DOI Artikel:
Czapelski, Marek: Mie̜dzy projektem doskonałym a koniecznościa̜ ekonomiczna̜: dyskusje polskich architektów o projektach typowych 1953-1956
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.34225#0204
198
MAREK CZAPELSKI
I. Powszechna Wystawa Architektury. Warszawa, Zachçta, 1953. Sala Warszawy i Mazowsza.
pośrodku widoczne projekty typowych szpitah. Fot. archiwum Zachçty - Narodowej Galerii Sztuki
charakter typowej architektury Ciborowski podkreśtał postuiatem, że należy ją opracowywać z myślą, by
mogła „stanąć wszędzie'^.
Co interesujące, inaczej niż to się działo zazwyczaj w socreaiizmie, w przypadku budownictwa typo-
wego omówione wyżej teoretyczne eiukubracje były wyraźnie wtórne w stosunku do praktyki projektowej
- już w 1948 r. w Centrałnym Biurze Studiów i Projektów Budownictwa Osiedłowego Zakładu Osiedłi
Robotniczych (ZOR) rozpoczęto opracowywanie typowych projektów budynków mieszkainych^. Za to
od tej pory przez kolejne łata tematy projektu typowego i typizacji powracają staie w dyskusjach. Czym
zatem były te pojęcia dia polskich architektów tego czasu? Jakie znaczenia i skojarzenia mogły ewokować?
Oczywiście, masowe opracowywanie dokumentacji projektowej do wiełokrotnego powtarzania w pra-
cowni ZOR nie było dia środowiska architektów kompietnym novum. W dwudziestołeciu międzywojennym
rozmaite instytucje finansowane przez państwo podejmowały próby w tym zakresie w budownictwie uży-
teczności pubłicznej i mieszkaniowym (Ministerstwo Robót Pubłicznych, Fundusz Kwaterunku Wojskowe-
go, Zakłady Ubezpieczeń Społecznych, Bank Gospodarstwa Krajowego i wreszcie Towarzystwo Osiedłi
Robotniczych)^. Interesowano się przede wszystkim stosowaniem projektów typowych w tanim małym
^ /Ó/</c777.
^ //мб/ом'тг/сРго 7?77<?yz^oM7'owe 7 ogó/яе. 5*77?<//<7 - /зт-о/с^р' - TVp/zoç/'o, Biuro Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miej-
skiego, Warszawa 1963, s. 74.
s J. Roguska, /м/егргс/оо/'е 777or/g7*n7T/T<rz?7e/' zos'or/y рум /pow/07*z<7/770^c/ w 07*c/77/eA*/7?7*ze 777/ç<Tzywq/'e7777ç/' wprocaoA <77*c/77/eG
/ÔU' W07*^Z0Wy^/c/7, [w:] TTor/c7*77/Z777 W FM7*0/77C - 7?70</C7*777Z777 U' G</U777. y47*c/7/7cA7M7*0 p/C7*M'^ZC/' po/oWU AW M'/c/.*M 7 y'c/' 0c/77*O77O W G</u777
/ /iM7'o/77'c, red. M.J. Sohysik, R. ITirsch, Urząd Miasta Gdyni, Gdynia 2011, s. 15-26; eadem. f7*og7*<7777 7o77/cgo 777/cyz/ro/77/c/M'o z<?№-
т/огг Uóczp/ccze?? yoo/cCZ77gc/7 7 yego 7*Co//zOC/'<7 M' h777*^Z<7M'/c, [w:] Gôog/ 777 0</c7*777Z/77 7 yoC7?70</c7*777Z77? M' <77*c/77fC^fM7*ZC </o?77M /925-/975.
lJ<77*fo^c/ / 0</</z/oĄ'M'O777'c, Warszawa 2005, s. 5-9; M. Rozbicka, A/o/e ?7;/e^z/:<777/c z og7*o</c?77 м' 7/c м' /co?*// ; ^T-ołfycc popM/o7*77cgo
/7M</oM'77/c/M'o //^/cyzAoTz/oM'cgo M' /^^/ęobyrro/e?;??^/' PoAcc, Oftcyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007, s. 309-320
(omówienie inicjatyw BGK); R. Piotrowski, zl7-c/?/7c/:/M7-o / 70/^, .Architcktura i Budownictwo", 1936, nr 7, s. 222-229.
