DOI article:
Kaźmierczak, Joanna: Motyw ikonograficzny Tonącego Okrętu Kościoła w grafice niemieckiej około 1490 – około 1550 roku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0015
MOTYW IKONOGRAFICZNY TONĄCEGO OKRĘTU KOŚCIOŁA W GRAFICE NIEMIECKIEJ...
15
kgCÓ*i{# willi fofrłrtsęrft# »wfrfaMTkSt iłPfJtfSć umęif (13!
«ùqEtini oOłt trtWXf ulti iTi-'tl i4' Attwgt pmgJmri vi) virtingr ftwfva# mica
^M rlKiKÜts ìtftfugé mrtt'SunS i« *lm«i>iigfcni giutifm vii wiUigi'ljgm'arltiril
iflsgtn wìwf jjirfptfiLjcfnrudtSmVsmV» ven nir=-«gm f«fnpt ^im^t tv/
rum vi)« tiy i rimm «S- E*tä aft -lipital-
vaHtttfftc/tijtjrfu(r:¥(vfclgi t.iMpeto»friniti fnSiw jtt
I BPeL II' fin ęin iß^qrganQC rèi ft ijf <f nptifcęiil: Ätg vH mt Yii&ftV0f]fin?cr ßf
flir Ilimijł aui’fijfl "’"fr m mfUnn vm «tair mo<£t <«h£
liman rill i W?<5 fäliifimg cni ngcit un^ti wttrillfc* fcft(tig*ij$e ämtjji 6u£fl
(ófe Truixtrjt’fk* sita? unrhLttfÜ firn iceiitn/i tfthb'tn vii Wn fdjlujftC
Vm/feWn ftu ł* mir w Ä fai waifft rfi viSmfa vf/Jofm «fitti funt
vB 11173^03 fc$fti|^fn mögt f&ädj' »11 tc+itEfrt eilt g^tdntcdł
nglitSim' trfim irwrdvPrr rf?|łrtf IM* far rag fieni-rrntflmtij tu «it |HtnW/Vitts
•*-'■ .--tJR^Tfigfl1dHfltSmäPigrKifigmrfi(til(wtWwiJn3*(>t1g(itlf(n3'{(JiIfl
"" Mirr6ifrijYiSiftirttiitn.'<?L£ vige
-•"gattìtftifttUi« rtlWfct m
0cd fJtuiH fauni txi lumini ff utimuttttr indino iqtif f»un£
mod er mi ad brih ruuicukaiinic fata opium's menci» euer
^r dauern fß LirffimariLq farivun t oxkrum OUToLuere po'
tćrt, (Łaufaę. fnpenop- eounqUoiié at® ferrai i fiale referar e
«Ut,f&tucdd tfift’toeüfiipplo-cpsjp boo; atarrmiń vt et)
paudatpaUmfuüfup« tpinvt ńuffbi clcctóG ole ac fd wem
■futro mfarióio borici pifcìr e Oiffiitl: * quàutó Ü005 ut ictus a
IcrtcnaturcquìiiuxLeltìbuspi eofrrfpreratqcdpi uotcbae»
frioii^ i^apibtduseltljotuoaoiuiiia volnratcqui eoiiicf
«uralinTafS-o^mtcrpicaqtaftnB pforcporclb
ST £cdclTa iti nani rii fuia remis uiduiard foriti afe.
£apiłitfftmfcfimdum
C 3ètiaa fupta ttionr<3 polita iurta mSdcHcScp
poiWoBó idilli iTr 73 «m poieft »Mcymłi bis tun t
2. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Pronosticatio zu teutsch, Heidelberg 1488.
Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 2 Inc.s.a. 790.
© München, Bayerische Staatsbibliothek
<http://daten.digitale-saimnlungen.de/bsb00008265/image_18>
CC BY-NC-SA 4.0
3. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Prognosticatio (Hec practica narrat... ), Strasburg 1499.
Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 4 Inc.c.a. 1646.
© München, Bayerische Staatsbibliothek
<http://daten.digitale-saminlungen.de/bsb00048167/image 20>
CC BY-NC-SA 4.0 (zmiany w stosunku do oryginału:
kadrowanie, tiyb czarno-biały)
Przyjrzyjmy się ilustracjom ukazującym Okręt Kościoła z wybranych edycji dzieła Lichtenbergera.
