DOI article:
Szulc, Paulina: Dekoracja rzeźbiarska fasady Teatru Wielkiego w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0155
DEKORACJA RZEZBIARSKA FASADY TEATRU WIELKIEGO W WARSZAWIE
149
22. Adam Myjak i Antoni Janusz Pastwa, Kwocńygo 2002, brąz, 550 * ]000 cm. Teatr Wielki w Warszawie.
Fot. P. Szulc
w jakim powstał Teatr^L Według wytycznych konserwatorskich fasada miała pozostać bez zmian. Nałożono
obowiązek przystosowania nowych form architektonicznych (w częściach dobudowanych) do zabytkowych.
W ogóinych wytycznych programu odbudowy podkreśiono, że „główne wejście dia pubiiczności powinno
być zachowane od strony placu Teatrainego. [...] istniejące mury odbudowanego Teatru Narodowego i Sal
Redutowych oraz iewego skrzydła gmachu pozostaną w miarę możności nienaruszone '^4
Po powołaniu Teatru Wieikiego Opery i Baietu w 1950 r. zespół pracujący w Urzçdzie Konserwa-
torskim zaczął przeprowadzać studia inwentaryzacyjne, obejmujące głównie rzeźby^^. Najwięcej prac
wykonano do 1954 r. Pianowaniem inwentaryzacji dekoracji rzeźbiarskiej mieii zająć się artyści rzeźbiarze
Teresa Rostworowska i Langman'^.
Rostworowska^^ została skierowana na budowę przez Bohdana Pniewskiego w 1953 r. (do 1959 r. była
odpowiedzialna za konserwację m.in. rzeźb w Ogrodzie Saskim, w Wiianowie i w Pałacu Ostrogskich).
Ponieważ oryginalne rzeźby, pochodzące z iat 30. XIX w„ zrobione były z gipsu, Urząd Konserwator-
ski zezwoiił na przekucie ich w kamieniu, gdyż jest on materiałem trwaiszym i iepszym do wykonania
wiemych kopii^^. Zadaniem Rostworowskiej było wymodelowanie brakujących części łub całych fłgur
w giinie i nadzorowanie rzeźbiarzy wykonujących koiejne eiementy według przygotowanych przez nią
wzorów^T Wszystkie rzeźby i detaie architektoniczne zostały wykute w piaskowcu kunowskim.
Inwentaryzacja wykazała, że stan zachowania dekoracji rzeźbiarskich fasady był całkiem dobry, duża
ich część przetrwała zniszczenia wojenne'^^. w przyczółku uszkodzone zostały twarze postaci tańczących
nimf oraz ffagment gzymsu ukośnego (ii. 4). Z niewieikimi ubytkami przetrwały również geniusze Hegia na
bramach podjazdowych'^' (il. 11). W podobnym, dobrym stanie, zachowały się fryz z festonami i maskami
(ił. 14), płaskorzeźby z gryfami (ii. 15, 17) oraz z panopliami (ii. 19). Maski w kiuczach wejść do Teatru
'23 Warszawa, Archiwum Zakładowe TW-ON, Założenia projektu odbudowy Teatru Wielkiego w Warszawie. 03 V 1950, tom II,
s. 2-3.
'24 КоТ^ИГЛ ??/- 7&S..., s. I.
'2^ Ponikowska, op. cA, s. 54.
'26 Warszawa, Arehiwum Zakładowe TW-ON, AG-051, Protokół K/4 posiedzenia Komisji zwołanej w sprawie rzeźb i dctali
architektonicznych na Irontonie Teatru Wielkiego od strony Placu Teatrałnego z dnia ł3 VIII ł953 r.
'22 A. Leśniewska, ^oypro^-ou^oz Cror/oT-yj/s/cń Уст-as'o A/o/'/o, [w:] FoM? Y/ouwA &7og7-o/?cr7?y, red. S. Kieniewicz, t. XXXII.
Wrocław-Warszawa-Kraków 1989-1991, s. 174-175.
'28 Warszawa, Archiwum Zakładowe TW-ON, AG-051, Protokół nr K/5 z zebrania odbytego w dniu 12 XI 1953 r. w Urzędzie
Konserwatorskim w sprawie ełewacji północnej (historycznej) Teatru Wielkiego w Warszawie.
'29 Ponikowska. op. c?7., s. 86.
'3° Rysunki z dokumentacją zniszczeń wykonane w 1952 r. znąjdują się w Archiwum Zakładowym Teatru Wielkiego oraz w Zakła-
dzie Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej.
