DOI Artikel:
Schaaf, Ulrich: Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy w drugiej połowie lat 50. XVII wieku. Rekonstrukcja dziejów budowy i formy architektonicznej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0123
KOŚCIOŁY POKOJU W JAWORZE I ŚWIDNICY W DRUGIEJ POŁOWIE LAT 50. XVII WIEKU...
123
E I D I C I B I A
F E D C B A
0 1 2 345 67 89 10 n
9. Jawor, kościół Pokoju, widok elewacji zachodniej, rekonstrukcja U. Schaaf
pośrednie41 powstały zbliżone do kwadratu pola. Krzyżujące się zastrzały42 powyżej podwalin i rygli
międzykondygnacyjnych albo skrajnych belek stropowych oraz poniżej oczepów wzbogacały kompo-
zycję i podkreślały wewnętrzny podział na kondygnacje43. Na elewacjach kościoła nie występowały
żadne elementy dekoracyjne. Kościół nie miał fasady w sensie właściwym, gdyż żadna elewacja nie
była wyróżniona odmienną kompozycją44.
We wnętrzu pierwotnie znajdowały się tylko dwie kondygnacje empor o kształcie podkowy (obecnie
druga i czwarta empora) (ił. 5), zintegrowane z nawami bocznymi, sięgały od zachodu do wnętrza kościo-
ła przez dwa przęsła. Nawa środkowa została nakryta stropem płaskim, natomiast nad czwartą emporą
w nawach bocznych wykorzystano przestrzeń pod dachami pulpitowymi. Z analizy wynika jednoznacznie,
że pierwszą i trzecią emporę oraz loże w apsydzie (łącznie z zewnętrznymi schodami) wprowadzono
w 2. połowie XVII i w 1. ćwierci XVIII w.45, a rozbudowana empora organowa powstała dopiero w poło-
wie XIX w.46 Ołtarz usytuowano pośrodku apsydy, a ambonę - mniej więcej w połowie północnej ściany
międzynawowej. Po stronie wschodniej korpusu kościoła znajdowały się dwa wyodrębnione pomieszczenia:
w narożniku północno-wschodnim zakrystia, a w narożniku południowo-wschodnim kaplica chrzcielna47.
41 Rygiel pośredni - poziomy element rozpięty między słupami głównymi, który dzieli przęsła razem ze słupami pośrednimi na
pola szkieletu.
42 Zastrzał - ukośnie ułożony długi element usztywniający ściany i ramy konstrukcyjne.
43 Badania architektoniczne udowodniły, że taki układ charakteryzował pierwotnie także elewację zachodnią. Układ ten został
jednak już w końcu XVII w. zmieniony podczas remontu elewacji; por. Schaaf, Die Friedenskirche..., s. 40-42, 82-83.
44 Na brak reprezentacyjnej fasady zwrócił już wcześniej uwagę Banaś, op. cii., s. 55.
45 Por. Schaaf, Die Friedenskirche..., s. 47-51, 54-58, 83-88.
46 Ibidem, s. 47-51, 52-54, 101-102.
47 Pomieszczenie to pełniło swoją funkcję do 1855 r., kiedy przeniesiono halę chrztów do zakrystii; Hermann, op. cii., s. 4.
123
E I D I C I B I A
F E D C B A
0 1 2 345 67 89 10 n
9. Jawor, kościół Pokoju, widok elewacji zachodniej, rekonstrukcja U. Schaaf
pośrednie41 powstały zbliżone do kwadratu pola. Krzyżujące się zastrzały42 powyżej podwalin i rygli
międzykondygnacyjnych albo skrajnych belek stropowych oraz poniżej oczepów wzbogacały kompo-
zycję i podkreślały wewnętrzny podział na kondygnacje43. Na elewacjach kościoła nie występowały
żadne elementy dekoracyjne. Kościół nie miał fasady w sensie właściwym, gdyż żadna elewacja nie
była wyróżniona odmienną kompozycją44.
We wnętrzu pierwotnie znajdowały się tylko dwie kondygnacje empor o kształcie podkowy (obecnie
druga i czwarta empora) (ił. 5), zintegrowane z nawami bocznymi, sięgały od zachodu do wnętrza kościo-
ła przez dwa przęsła. Nawa środkowa została nakryta stropem płaskim, natomiast nad czwartą emporą
w nawach bocznych wykorzystano przestrzeń pod dachami pulpitowymi. Z analizy wynika jednoznacznie,
że pierwszą i trzecią emporę oraz loże w apsydzie (łącznie z zewnętrznymi schodami) wprowadzono
w 2. połowie XVII i w 1. ćwierci XVIII w.45, a rozbudowana empora organowa powstała dopiero w poło-
wie XIX w.46 Ołtarz usytuowano pośrodku apsydy, a ambonę - mniej więcej w połowie północnej ściany
międzynawowej. Po stronie wschodniej korpusu kościoła znajdowały się dwa wyodrębnione pomieszczenia:
w narożniku północno-wschodnim zakrystia, a w narożniku południowo-wschodnim kaplica chrzcielna47.
41 Rygiel pośredni - poziomy element rozpięty między słupami głównymi, który dzieli przęsła razem ze słupami pośrednimi na
pola szkieletu.
42 Zastrzał - ukośnie ułożony długi element usztywniający ściany i ramy konstrukcyjne.
43 Badania architektoniczne udowodniły, że taki układ charakteryzował pierwotnie także elewację zachodnią. Układ ten został
jednak już w końcu XVII w. zmieniony podczas remontu elewacji; por. Schaaf, Die Friedenskirche..., s. 40-42, 82-83.
44 Na brak reprezentacyjnej fasady zwrócił już wcześniej uwagę Banaś, op. cii., s. 55.
45 Por. Schaaf, Die Friedenskirche..., s. 47-51, 54-58, 83-88.
46 Ibidem, s. 47-51, 52-54, 101-102.
47 Pomieszczenie to pełniło swoją funkcję do 1855 r., kiedy przeniesiono halę chrztów do zakrystii; Hermann, op. cii., s. 4.