DOI Artikel:
Szulc, Paulina: Dekoracja rzeźbiarska fasady Teatru Wielkiego w Warszawie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0144
138
PAULINA SZULC
Tympanon Acciardiego może nie tyiko nawiązywać do pierwszych przedstawień teatrainych, jak to
okreśiił Ludwik Kozubowski, może być również iiustracją do poezji Anakreonta. Widzimy tu grę na
instrumentach, taniec, naczynia używane w czasie uczt. Jednocześnie zrozumiałe jest umieszczenie w tym
miejscu podczas powojennej odbudowy teatru imienia Sofokłesa, jednego z trzech wieikich tragików
starożytnej Grecji. Ponadto przy takim okreśłeniu tego wizerunku można zastanowić się nad jego ewen-
tuainym związkiem z fryzem Pawła Maiińskiego, na którym miał być umieszczony Edyp, bohater jednej
z tragedii Sofokiesa.
Obok postumentu z Anakreontem/Sofokiesem stoi mężczyzna grający na iirze. Został ukazany w kon-
trapoście, według kanonu opracowanego w połowie V w. p.n.e. przez Poiikieta. Największym muzykiem
grającym na iirze miał być Apoiio, który był patronem pasterzy, co mogłoby być koiejnym nawiązaniem
do treści umowy z Acciardim. Muzykujący Apoiio często przedstawiany był wśród MuzW Acciardi mógł
się wzorować na dwóch słynnych rzeźbach znajdujących się w Muzeach Watykańskich, na Apoüinie
Musagetes i Apoliinie Beiwederskim^^.
Po prawej stronie Apoiia trzymającego iirę siedzi mężczyzna grający na auiosie, najpopuiamiejszym po
iirze instrumencie starożytnym. Oba te instrumenty wykorzystywane były w czasie przedstawień w teatrze
greckim^. Auios, błędnie nazywany fietem, swoją konstrukcją przypomina obój iub kiarnet. Poza mężczy-
zny nawiązuje do iicznych przedstawień muzyków na wazach greckich. W ikonografii attyckiej obecność
auiety jest jednym z najważniejszych wyznaczników, wskazujących, że dany obraz ma związek z teatrenET
Aktorom i chórowi akompaniowaii muzycy: jeden iub dwóch auietów, a czasami grający na lirze^^. Muzyk,
grając na auiosie, potrafił wyrazić różne emocje i wzbudzić je u słuchających, doprowadzając nawet do
szału reiigijnego^^. Stąd auios był uważany za najbardziej orgiastyczny instrumentso. Prawą stronę tym-
panonu zamyka ieżący mężczyzna wsparty na prawym ręku.
BACHANTK!
Jednym z uczestniczących w konkursie na projekt tympanonu poiskich artystów, który musiał ustąpić
Acciardiemu, był Konstanty Hegei^'. Studiował na Oddziaie Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego
u Pawła Maiińskiego oraz u Antoniego Brodowskiego i Antoniego Bianka^^. Po studiach w Warszawie,
w 1823 r., odwiedził Wiedeń, Drezno oraz Paryż. Przez cztery iata studiował w Rzymie. Pierwszym
poważnym zieceniem, jakie otrzymał po powrocie do Warszawy, było opracowanie rzeźb dia Teatru
Wieikiego. Według umowy z 18 września 1830 r. dostał zamówienie na wykonanie: „4 geniuszów nad
bramami wjazdowymi wieikości koiosainej według dwóch osobnych modeiów; dwóch bachantek obok
perystyiu; dwóch oddzieinych modeiów sfinksów do odiania w żeiazie oraz trzech masek na kiuczach
kamiennych w arkadach frontowych pod perystyiem i dwóch orłów kamiennych także na kluczach arkad
bocznych do wjazdu"S3.
