DOI Artikel:
Harasimowicz, Jan: Protestancka architektura kościelna XVI–XVIII wieku w Polsce i krajach sąsiednich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0065
PROTESTANCKA ARCHITEKTURA KOŚCIELNA XVI-XVIII WIEKU W POLSCE I KRAJACH SĄSIEDNICH
65
1. Gryfów Śląski (pow. Lwówek Śląski, woj. dolnośląskie), rzymskokatolicki kościół parafialny pw. św. Jadwigi
(do 1653/1654 ewangelicko-luteraóski), przebudowany i wyposażony 1551-1606.
Widok nawy z dekoracją sgraffitową na sklepieniu. Fot. S. Szupieóko
sklepienia krzyżowe, sieciowe i gwiaździste. Pojawiać się jednak zaczęły także zwiastuny sztuki more
italico: sklepienia kolebkowe z lunetami, przybierające niekiedy bardzo okazały kształt. Najlepszym przy-
kładem takich „nowinek” jest sklepienie kościoła parafialnego św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim, pokryte
w 1551 r. bogatą dekoracją sgraffitową (il. 1), wykonaną przez artystów włoskich związanych z osiadłą
w Brzegu familią Jakoba Parra6. Motywom ornamentalnym towarzyszą tu przedstawienia biblijne i obszerne
cytaty z Pisma Świętego, tworzące pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej program ideowy w duchu
reformacji, który objął całe wnętrze kościoła.
Większość miejskich kościołów parafialnych była budowlami murowanymi z cegły lub kamienia,
wśród kościołów wiejskich znaczny odsetek stanowiły jednak nadal budowle drewniane (il. 2, 11), które
w ciągu XVI i następnych stuleci zastępowane były często budowlami w bardziej trwałej konstrukcji słu-
6 A. Wiesenhütter, Protestantischer Kirchenbau des deutschen Ostens in Geschichte und Gegenwart, Leipzig 1936, s. 165;
A. Hanke, Katholische Pfarrkirche zu St. Hedwig, Greiffenberg in Schl., mit den Filialkirchen Langenöls, Schosdorf Welkersdorf (Führer
zu schlesischen Kirchen, 37), Breslau 1939, s. 11-17; J. Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej reformacji (1520-1650)
(Acta Universitatis Wratislaviensis 819, Historia Sztuki 2), Wrocław 1986, s. 25, 37, 155n; J. Jagiełło-Kołaczyk, Sgraffito na Śląsku
1540-1630, Wrocław 2003, s. 268-275; J. Harasimowicz, Reußendorf - Greiffenberg - Altkemnitz. Drei evangelische Pfarrkirchen der
Familie Schaffgotsch im schlesischen Gebirgsland, [w:] Das Haus Schaffgotsch. Konfession, Politik und Gedächtnis eines schlesischen
Adelsgeschlechts vom Mittelalter bis zur Moderne, Hrsg. J. Bahlcke, U. Schmilewski, T. Wünsch, Würzburg 2010, s. 267-290, tu s. 275n.
65
1. Gryfów Śląski (pow. Lwówek Śląski, woj. dolnośląskie), rzymskokatolicki kościół parafialny pw. św. Jadwigi
(do 1653/1654 ewangelicko-luteraóski), przebudowany i wyposażony 1551-1606.
Widok nawy z dekoracją sgraffitową na sklepieniu. Fot. S. Szupieóko
sklepienia krzyżowe, sieciowe i gwiaździste. Pojawiać się jednak zaczęły także zwiastuny sztuki more
italico: sklepienia kolebkowe z lunetami, przybierające niekiedy bardzo okazały kształt. Najlepszym przy-
kładem takich „nowinek” jest sklepienie kościoła parafialnego św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim, pokryte
w 1551 r. bogatą dekoracją sgraffitową (il. 1), wykonaną przez artystów włoskich związanych z osiadłą
w Brzegu familią Jakoba Parra6. Motywom ornamentalnym towarzyszą tu przedstawienia biblijne i obszerne
cytaty z Pisma Świętego, tworzące pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej program ideowy w duchu
reformacji, który objął całe wnętrze kościoła.
Większość miejskich kościołów parafialnych była budowlami murowanymi z cegły lub kamienia,
wśród kościołów wiejskich znaczny odsetek stanowiły jednak nadal budowle drewniane (il. 2, 11), które
w ciągu XVI i następnych stuleci zastępowane były często budowlami w bardziej trwałej konstrukcji słu-
6 A. Wiesenhütter, Protestantischer Kirchenbau des deutschen Ostens in Geschichte und Gegenwart, Leipzig 1936, s. 165;
A. Hanke, Katholische Pfarrkirche zu St. Hedwig, Greiffenberg in Schl., mit den Filialkirchen Langenöls, Schosdorf Welkersdorf (Führer
zu schlesischen Kirchen, 37), Breslau 1939, s. 11-17; J. Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe sztuki śląskiej reformacji (1520-1650)
(Acta Universitatis Wratislaviensis 819, Historia Sztuki 2), Wrocław 1986, s. 25, 37, 155n; J. Jagiełło-Kołaczyk, Sgraffito na Śląsku
1540-1630, Wrocław 2003, s. 268-275; J. Harasimowicz, Reußendorf - Greiffenberg - Altkemnitz. Drei evangelische Pfarrkirchen der
Familie Schaffgotsch im schlesischen Gebirgsland, [w:] Das Haus Schaffgotsch. Konfession, Politik und Gedächtnis eines schlesischen
Adelsgeschlechts vom Mittelalter bis zur Moderne, Hrsg. J. Bahlcke, U. Schmilewski, T. Wünsch, Würzburg 2010, s. 267-290, tu s. 275n.