Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Rocznik Historii Sztuki — 41.2016

DOI Artikel:
Adamska, Katarzyna: Jerzy Warchałowski i debata o stylu
DOI Seite / Zitierlink: 
https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0202
Überblick
loading ...
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
196

KATARZYNA ADAMSKA

wycieńczony zawiłościami teatrainości i fałszu sfery pubiicznej. Jak pisał Warchałowski, artystyczność
miała być źródłem wypoczynku d)a oka^^. Podobnych efektów poszukiwano w rozpoczętej w „Architekcie"
akcji pod hasłem „przeciw zabrzydzaniu kraju" (inspirowanej cykiem Schuitze-Naumburga),
czyii przeciw niweczeniu naturainego krajobrazu agresywnymi rekiamami, bezmyśinie przeprowadzonymi
instatacjami eiektrycznymi, nadmiarem kiczowatych ozdób i niwełowaniem naturainego zróżnicowania:
„wpływ harmonijnego otoczenia musi uczynić życie mniej ponurym, zmniejszyć newrozę ujawniającą się
dziś wśród wszystkich sfer"6f
Diatego też kiedy Warchałowski przy okazji Wystawy Architektury i Wnętrz w Otoczeniu Ogrodowem
opisywał ogromne znaczenie dworku, nie fonnułował wcaie propozycji styhstycznej. Dworek przedstawił
nie tyie jako budynek, iie przesiąknięte emocjami miejsce zamieszkania. Anaiizował, jak naturalne otoczenie,
widoczne śiady upływu czasu, rozkład mas, rozpianowanie przestrzeni tworzą „niecodzienne wrażenia nastroju
mieszkainego"^^. Nie tyie typ architektoniczny go interesował, iie sposoby wywoływania wrażeń komfortu,
spokoju, bezpieczeństwa - uzyskania poczucia organicznej harmonii z otoczeniem, jakiej od człowieka ocze-
kiwałby Herder. Jeśii zatem „sty!" miał oznaczać kuiturę piastyczną zgodną z nowymi wartościami szczerości
i męstwa, jego synonimem powinien być przede wszystkim „dom" w takim sensie, jaki nadała mu później
myś! fenomenologiczna w architekturze. Kulturowe zdrowie próbowano odzyskać poprzez poczucie pełni
ludzkich możiiwości zamieszkiwania (nowoczesność dehniowano przecież jako bezdomność), a to z koiei
miało się przełożyć na - zaieżnie od interpretacji - zdrowie rasowe, siłę miiitamą, sukces ekonomiczny,
produktywność, odbudowę więzi narodowej. W środowisku Werkbundu termin „styi" w interesujący sposób
wykorzystywano do anaiizy społecznej, miał też jednak wyraźne zabarwienie moraine, zakorzenione w Nie-
tzscheańskiej retoryce^^, dostarczając nowych schematów odczytywania siły i słabości woii.
Ernst Gombrich wykazywał, że teorie próbujące objaśniać rzekomy fenomen jednolitości styiistycznej
zwykie posługiwały się Hegiowskimi nawykami myśienia o historii kuitury w kategoriach przemian ducha^.
Kategoria ta traciła jednak na znaczeniu jako narzędzie samoopisu - podobnie jak „styi", „dusza" okazała
się niewspółmierna do przemian w myśieniu o człowieku i mało przydatna w formułowaniu nowej wiedzy
o społeczeństwie. Wyzwaniem stało się za to pogodzenie koncepcji człowieka unerwionego - niestabiinego
poznawczo, nękanego zanikami woii - z rozumieniem styiu jako wytworu zbiorowego podmiotu ekspresji.

JERZY WARCHAŁOWSKI AND THE DEBATE ON STYLE
Abstract
Jerzy Warchałowski believed that the key issue in the so-calied У7/7<7е//оУ7е was not so much finding an answer to the famous ques-
tion "in what style should we buiid?", but rather refomiuiating the very definition of style. The anthropologizing reflection on the creation
of style would ailow us to overcome the aesthetic impasse resulting from "the crisis of the willpower". Consequently. Warchalowski
proposed a change in the language of art criticism from "professional". treating style as a taxonomic problem. to "emotionai" or "dilet-
tantish". bringing to the fore an essentiai task of styie which. in his view. is to create sensations from the new aesthetic register: honesty,
mascuiinity. famiiiarity. unpretentiousness, moraiity. To this end Warchałowski used the ianguage deveioped in the miiieu of the German
Werkbund to describe "tectonic art", focused around the categories of tmth of materiał. functionaiity, character corresponding to tech-
nique. and rooted in the critique of "poiite society". In the texts by Warchałowski and his contemporaries this ianguage reinforces the
rełationship between the new artistic categories and nationaiism and is based on the new concept of a coHective entity of expression.
(trans. Katarzyna Krzyżagórska-Pisarek)

^ Warchałowski, Z/?огго<Тм wwfowv..., s. i78.
^ S. Goiiński, S. Komornicki, Przgc/w Тго/'м, „Architekt", 1909. nr 5, s. 85.
J. Warchałowski, Uń^fowo ТгсАпсТ/мп' ? T?/{?7/*z w OfoczcM/м Ogfo<Towc/M / Krołow/e 7972. DowM/e/' /' /fz/T/'q/, Kraków
1911.
6^ Schwartz, 77?e ИЕгАТммо'..., s. 23-34.
E.H. Gombrich. łT//oyzM/:/'wo///'M /7/x7o/*/'/ Тм/7м/у, tłum. A. Dębnicki, [w:] То/Ус/'о, p/*o///e/7/y, ///e7o<A -, s. 302-345.
 
Annotationen