Zgodnie z umową Hegei wyrzeźbił na bocznych ścianach perystyiu tańczące kobiety, nazwane bachant-
kami. Są one ubrane w zwiewne szaty, które podkreśiają ciało i ruch. Przedstawione w tanecznym pod-
skoku, trzymają w uniesionych rękach instrumenty muzyczne: czyneie (bachantka na eiewacji zachodniej)
i bębenek - tympanon (bachantka z eiewacji wschodniej) (ii. 5-7). Oba te instrumenty były używane
2^ E. Simon. G. Bauchenss, Upo//o. [w:] LcwK'on /conogr<?p/?/cM/7? A/wAo/og/oo G/o.s.s/ooe. ed. .1. Balty. t. 11.1, Zürich-München
1984. s. 415-417.
75 W. Lambrinoudakis, Too//on, [w:] Еел:/соп /conogT-op^/cM/??..., t. 11.2, s. 203, i!. 135: Papuci-Władyka. op. c//., il. 238.
^ R. Chodkowski. /eo/rgrcc/r/, Lubhn 2003, s. 176.
^ Jednym z nąjsłynniejszych naczyń jest tzw. waza Pronomosa - krater wolutowy z początku IV w. p.n.e., na którym ukazani
są Dionizos z Ariadną, aktorzy oraz auleta podpisany imieniem - Pronomos (zob. Chodkowski. op. c//., il. 1).
23 C. Sachs, A/Mzv/ro w ^w/ec/e ^/oroźyfny;;;, tłum. Z. Chechlińska. Warszawa 1981, s. 310; Chodkowski, op. c/7, s. 155.
2^ M.L. West, А/мсу/го yfowży/ne/' GT*ec/7, tłum. A. Maciejewska, M. Kaziński, Kraków 2003, s. 120-ł21.
3" Arystoteles, fo/;7yÆo, tłum. L. Piotrowicz. Warszawa 2004, s. 222.
S' A. Mełbechowska-Luty, //ege/ Ко;м/оп/у, [w:] N/own/A orTyjfón po/^/c/?..., t. 3, Wrocław 1979. s. 40-44; Badach,
op. c;7., s. 47-50.
32 Melbechowska-Luty, //ege/ КошУаяТу, s. 40.
33 Biegański, 7eo/r lL/e//r/ w Itórs-zow/e, s. 8ł.
PAULINA SZULC
Tympanon Acciardiego może nie tyiko nawiązywać do pierwszych przedstawień teatrainych, jak to
okreśiił Ludwik Kozubowski, może być również iiustracją do poezji Anakreonta. Widzimy tu grę na
instrumentach, taniec, naczynia używane w czasie uczt. Jednocześnie zrozumiałe jest umieszczenie w tym
miejscu podczas powojennej odbudowy teatru imienia Sofokłesa, jednego z trzech wieikich tragików
starożytnej Grecji. Ponadto przy takim okreśłeniu tego wizerunku można zastanowić się nad jego ewen-
tuainym związkiem z fryzem Pawła Maiińskiego, na którym miał być umieszczony Edyp, bohater jednej
z tragedii Sofokiesa.
Obok postumentu z Anakreontem/Sofokiesem stoi mężczyzna grający na iirze. Został ukazany w kon-
trapoście, według kanonu opracowanego w połowie V w. p.n.e. przez Poiikieta. Największym muzykiem
grającym na iirze miał być Apoiio, który był patronem pasterzy, co mogłoby być koiejnym nawiązaniem
do treści umowy z Acciardim. Muzykujący Apoiio często przedstawiany był wśród MuzW Acciardi mógł
się wzorować na dwóch słynnych rzeźbach znajdujących się w Muzeach Watykańskich, na Apoüinie
Musagetes i Apoliinie Beiwederskim^^.
