DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Grażyna: Geneza i recepcja drzeworytów na kartach tytułowych kazań Lutra o sakramentach z 1519 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0032
32
GRAŻYNA JURKOWLANIEC
(fiu Strnion oou titra fortigni uorif
nrtrWgcu Sarrantcnt Utrcaufifrlioc
tons martini iUitłierSuguflinrr.
8. Martin Luther, Ein Sermon von dem heiligen hochwirdigen Sacrament der Tariffe (Lipsk: Stöckel, 1520),
VD16: L 6364, karta tytułowa, Halle/Saale: Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt; um:nbn:de:gbv:3:1-473813
sakramentów wprowadza wcale złożony program ikonograficzny. Pozostaje on w pewnej relacji tematycznej
z tekstem, zwłaszcza w przypadku kazania o eucharystii, w którego tytule mowa wprost o sakramencie
Ciała Pańskiego, czemu dobrze odpowiada zestawienie figury Męża Boleści i monstrancji (tym razem
niewątpliwie eucharystycznej) na osi środkowej kompozycji. Kłopot w tym, że po bokach ukazano sześć
pozostałych sakramentów, co trudno pogodzić z poglądami głoszonymi już w tym czasie przez Lutra,
a zawartymi także w ilustrowanym dziele.
Rozważania o sakramentach pisane jesienią 1519 r. od początku były zaplanowane jako trzyczęściowy
cykl, o czym mowa w liście dedykacyjnym do Małgorzaty Brunszwickiej (siostry Fryderyka Mądrego
i żony ffenryka II Średniego, księcia Brunszwiku i Liineburga), stanowiącym przedmowę do wydanego jako
pierwsze kazania o pokucie59. Z kolei w konkluzji ostatniego Luter wyróżnił dwa sakramenty: eucharystię
i chrzest, określając je jako najważniejsze60. O tym, że nie przewiduje rozważań o kolejnych, napisał też
explicite w liście do Spalatina datowanym na 18 grudnia 1519 r., w którym ponadto zasygnalizował, że
A. Götze, Die hochdeutschen Drucker der Reformationszeit, Strassburg 1905, s. 89, nr 93, datuje użycie tego klocka na lata 1524-1528,
jednak pojawia się on już w 1523 : Antwort Hieronymi Tungerßheym vo(n) Ochsenfart auf Jorgen Schonige(n) von Eylenhurg tzuschreyben,
Leipzig: Stöckel, 1523; VD 16: D 2944; Martin Luther, Ein Sermon Martini Luters vo[n] der gebürt Christi, geprediget vff den Christag
frue vormittag Wittemberg, Leipzig: Stöckel, 1523, VD 16: L 6538; Johannes Cochläus, Widder Luthers trostunng ann die Christen
zu Hall, über er Georgen yhres Predigers lodi, Szo viel die entpfahung des hochwirdigen Sacraments belangt, Dresden: Stöckel, 1528;
VD 16: G 1341; na temat autora: R. Bäumler, Johannes Cochläus (1479-1552). Leben und Werk im Dienst der katholischen Reform,
Münster 1980.
59 WA 2, s. 709 i 713.
60 WA 2, s. 754.
GRAŻYNA JURKOWLANIEC
(fiu Strnion oou titra fortigni uorif
nrtrWgcu Sarrantcnt Utrcaufifrlioc
tons martini iUitłierSuguflinrr.
8. Martin Luther, Ein Sermon von dem heiligen hochwirdigen Sacrament der Tariffe (Lipsk: Stöckel, 1520),
VD16: L 6364, karta tytułowa, Halle/Saale: Universitäts- und Landesbibliothek Sachsen-Anhalt; um:nbn:de:gbv:3:1-473813
sakramentów wprowadza wcale złożony program ikonograficzny. Pozostaje on w pewnej relacji tematycznej
z tekstem, zwłaszcza w przypadku kazania o eucharystii, w którego tytule mowa wprost o sakramencie
Ciała Pańskiego, czemu dobrze odpowiada zestawienie figury Męża Boleści i monstrancji (tym razem
niewątpliwie eucharystycznej) na osi środkowej kompozycji. Kłopot w tym, że po bokach ukazano sześć
pozostałych sakramentów, co trudno pogodzić z poglądami głoszonymi już w tym czasie przez Lutra,
a zawartymi także w ilustrowanym dziele.
Rozważania o sakramentach pisane jesienią 1519 r. od początku były zaplanowane jako trzyczęściowy
cykl, o czym mowa w liście dedykacyjnym do Małgorzaty Brunszwickiej (siostry Fryderyka Mądrego
i żony ffenryka II Średniego, księcia Brunszwiku i Liineburga), stanowiącym przedmowę do wydanego jako
pierwsze kazania o pokucie59. Z kolei w konkluzji ostatniego Luter wyróżnił dwa sakramenty: eucharystię
i chrzest, określając je jako najważniejsze60. O tym, że nie przewiduje rozważań o kolejnych, napisał też
explicite w liście do Spalatina datowanym na 18 grudnia 1519 r., w którym ponadto zasygnalizował, że
A. Götze, Die hochdeutschen Drucker der Reformationszeit, Strassburg 1905, s. 89, nr 93, datuje użycie tego klocka na lata 1524-1528,
jednak pojawia się on już w 1523 : Antwort Hieronymi Tungerßheym vo(n) Ochsenfart auf Jorgen Schonige(n) von Eylenhurg tzuschreyben,
Leipzig: Stöckel, 1523; VD 16: D 2944; Martin Luther, Ein Sermon Martini Luters vo[n] der gebürt Christi, geprediget vff den Christag
frue vormittag Wittemberg, Leipzig: Stöckel, 1523, VD 16: L 6538; Johannes Cochläus, Widder Luthers trostunng ann die Christen
zu Hall, über er Georgen yhres Predigers lodi, Szo viel die entpfahung des hochwirdigen Sacraments belangt, Dresden: Stöckel, 1528;
VD 16: G 1341; na temat autora: R. Bäumler, Johannes Cochläus (1479-1552). Leben und Werk im Dienst der katholischen Reform,
Münster 1980.
59 WA 2, s. 709 i 713.
60 WA 2, s. 754.