DOI article:
Harasimowicz, Jan: Protestancka architektura kościelna XVI–XVIII wieku w Polsce i krajach sąsiednich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0080
80
JAN HARASIMOWICZ
20. Jawor (m. pow., woj. dolnośląskie), ewangelicko-luterański kościół Pokoju im. Świętego Ducha, zbudowany 1654-1655.
Widok wnętrza w stronę ołtarza. Fot. M. Łanowiecki
podobnie jak kościoły Pokoju, budowane w konstrukcji stupowo-ramowej i wyposażone w dwie lub trzy
kondygnacje empor. Parapety empor, a często także całe stropy, zdobione w nich były licznymi przedsta-
wieniami obrazowymi o treści biblijnej.
Grupa trzech kościołów-instytucji, utworzonych na mocy postanowień pokoju westfalskiego, powięk-
szyła się po 1707 r. o sześć dalszych, nazwanych kościołami Łaski (Gnadenkirchen): w Kożuchowie,
Miliczu, Żaganiu, Jeleniej Górze, Kamiennej Górze i Cieszynie47. Pozwolenie na ich budowę było jednym
ze skutków podpisanej przez króla Szwecji Karola XII i cesarza Józefa I konwencji z Altranstädt48. Dla
trzech kościołów Łaski: w Kożuchowie, Miliczu i Żaganiu wybrano dobrze już na Śląsku znaną konstruk-
cję słupowo-ramową, dwa dalsze - w Jeleniej Górze i Kamiennej Górze wzniesiono jako monumentalne
Grundmann, Der evangelische Kirchenbau..., s. 21-27; P. Banaś, Kościoły poewangelickie w Rudnej i Pogorzeliskach. Próba interpre-
tacji, [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, grudzień 1966, Warszawa 1969, s. 235-249;
idem. Studia nad śląską architekturą..., s. 72-74; A. Schirge, Grenz- und Zufluchtskirchen für evangelische Niederschlesier im 17. und
18. Jahrhundert, „Jahrbuch für Schlesische Kirchengeschichte”, 76/77, 1997/1998, s. 205-226; D. Gibski, , Justus ut palma florebit”.
Poewangelicki kościół w Pogorzeliskach jako przykład śląskiej świątyni diasporalnej z XVII wieku, [w:] Sztuka i dialog wyznań...,
s. 307-323; Sörries, Von Kaisers Gnaden..., s. 28-32, 104-110; L.A. Dannenberg, M. Donath, E. Thomsen, W. Wagner, „Herr
Gott, du bist unsere Zuflucht für und für”. Grenz- und Zufluchtskirchen Schlesiens. „W Tobie, Panie, moja ucieczka”. Śląskie kościoły
graniczne i ucieczkowe, Olbersdorf 2012.
47 Wiesenhütter, Der evangelische Kirchbau..., s. 13-21; G. Grundmann, Die Baumeisterfamilie Frantz. Ein Beitrag zur
Architekturgeschichte des 18. Jahrhunderts in Schlesien, Schweden und Polen, Breslau 1937, s. 29-34, 105n; E. Prüfer, Die Hirschber-
ger Gnadenkirche, Ulm 1957; P. Zahradnik, Die Jesuskirche vor Teschen, „Jahrbuch für schlesische Kirche und Kirchengeschichte”,
37, 1958, s. 97-102; M. Brügmann, Die Gnadenkirche zur Heiligen Dreifaltigkeit vor Landeshut in Schlesien, Düsseldorf 1969;
Grundmann, Der Evangelische Kirchenbau..., s. 29-32; T. Wojak, Kościół Jezusowy na Wyższej Bramie w Cieszynie, Warszawa
1973; K. Kalinowski, Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977, s. 209-212; A. Langer, Die Gnadenkirche „Zum Kreuz
Christi ” in Hirschberg. Zum protestantischen Kirchenbau Schlesiens im 18. Jahrhundert (Forschungen zur Geschichte und Kultur des
östlichen Mitteleuropa, 13), Stuttgart 2003; P. Oszczanowski, „Dziękując żarliwie na kolanach Bogu i Jego cesarskiej Wysokości” -
kościół Trójcy Sv\’iętej w Kamiennej Górze jako pomnik historii, sztuki i religii, [w:] Historia parafii ewangelickiej w Kamiennej Górze,
red. G. Zawiła, Kamienna Góra 2007, s. 7-23; Sörries, Von Kaisers Gnaden..., s. 113-115.
48 N. Conrads, Die Durchführung der Altranstädter Konvention in Schlesien 1707-1709 (Forschungen und Quellen zur Kirchen-
und Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 8), Köln-Wien 1971; 1707-2007 Altranstädter Konvention. Ein Meilenstein religiöser Toleranz
in Europa (Veröffentlichungen des Sächsischen Staatsarchivs, A10), Hrsg. J. Wolf, Halle (Saale) 2008.