MAREK CZAPELSKI
I. Powszechna Wystawa Architektury. Warszawa, Zachçta, 1953. Sala Warszawy i Mazowsza.
pośrodku widoczne projekty typowych szpitah. Fot. archiwum Zachçty - Narodowej Galerii Sztuki
charakter typowej architektury Ciborowski podkreśtał postuiatem, że należy ją opracowywać z myślą, by
mogła „stanąć wszędzie'^.
Co interesujące, inaczej niż to się działo zazwyczaj w socreaiizmie, w przypadku budownictwa typo-
wego omówione wyżej teoretyczne eiukubracje były wyraźnie wtórne w stosunku do praktyki projektowej
- już w 1948 r. w Centrałnym Biurze Studiów i Projektów Budownictwa Osiedłowego Zakładu Osiedłi
Robotniczych (ZOR) rozpoczęto opracowywanie typowych projektów budynków mieszkainych^. Za to
od tej pory przez kolejne łata tematy projektu typowego i typizacji powracają staie w dyskusjach. Czym
zatem były te pojęcia dia polskich architektów tego czasu? Jakie znaczenia i skojarzenia mogły ewokować?
Oczywiście, masowe opracowywanie dokumentacji projektowej do wiełokrotnego powtarzania w pra-
cowni ZOR nie było dia środowiska architektów kompietnym novum. W dwudziestołeciu międzywojennym
rozmaite instytucje finansowane przez państwo podejmowały próby w tym zakresie w budownictwie uży-
teczności pubłicznej i mieszkaniowym (Ministerstwo Robót Pubłicznych, Fundusz Kwaterunku Wojskowe-
go, Zakłady Ubezpieczeń Społecznych, Bank Gospodarstwa Krajowego i wreszcie Towarzystwo Osiedłi
Robotniczych)^. Interesowano się przede wszystkim stosowaniem projektów typowych w tanim małym
^ /Ó/</c777.
^ //мб/ом'тг/сРго 7?77<?yz^oM7'owe 7 ogó/яе. 5*77?<//<7 - /зт-о/с^р' - TVp/zoç/'o, Biuro Projektów Typowych i Studiów Budownictwa Miej-
skiego, Warszawa 1963, s. 74.
s J. Roguska, /м/егргс/оо/'е 777or/g7*n7T/T<rz?7e/' zos'or/y рум /pow/07*z<7/770^c/ w 07*c/77/eA*/7?7*ze 777/ç<Tzywq/'e7777ç/' wprocaoA <77*c/77/eG
/ÔU' W07*^Z0Wy^/c/7, [w:] TTor/c7*77/Z777 W FM7*0/77C - 7?70</C7*777Z777 U' G</U777. y47*c/7/7cA7M7*0 p/C7*M'^ZC/' po/oWU AW M'/c/.*M 7 y'c/' 0c/77*O77O W G</u777
/ /iM7'o/77'c, red. M.J. Sohysik, R. ITirsch, Urząd Miasta Gdyni, Gdynia 2011, s. 15-26; eadem. f7*og7*<7777 7o77/cgo 777/cyz/ro/77/c/M'o z<?№-
т/огг Uóczp/ccze?? yoo/cCZ77gc/7 7 yego 7*Co//zOC/'<7 M' h777*^Z<7M'/c, [w:] Gôog/ 777 0</c7*777Z/77 7 yoC7?70</c7*777Z77? M' <77*c/77fC^fM7*ZC </o?77M /925-/975.
lJ<77*fo^c/ / 0</</z/oĄ'M'O777'c, Warszawa 2005, s. 5-9; M. Rozbicka, A/o/e ?7;/e^z/:<777/c z og7*o</c?77 м' 7/c м' /co?*// ; ^T-ołfycc popM/o7*77cgo
/7M</oM'77/c/M'o //^/cyzAoTz/oM'cgo M' /^^/ęobyrro/e?;??^/' PoAcc, Oftcyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007, s. 309-320
(omówienie inicjatyw BGK); R. Piotrowski, zl7-c/?/7c/:/M7-o / 70/^, .Architcktura i Budownictwo", 1936, nr 7, s. 222-229.