DOI Artikel:
Kaźmierczak, Joanna: Motyw ikonograficzny Tonącego Okrętu Kościoła w grafice niemieckiej około 1490 – około 1550 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0016
16
JOANNA KAZMIERCZAK
tüfym wiltat mwjffittww nrikfjeH wilk«; ttlidyt mufft dn
©t*m|èijM74BS bew gcjłmt jwwi arifltrt tan voto ettemen,
l^ie liefet etite fcirdpe rnn ev
Htrti ffyfp nrit feinem rubclrt/ bic iff gcbciig« mb
|ä)»TTrmjef ««ff Rrtcm imgrjWmmeti w>4f|m
030 3tnöer Capittei*
1 J,,f fUt> 4trff «nat feerg gebmwt.iw 1jä& lExtan*
j %dwnfa$ttttf-att&i.r,tait rridje»wrb<jrg<»t bid*
J bm jn trief« jeto &emt e&e twr tinflue triefe» **■
[frfir«fflchm grauftmert finfttmù) wm^t/ witr
ber ^aligeri Èirdjm ®«trt tmb Sant pece» (äjtflTät trid
ftrlicfaz juE<>men.&w fcf)ifflj'rl/rtd) [titxrretrb t)yr* »itb nrib>
ber nrie rn4rtd)«ley wtllert/ »itgeffümmicfttt vnb rerfolgwig
Betrieben wib jurfc()öttelt werbt«,' »ub fbie. gmrfìntg obbtr
T&« gefa^r vuKrjuge^tìt flcfyet gleid) alo rtüjf tirter »age,
Vnb
4. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Die weissagunge..., Wittenberga (Hans Lufft) 1527.
Universitäts- und Landesbibbothek Sachsen-Anlialt,
sygn. L 1597. © Halle, Saale,
Universitäts- und Landesbibbothek Sachsen-Anhalt
<http://nbn-resolving.de/um:nbn:de:gbv:3: l-252257>
Caput fecundum*
Imtasfupra montem pofìta iuxta
Euangelicam expónem Macquin
ta.nonpótablcondi his tempibus*
iNam anteq huius teterrima: ecly
pfis influxus pnetereat,nónul]a periculo^ di
ferimina eccleflae dei 8ć nauiculte fanćtiPetri
imminere uidentur, Iftanauiculaheu uarrji
hincinde agitata turbinibus,flu&ib» atqj pro
cellis qua flabitur, cius quoqj faluatio aut in*
tereundi periculum,udut in aequalibus pon-
deribus uel squilibri pofìta natabunt*Et nifi
benigniffimusac idem optimus Deus ea cu-
ftodicriqmulu periculo^ diferimia Sćex feif-
5. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Pronosticatio..., Kolonia 1528.
Bayerische Staatsbibliothek, sygn. Res/Astr.p. 84 n.
© München, Bayerische Staatsbibliothek
<http://daten.digitale-sammlungen.de/bsb00028507/image_36>
CC BY-NC-SA 4.0 (zmiany w stosunku do oryginału:
kadrowanie, tryb czarno-biały)
nak przypadki, kiedy okręt nie wydaje się tonąć. Tak jest w edycji augsburskiej z 1526 r.79, zawierającej
dobrej klasy, elegancką ilustrację w ornamentalnej ramie, o wyraźnie uspokojonej ekspresji (została ona
powtórzona w zbiorowym wydaniu przepowiedni między innymi Lichtenbergera, Paracelsusa, Grtmpecka
i Cariona z 1549 r.80), a przede wszystkim w popularnym, wspomnianym już wydaniu wittenberskim
z 1527 r. (il. 4)81. Wykorzystany w nim drzeworyt - zaskakująco mierny artystycznie, biorąc pod uwagę
całość oprawy wizualnej tej edycji (problemem okazała się tu zwłaszcza perspektywa) - ukazuje okręt,
który ewidentnie się nie przechyla. Ilustrację tę powielono w wydaniach z Frankfurtu nad Menem: z 1550
i 1555 r. Do bardziej dramatycznego wariantu jeszcze jednak powracano. Wydanie kolońskie z 1528 r.82 znów
zawiera drzeworyt ukazujący miotany sztormem, wyraźnie przechylony statek (il. 5). Co ciekawe, twórca
ryciny, ukazując budynek kościelny, ewidentnie nawiązał do charakteru architektury lokalnej, mianowicie
79 Joannes Liechtenberger, Di se Practica wind Prenostication Ist gedruckt worde[n] zu Mentz im M. CCCC. XCII. Jar Und
werdt biß man zeit M. D. LXVII. jar Darin[n] ain yedermensch abnemen vnderkennen mag wie die vergangen zeit auch yetzt die gegen-
wertig in diser Practica zu trifft vnfd] darneben zu besorgen wie hierinn kunfftigs zukommen mag doch got ist alle ding mugli ch, Mentz
1526.
80 Paracelsus, Johan Liechtenberger, Joseph Grünpeck, Joannes Carion, u.a., Propheceien und Weissagungen. Vergangne
/ GegenM’ertige / und Kunjftige Sachen / Geschieht vnd Zufaell / Hoher und Minderer Stende / Den frommen zu ermanung vnd trost /
Den Boesen zum schrecken vnd Warnung / biß zum ende / verkündende..., [Frankfurt am Main] 1549.
81 Zob. przyp. 69.
82 Johannis Liechtenberger, Pronosticatio Iohannis Liechtenbergers, iam denuo sublatis mendis, quibus scatebat pluribus, quam
diligentissime excussa, Coloniae, Petrus Quentel, 1528.
