowaną mieszaniną czynników
materiałnych i estetycznych, zewnętrznych czynników racjonałnych i irracjonałnych. W skomplikowanych
warunkach ziemskich miłości nie chronią jak nałeży działające tu prawa, zwyczaje i konwencje. Kła-
sycznym przykładem konfłiktu miłości z uznanymi prawami jest ewentuałna miłość westałki lub miłość
Diany do Kefałosa (i). 14), przypadki naruszania praw kułtowych, ustałonych hierarchii i społecznych
norm. Przyjaźń Amora i ziemskie miłości Aurory, kosmicznych sił natury regułujących nasze ziemskie
życie, zdają się nam mówić o konieczności zaakceptowania miłości jako nadrzędnego i niezbywałnego
Zob. przyp. 20.