Wyjątkiem jest kobieta ze sceptrem na elewacji wschodniej. która została w większości zniszczona.
149
22. Adam Myjak i Antoni Janusz Pastwa, Kwocńygo 2002, brąz, 550 * ]000 cm. Teatr Wielki w Warszawie.
Fot. P. Szulc
w jakim powstał Teatr^L Według wytycznych konserwatorskich fasada miała pozostać bez zmian. Nałożono
obowiązek przystosowania nowych form architektonicznych (w częściach dobudowanych) do zabytkowych.
W ogóinych wytycznych programu odbudowy podkreśiono, że „główne wejście dia pubiiczności powinno
być zachowane od strony placu Teatrainego. [...] istniejące mury odbudowanego Teatru Narodowego i Sal
Redutowych oraz iewego skrzydła gmachu pozostaną w miarę możności nienaruszone '^4
Po powołaniu Teatru Wieikiego Opery i Baietu w 1950 r. zespół pracujący w Urzçdzie Konserwa-
torskim zaczął przeprowadzać studia inwentaryzacyjne, obejmujące głównie rzeźby^^. Najwięcej prac
wykonano do 1954 r. Pianowaniem inwentaryzacji dekoracji rzeźbiarskiej mieii zająć się artyści rzeźbiarze
Teresa Rostworowska i Langman'^.
Rostworowska^^ została skierowana na budowę przez Bohdana Pniewskiego w 1953 r. (do 1959 r. była
odpowiedzialna za konserwację m.in. rzeźb w Ogrodzie Saskim, w Wiianowie i w Pałacu Ostrogskich).
Ponieważ oryginalne rzeźby, pochodzące z iat 30. XIX w„ zrobione były z gipsu, Urząd Konserwator-
ski zezwoiił na przekucie ich w kamieniu, gdyż jest on materiałem trwaiszym i iepszym do wykonania
wiemych kopii^^. Zadaniem Rostworowskiej było wymodelowanie brakujących części łub całych fłgur
w giinie i nadzorowanie rzeźbiarzy wykonujących koiejne eiementy według przygotowanych przez nią
wzorów^T Wszystkie rzeźby i detaie architektoniczne zostały wykute w piaskowcu kunowskim.
Inwentaryzacja wykazała, że stan zachowania dekoracji rzeźbiarskich fasady był całkiem dobry, duża
ich część przetrwała zniszczenia wojenne'^^. w przyczółku uszkodzone zostały twarze postaci tańczących
nimf oraz ffagment gzymsu ukośnego (ii. 4). Z niewieikimi ubytkami przetrwały również geniusze Hegia na
bramach podjazdowych'^' (il. 11). W podobnym, dobrym stanie, zachowały się fryz z festonami i maskami
(ił. 14), płaskorzeźby z gryfami (ii. 15, 17) oraz z panopliami (ii. 19). Maski w kiuczach wejść do Teatru
'23 Warszawa, Archiwum Zakładowe TW-ON, Założenia projektu odbudowy Teatru Wielkiego w Warszawie. 03 V 1950, tom II,
s. 2-3.
'24 КоТ^ИГЛ ??/- 7&S..., s. I.
'2^ Ponikowska, op. cA, s. 54.
'26 Warszawa, Arehiwum Zakładowe TW-ON, AG-051, Protokół K/4 posiedzenia Komisji zwołanej w sprawie rzeźb i dctali
architektonicznych na Irontonie Teatru Wielkiego od strony Placu Teatrałnego z dnia ł3 VIII ł953 r.
'22 A. Leśniewska, ^oypro^-ou^oz Cror/oT-yj/s/cń Уст-as'o A/o/'/o, [w:] FoM? Y/ouwA &7og7-o/?cr7?y, red. S. Kieniewicz, t. XXXII.
Wrocław-Warszawa-Kraków 1989-1991, s. 174-175.
'28 Warszawa, Archiwum Zakładowe TW-ON, AG-051, Protokół nr K/5 z zebrania odbytego w dniu 12 XI 1953 r. w Urzędzie
Konserwatorskim w sprawie ełewacji północnej (historycznej) Teatru Wielkiego w Warszawie.
'29 Ponikowska. op. c?7., s. 86.
'3° Rysunki z dokumentacją zniszczeń wykonane w 1952 r. znąjdują się w Archiwum Zakładowym Teatru Wielkiego oraz w Zakła-
dzie Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej.
Wyjątkiem jest kobieta ze sceptrem na elewacji wschodniej. która została w większości zniszczona.