JAN HARASIMOWICZ
20. Jawor (m. pow., woj. dolnośląskie), ewangelicko-luterański kościół Pokoju im. Świętego Ducha, zbudowany 1654-1655.
Widok wnętrza w stronę ołtarza. Fot. M. Łanowiecki
podobnie jak kościoły Pokoju, budowane w konstrukcji stupowo-ramowej i wyposażone w dwie lub trzy
kondygnacje empor. Parapety empor, a często także całe stropy, zdobione w nich były licznymi przedsta-
wieniami obrazowymi o treści biblijnej.
Grupa trzech kościołów-instytucji, utworzonych na mocy postanowień pokoju westfalskiego, powięk-
szyła się po 1707 r. o sześć dalszych, nazwanych kościołami Łaski (Gnadenkirchen): w Kożuchowie,
Miliczu, Żaganiu, Jeleniej Górze, Kamiennej Górze i Cieszynie47. Pozwolenie na ich budowę było jednym
ze skutków podpisanej przez króla Szwecji Karola XII i cesarza Józefa I konwencji z Altranstädt48. Dla
trzech kościołów Łaski: w Kożuchowie, Miliczu i Żaganiu wybrano dobrze już na Śląsku znaną konstruk-
cję słupowo-ramową, dwa dalsze - w Jeleniej Górze i Kamiennej Górze wzniesiono jako monumentalne
Grundmann, Der evangelische Kirchenbau..., s. 21-27; P. Banaś, Kościoły poewangelickie w Rudnej i Pogorzeliskach. Próba interpre-
tacji, [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Gdańsk, grudzień 1966, Warszawa 1969, s. 235-249;
idem. Studia nad śląską architekturą..., s. 72-74; A. Schirge, Grenz- und Zufluchtskirchen für evangelische Niederschlesier im 17. und
18. Jahrhundert, „Jahrbuch für Schlesische Kirchengeschichte”, 76/77, 1997/1998, s. 205-226; D. Gibski, , Justus ut palma florebit”.
Poewangelicki kościół w Pogorzeliskach jako przykład śląskiej świątyni diasporalnej z XVII wieku, [w:] Sztuka i dialog wyznań...,
s. 307-323; Sörries, Von Kaisers Gnaden..., s. 28-32, 104-110; L.A. Dannenberg, M. Donath, E. Thomsen, W. Wagner, „Herr
Gott, du bist unsere Zuflucht für und für”. Grenz- und Zufluchtskirchen Schlesiens. „W Tobie, Panie, moja ucieczka”. Śląskie kościoły
graniczne i ucieczkowe, Olbersdorf 2012.
47 Wiesenhütter, Der evangelische Kirchbau..., s. 13-21; G. Grundmann, Die Baumeisterfamilie Frantz. Ein Beitrag zur
Architekturgeschichte des 18. Jahrhunderts in Schlesien, Schweden und Polen, Breslau 1937, s. 29-34, 105n; E. Prüfer, Die Hirschber-
ger Gnadenkirche, Ulm 1957; P. Zahradnik, Die Jesuskirche vor Teschen, „Jahrbuch für schlesische Kirche und Kirchengeschichte”,
37, 1958, s. 97-102; M. Brügmann, Die Gnadenkirche zur Heiligen Dreifaltigkeit vor Landeshut in Schlesien, Düsseldorf 1969;
Grundmann, Der Evangelische Kirchenbau..., s. 29-32; T. Wojak, Kościół Jezusowy na Wyższej Bramie w Cieszynie, Warszawa
1973; K. Kalinowski, Architektura doby baroku na Śląsku, Warszawa 1977, s. 209-212; A. Langer, Die Gnadenkirche „Zum Kreuz
Christi ” in Hirschberg. Zum protestantischen Kirchenbau Schlesiens im 18. Jahrhundert (Forschungen zur Geschichte und Kultur des
östlichen Mitteleuropa, 13), Stuttgart 2003; P. Oszczanowski, „Dziękując żarliwie na kolanach Bogu i Jego cesarskiej Wysokości” -
kościół Trójcy Sv\’iętej w Kamiennej Górze jako pomnik historii, sztuki i religii, [w:] Historia parafii ewangelickiej w Kamiennej Górze,
red. G. Zawiła, Kamienna Góra 2007, s. 7-23; Sörries, Von Kaisers Gnaden..., s. 113-115.
48 N. Conrads, Die Durchführung der Altranstädter Konvention in Schlesien 1707-1709 (Forschungen und Quellen zur Kirchen-
und Kulturgeschichte Ostdeutschlands, 8), Köln-Wien 1971; 1707-2007 Altranstädter Konvention. Ein Meilenstein religiöser Toleranz
in Europa (Veröffentlichungen des Sächsischen Staatsarchivs, A10), Hrsg. J. Wolf, Halle (Saale) 2008.