W pierwszym wydaniu heidelberskim, zarówno łacińskim, jak i niemieckim73, okręt, mający formę gotyc-
kiego kościoła z dwuwieżową fasadą74 doczepionego do drewnianej platformy, wyraźnie się przechyla,
dryfując po wzburzonym morzu (il. 2). W edycji strasburskiej z 1499 r.75 akcenty zostały rozłożone nieco
inaczej: budynek kościelny, jeszcze bardziej okazały, wydaje się wyraźniej zanurzać się w wodzie, za to
morze jest mniej skłębione (il. 3) (ilustracja ta została wykorzystana w kolejnych edycjach drukowanych
w Strasburgu, w 149976 i 150177). Rok 1524 i koniec Sintflutdebatte niewiele zmieniły pod względem
ikonografii Okrętu Kościoła w wydaniach traktatu Lichtenbergera, czego przykładem jest edycja z 1526 r.78,
w typie przypominającym pierwsze wydania heidelberskie. Nadal mamy tu do czynienia z dwuwieżowym
budynkiem kościelnym, który z trudem unosi się na falach skłębionego groźnie morza. Zdarzają się jed-
73 Prognosticatio, [Heidelberg 1488]; Pronosticatio zu teutsch, [Heidelberg 1488],
74 Warto zwrócić uwagę na wyraźną w języku niemieckim dwuznaczność wyrazu „Schiff”, oznaczającego zarówno okręt, jak
i nawę kościoła.
75 Hec practica narrai de presenti anno et seque[n]tibus quauiplurimis annis de nouis raris et inauditis rebus et gestis que futura
sunt hoc mufnjdo, [Strassburg 1499],
76 Hec practica narrat de p[re]senti anno et sequentibus [qua] plurimis annis de nouis raris et inauditis rebus et gestis que
futura sunt in hoc mundo, [Strassburg 1499],
77 Dy se practica ist gi macht uff das funffzehefn] hundert un[d] eyn jar nach Cristi uns ers herren gebürt unnd weret numi jar
lande die nestenn nach eyn ander unnd saget von wunderliche[n] dingefn] die in der zyt geschehefn] sollen in der weit, [Strassburg
1501],
78 Practica meyster Johannen liechtenbergers so er vor etzlicher zeit gemacht hat vonn der grossen Conjunction Saturni vnd
Jouis im vergangenen M. cccc. Ivvviiij. Desgleichefn] eclipsis [der] Sonne[n] im Ivvvv. werende biß ma[n] schreibt M. ccccc. Ivvij. jare
yff eyn new es getruckt mit seinefnj vii seltzamefn] figuren, s.l. 1526.
15
kgCÓ*i{# willi fofrłrtsęrft# »wfrfaMTkSt iłPfJtfSć umęif (13!
«ùqEtini oOłt trtWXf ulti iTi-'tl i4' Attwgt pmgJmri vi) virtingr ftwfva# mica
^M rlKiKÜts ìtftfugé mrtt'SunS i« *lm«i>iigfcni giutifm vii wiUigi'ljgm'arltiril
iflsgtn wìwf jjirfptfiLjcfnrudtSmVsmV» ven nir=-«gm f«fnpt ^im^t tv/
rum vi)« tiy i rimm «S- E*tä aft -lipital-
vaHtttfftc/tijtjrfu(r:¥(vfclgi t.iMpeto»friniti fnSiw jtt
I BPeL II' fin ęin iß^qrganQC rèi ft ijf <f nptifcęiil: Ätg vH mt Yii&ftV0f]fin?cr ßf
flir Ilimijł aui’fijfl "’"fr m mfUnn vm «tair mo<£t <«h£
liman rill i W?<5 fäliifimg cni ngcit un^ti wttrillfc* fcft(tig*ij$e ämtjji 6u£fl
(ófe Truixtrjt’fk* sita? unrhLttfÜ firn iceiitn/i tfthb'tn vii Wn fdjlujftC
Vm/feWn ftu ł* mir w Ä fai waifft rfi viSmfa vf/Jofm «fitti funt
vB 11173^03 fc$fti|^fn mögt f&ädj' »11 tc+itEfrt eilt g^tdntcdł
nglitSim' trfim irwrdvPrr rf?|łrtf IM* far rag fieni-rrntflmtij tu «it |HtnW/Vitts
•*-'■ .--tJR^Tfigfl1dHfltSmäPigrKifigmrfi(til(wtWwiJn3*(>t1g(itlf(n3'{(JiIfl
"" Mirr6ifrijYiSiftirttiitn.'<?L£ vige
-•"gattìtftifttUi« rtlWfct m
0cd fJtuiH fauni txi lumini ff utimuttttr indino iqtif f»un£
mod er mi ad brih ruuicukaiinic fata opium's menci» euer
^r dauern fß LirffimariLq farivun t oxkrum OUToLuere po'
tćrt, (Łaufaę. fnpenop- eounqUoiié at® ferrai i fiale referar e
«Ut,f&tucdd tfift’toeüfiipplo-cpsjp boo; atarrmiń vt et)
paudatpaUmfuüfup« tpinvt ńuffbi clcctóG ole ac fd wem
■futro mfarióio borici pifcìr e Oiffiitl: * quàutó Ü005 ut ictus a
IcrtcnaturcquìiiuxLeltìbuspi eofrrfpreratqcdpi uotcbae»
frioii^ i^apibtduseltljotuoaoiuiiia volnratcqui eoiiicf
«uralinTafS-o^mtcrpicaqtaftnB pforcporclb
ST £cdclTa iti nani rii fuia remis uiduiard foriti afe.