Po prawej stronie Apoiia trzymającego iirę siedzi mężczyzna grający na auiosie, najpopuiamiejszym po
iirze instrumencie starożytnym. Oba te instrumenty wykorzystywane były w czasie przedstawień w teatrze
greckim^. Auios, błędnie nazywany fietem, swoją konstrukcją przypomina obój iub kiarnet. Poza mężczy-
zny nawiązuje do iicznych przedstawień muzyków na wazach greckich. W ikonografii attyckiej obecność
auiety jest jednym z najważniejszych wyznaczników, wskazujących, że dany obraz ma związek z teatrenET
Aktorom i chórowi akompaniowaii muzycy: jeden iub dwóch auietów, a czasami grający na lirze^^. Muzyk,
grając na auiosie, potrafił wyrazić różne emocje i wzbudzić je u słuchających, doprowadzając nawet do
szału reiigijnego^^. Stąd auios był uważany za najbardziej orgiastyczny instrumentso. Prawą stronę tym-
panonu zamyka ieżący mężczyzna wsparty na prawym ręku.
BACHANTK!
Jednym z uczestniczących w konkursie na projekt tympanonu poiskich artystów, który musiał ustąpić
Acciardiemu, był Konstanty Hegei^'. Studiował na Oddziaie Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego
u Pawła Maiińskiego oraz u Antoniego Brodowskiego i Antoniego Bianka^^. Po studiach w Warszawie,
w 1823 r., odwiedził Wiedeń, Drezno oraz Paryż. Przez cztery iata studiował w Rzymie. Pierwszym
poważnym zieceniem, jakie otrzymał po powrocie do Warszawy, było opracowanie rzeźb dia Teatru
Wieikiego. Według umowy z 18 września 1830 r. dostał zamówienie na wykonanie: „4 geniuszów nad
bramami wjazdowymi wieikości koiosainej według dwóch osobnych modeiów; dwóch bachantek obok
perystyiu; dwóch oddzieinych modeiów sfinksów do odiania w żeiazie oraz trzech masek na kiuczach
kamiennych w arkadach frontowych pod perystyiem i dwóch orłów kamiennych także na kluczach arkad
bocznych do wjazdu"S3.
Zgodnie z umową Hegei wyrzeźbił na bocznych ścianach perystyiu tańczące kobiety, nazwane bachant-
kami. Są one ubrane w zwiewne szaty, które podkreśiają ciało i ruch. Przedstawione w tanecznym pod-
skoku, trzymają w uniesionych rękach instrumenty muzyczne: czyneie (bachantka na eiewacji zachodniej)
i bębenek - tympanon (bachantka z eiewacji wschodniej) (ii. 5-7). Oba te instrumenty były używane
2^ E. Simon. G. Bauchenss, Upo//o. [w:] LcwK'on /conogr<?p/?/cM/7? A/wAo/og/oo G/o.s.s/ooe. ed. .1. Balty. t. 11.1, Zürich-München
1984. s. 415-417.
75 W. Lambrinoudakis, Too//on, [w:] Еел:/соп /conogT-op^/cM/??..., t. 11.2, s. 203, i!. 135: Papuci-Władyka. op. c//., il. 238.
^ R. Chodkowski. /eo/rgrcc/r/, Lubhn 2003, s. 176.
^ Jednym z nąjsłynniejszych naczyń jest tzw. waza Pronomosa - krater wolutowy z początku IV w. p.n.e., na którym ukazani
są Dionizos z Ariadną, aktorzy oraz auleta podpisany imieniem - Pronomos (zob. Chodkowski. op. c//., il. 1).
23 C. Sachs, A/Mzv/ro w ^w/ec/e ^/oroźyfny;;;, tłum. Z. Chechlińska. Warszawa 1981, s. 310; Chodkowski, op. c/7, s. 155.
2^ M.L. West, А/мсу/го yfowży/ne/' GT*ec/7, tłum. A. Maciejewska, M. Kaziński, Kraków 2003, s. 120-ł21.
3" Arystoteles, fo/;7yÆo, tłum. L. Piotrowicz. Warszawa 2004, s. 222.
S' A. Mełbechowska-Luty, //ege/ Ко;м/оп/у, [w:] N/own/A orTyjfón po/^/c/?..., t. 3, Wrocław 1979. s. 40-44; Badach,
op. c;7., s. 47-50.
32 Melbechowska-Luty, //ege/ КошУаяТу, s. 40.
33 Biegański, 7eo/r lL/e//r/ w Itórs-zow/e, s. 8ł.