JOANNA KAZMIERCZAK
tüfym wiltat mwjffittww nrikfjeH wilk«; ttlidyt mufft dn
©t*m|èijM74BS bew gcjłmt jwwi arifltrt tan voto ettemen,
l^ie liefet etite fcirdpe rnn ev
Htrti ffyfp nrit feinem rubclrt/ bic iff gcbciig« mb
|ä)»TTrmjef ««ff Rrtcm imgrjWmmeti w>4f|m
030 3tnöer Capittei*
1 J,,f fUt> 4trff «nat feerg gebmwt.iw 1jä& lExtan*
j %dwnfa$ttttf-att&i.r,tait rridje»wrb<jrg<»t bid*
J bm jn trief« jeto &emt e&e twr tinflue triefe» **■
[frfir«fflchm grauftmert finfttmù) wm^t/ witr
ber ^aligeri Èirdjm ®«trt tmb Sant pece» (äjtflTät trid
ftrlicfaz juE<>men.&w fcf)ifflj'rl/rtd) [titxrretrb t)yr* »itb nrib>
ber nrie rn4rtd)«ley wtllert/ »itgeffümmicfttt vnb rerfolgwig
Betrieben wib jurfc()öttelt werbt«,' »ub fbie. gmrfìntg obbtr
T&« gefa^r vuKrjuge^tìt flcfyet gleid) alo rtüjf tirter »age,
Vnb
4. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Die weissagunge..., Wittenberga (Hans Lufft) 1527.
Universitäts- und Landesbibbothek Sachsen-Anlialt,
sygn. L 1597. © Halle, Saale,
Universitäts- und Landesbibbothek Sachsen-Anhalt
<http://nbn-resolving.de/um:nbn:de:gbv:3: l-252257>
Caput fecundum*
Imtasfupra montem pofìta iuxta
Euangelicam expónem Macquin
ta.nonpótablcondi his tempibus*
iNam anteq huius teterrima: ecly
pfis influxus pnetereat,nónul]a periculo^ di
ferimina eccleflae dei 8ć nauiculte fanćtiPetri
imminere uidentur, Iftanauiculaheu uarrji
hincinde agitata turbinibus,flu&ib» atqj pro
cellis qua flabitur, cius quoqj faluatio aut in*
tereundi periculum,udut in aequalibus pon-
deribus uel squilibri pofìta natabunt*Et nifi
benigniffimusac idem optimus Deus ea cu-
ftodicriqmulu periculo^ diferimia Sćex feif-
5. Okręt Kościoła, drzeworyt, w: Johannes Lichtenberger,
Pronosticatio..., Kolonia 1528.
Bayerische Staatsbibliothek, sygn. Res/Astr.p. 84 n.
© München, Bayerische Staatsbibliothek
<http://daten.digitale-sammlungen.de/bsb00028507/image_36>
CC BY-NC-SA 4.0 (zmiany w stosunku do oryginału:
kadrowanie, tryb czarno-biały)
nak przypadki, kiedy okręt nie wydaje się tonąć. Tak jest w edycji augsburskiej z 1526 r.79, zawierającej
dobrej klasy, elegancką ilustrację w ornamentalnej ramie, o wyraźnie uspokojonej ekspresji (została ona
powtórzona w zbiorowym wydaniu przepowiedni między innymi Lichtenbergera, Paracelsusa, Grtmpecka
i Cariona z 1549 r.80), a przede wszystkim w popularnym, wspomnianym już wydaniu wittenberskim
z 1527 r. (il. 4)81. Wykorzystany w nim drzeworyt - zaskakująco mierny artystycznie, biorąc pod uwagę
całość oprawy wizualnej tej edycji (problemem okazała się tu zwłaszcza perspektywa) - ukazuje okręt,
który ewidentnie się nie przechyla. Ilustrację tę powielono w wydaniach z Frankfurtu nad Menem: z 1550
i 1555 r. Do bardziej dramatycznego wariantu jeszcze jednak powracano. Wydanie kolońskie z 1528 r.82 znów
zawiera drzeworyt ukazujący miotany sztormem, wyraźnie przechylony statek (il. 5). Co ciekawe, twórca
ryciny, ukazując budynek kościelny, ewidentnie nawiązał do charakteru architektury lokalnej, mianowicie
79 Joannes Liechtenberger, Di se Practica wind Prenostication Ist gedruckt worde[n] zu Mentz im M. CCCC. XCII. Jar Und
werdt biß man zeit M. D. LXVII. jar Darin[n] ain yedermensch abnemen vnderkennen mag wie die vergangen zeit auch yetzt die gegen-
wertig in diser Practica zu trifft vnfd] darneben zu besorgen wie hierinn kunfftigs zukommen mag doch got ist alle ding mugli ch, Mentz
1526.
80 Paracelsus, Johan Liechtenberger, Joseph Grünpeck, Joannes Carion, u.a., Propheceien und Weissagungen. Vergangne
/ GegenM’ertige / und Kunjftige Sachen / Geschieht vnd Zufaell / Hoher und Minderer Stende / Den frommen zu ermanung vnd trost /
Den Boesen zum schrecken vnd Warnung / biß zum ende / verkündende..., [Frankfurt am Main] 1549.
81 Zob. przyp. 69.
82 Johannis Liechtenberger, Pronosticatio Iohannis Liechtenbergers, iam denuo sublatis mendis, quibus scatebat pluribus, quam
diligentissime excussa, Coloniae, Petrus Quentel, 1528.