£apiłitfftmfcfimdum
C 3ètiaa fupta ttionr<3 polita iurta mSdcHcScp
poiWoBó idilli iTr 73 «m poieft »Mcymłi bis tun t
2. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Pronosticatio zu teutsch, Heidelberg 1488.
Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 2 Inc.s.a. 790.
© München, Bayerische Staatsbibliothek
<http://daten.digitale-saimnlungen.de/bsb00008265/image_18>
CC BY-NC-SA 4.0
3. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Prognosticatio (Hec practica narrat... ), Strasburg 1499.
Bayerische Staatsbibliothek, sygn. 4 Inc.c.a. 1646.
© München, Bayerische Staatsbibliothek
<http://daten.digitale-saminlungen.de/bsb00048167/image 20>
CC BY-NC-SA 4.0 (zmiany w stosunku do oryginału:
kadrowanie, tiyb czarno-biały)
Przyjrzyjmy się ilustracjom ukazującym Okręt Kościoła z wybranych edycji dzieła Lichtenbergera.
W pierwszym wydaniu heidelberskim, zarówno łacińskim, jak i niemieckim73, okręt, mający formę gotyc-
kiego kościoła z dwuwieżową fasadą74 doczepionego do drewnianej platformy, wyraźnie się przechyla,
dryfując po wzburzonym morzu (il. 2). W edycji strasburskiej z 1499 r.75 akcenty zostały rozłożone nieco
inaczej: budynek kościelny, jeszcze bardziej okazały, wydaje się wyraźniej zanurzać się w wodzie, za to
morze jest mniej skłębione (il. 3) (ilustracja ta została wykorzystana w kolejnych edycjach drukowanych
w Strasburgu, w 149976 i 150177). Rok 1524 i koniec Sintflutdebatte niewiele zmieniły pod względem
ikonografii Okrętu Kościoła w wydaniach traktatu Lichtenbergera, czego przykładem jest edycja z 1526 r.78,
w typie przypominającym pierwsze wydania heidelberskie. Nadal mamy tu do czynienia z dwuwieżowym
budynkiem kościelnym, który z trudem unosi się na falach skłębionego groźnie morza. Zdarzają się jed-
73 Prognosticatio, [Heidelberg 1488]; Pronosticatio zu teutsch, [Heidelberg 1488],
74 Warto zwrócić uwagę na wyraźną w języku niemieckim dwuznaczność wyrazu „Schiff”, oznaczającego zarówno okręt, jak
i nawę kościoła.
75 Hec practica narrai de presenti anno et seque[n]tibus quauiplurimis annis de nouis raris et inauditis rebus et gestis que futura
sunt hoc mufnjdo, [Strassburg 1499],
76 Hec practica narrat de p[re]senti anno et sequentibus [qua] plurimis annis de nouis raris et inauditis rebus et gestis que
futura sunt in hoc mundo, [Strassburg 1499],
77 Dy se practica ist gi macht uff das funffzehefn] hundert un[d] eyn jar nach Cristi uns ers herren gebürt unnd weret numi jar
lande die nestenn nach eyn ander unnd saget von wunderliche[n] dingefn] die in der zyt geschehefn] sollen in der weit, [Strassburg
1501],
78 Practica meyster Johannen liechtenbergers so er vor etzlicher zeit gemacht hat vonn der grossen Conjunction Saturni vnd
Jouis im vergangenen M. cccc. Ivvviiij. Desgleichefn] eclipsis [der] Sonne[n] im Ivvvv. werende biß ma[n] schreibt M. ccccc. Ivvij. jare
yff eyn new es getruckt mit seinefnj vii seltzamefn] figuren, s.l. 1526.