DOI Artikel:
Harasimowicz, Jan: Protestancka architektura kościelna XVI–XVIII wieku w Polsce i krajach sąsiednich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0068
68
JAN HARASIMOWICZ
5. Gałów (pow. Środa Śląska, woj. dolnośląskie), rzymskokatolicki kościół filialny
pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (do 1653/1654 ewangelicko-luterański), przebudowany ok. 1600.
Widok ogólny od południowego wschodu. Fot. Wikimedia Commons
i budowę nowych. W dwóch najbardziej spektakularnych inwestycjach tego typu - w Kamiennej Górze
i Oławie - realizatorami byli budowniczowie włoscy. W Kamiennej Górze nieznani z imienia muratorzy,
pracujący wcześniej - jak się przypuszcza - przy budowie położonego w pobliżu miasta renesansowego
zamku Grodztwo, dobudowali do średniowiecznego chóru kościoła św. św. Piotra i Pawła trzynawowy halo-
wy korpus z emporami wspartymi na arkadowych filarach11. Ponad filarami wznoszą się tu smukłe arkady
na kolumnach, podtrzymujące sklepienie. Rozwiązanie takie, stosowane w protestanckim budownictwie
kościelnym XVI w. bardzo rzadko - jedynym szerzej znanym przykładem jest ewangelicko-reformowany
kościół w Ardez w Szwajcarii12 - wywodziło się niewątpliwie z renesansowej architektury świeckiej, prze-
żywającej w tym czasie na Śląsku dynamiczny rozwój13. Jeden z jej głównych twórców, Bernhard Niuron,
zięć Jakuba Parra, seniora brzeskiej familii, był projektantem nowego korpusu kościoła św. św. Błażeja
i Świerada w Oławie (il. 6), ufundowanego przez dwóch synów brzeskiego księcia Jerzego II: Joachima
11 G. Grundmann, Der evangelische Kirchenbau in Schlesien (Bau- und Kunstdenkmäler des deutschen Ostens, C 4), Frankfurt
am Main 1970, s. 15, il. 9; Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe..., s. 22, il. 12; J. Chodasewicz, Die Pfarrkirche St. Peter und
Paul in Landeshut in Schlesien als Beispiel der Suche nach einem reformatori sehen Predigt raum, [w:] Protestantischer Kirchenbau
der Frühen Neuzeit in Europa. Grundlagen und neue Forschungskonzepte. / Protestant Church Architecture in Early Modern Europe.
Fundamentals and New Research Approaches, Hrsg. J. Harasimowicz, Regensburg 2015, s. 299-308.
12 G. Germann, Der protestantische Kirchenbau in der Schweiz von der Reformation bis zur Romantik, Zürich 1963, s. 45-48.
13 M. ZI at. Działalność architektoniczna rodziny Parrów na Śląsku, „Roczniki Sztuki Śląskiej”, 14, 1986, s. 37-49; G. Grund-
mann, Burgen, Schlösser und Gutshäuser in Schlesien, Bd. 2: Schlösser und Feste Häuser der Renaissance, bearbeitet von D. Grossmann
(Bau- und Kunstdenkmäler im östlichen Mitteleuropa), Würzburg 1987; M. Zlat, Zamek piastowski w Brzegu (Encyklopedia Wiedzy
o Śląsku), Opole 1988.
JAN HARASIMOWICZ
5. Gałów (pow. Środa Śląska, woj. dolnośląskie), rzymskokatolicki kościół filialny
pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny (do 1653/1654 ewangelicko-luterański), przebudowany ok. 1600.
Widok ogólny od południowego wschodu. Fot. Wikimedia Commons
i budowę nowych. W dwóch najbardziej spektakularnych inwestycjach tego typu - w Kamiennej Górze
i Oławie - realizatorami byli budowniczowie włoscy. W Kamiennej Górze nieznani z imienia muratorzy,
pracujący wcześniej - jak się przypuszcza - przy budowie położonego w pobliżu miasta renesansowego
zamku Grodztwo, dobudowali do średniowiecznego chóru kościoła św. św. Piotra i Pawła trzynawowy halo-
wy korpus z emporami wspartymi na arkadowych filarach11. Ponad filarami wznoszą się tu smukłe arkady
na kolumnach, podtrzymujące sklepienie. Rozwiązanie takie, stosowane w protestanckim budownictwie
kościelnym XVI w. bardzo rzadko - jedynym szerzej znanym przykładem jest ewangelicko-reformowany
kościół w Ardez w Szwajcarii12 - wywodziło się niewątpliwie z renesansowej architektury świeckiej, prze-
żywającej w tym czasie na Śląsku dynamiczny rozwój13. Jeden z jej głównych twórców, Bernhard Niuron,
zięć Jakuba Parra, seniora brzeskiej familii, był projektantem nowego korpusu kościoła św. św. Błażeja
i Świerada w Oławie (il. 6), ufundowanego przez dwóch synów brzeskiego księcia Jerzego II: Joachima
11 G. Grundmann, Der evangelische Kirchenbau in Schlesien (Bau- und Kunstdenkmäler des deutschen Ostens, C 4), Frankfurt
am Main 1970, s. 15, il. 9; Harasimowicz, Treści i funkcje ideowe..., s. 22, il. 12; J. Chodasewicz, Die Pfarrkirche St. Peter und
Paul in Landeshut in Schlesien als Beispiel der Suche nach einem reformatori sehen Predigt raum, [w:] Protestantischer Kirchenbau
der Frühen Neuzeit in Europa. Grundlagen und neue Forschungskonzepte. / Protestant Church Architecture in Early Modern Europe.
Fundamentals and New Research Approaches, Hrsg. J. Harasimowicz, Regensburg 2015, s. 299-308.
12 G. Germann, Der protestantische Kirchenbau in der Schweiz von der Reformation bis zur Romantik, Zürich 1963, s. 45-48.
13 M. ZI at. Działalność architektoniczna rodziny Parrów na Śląsku, „Roczniki Sztuki Śląskiej”, 14, 1986, s. 37-49; G. Grund-
mann, Burgen, Schlösser und Gutshäuser in Schlesien, Bd. 2: Schlösser und Feste Häuser der Renaissance, bearbeitet von D. Grossmann
(Bau- und Kunstdenkmäler im östlichen Mitteleuropa), Würzburg 1987; M. Zlat, Zamek piastowski w Brzegu (Encyklopedia Wiedzy
o Śląsku), Opole 1988.