DOI Artikel:
Seidel-Grzesinska, Agnieszka: Kościół Pokoju w Świdnicy w okresie habsburskim: wystrój i wyposażenie
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0139
KOSCIOŁ POKOJU W ŚWIDNICY W OKRESIE HABSBURSKIM. WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE
139
2. Świdnica, kościół Pokoju, wnętrze, widok w kierunku wschodnim. Fot. B. Pytel
i wiele drobnych przedmiotów związanych ze sprawowaniem kultu. W znaczącej części otrzymały one bogate
dekoracje, niosące złożone przesłanie ideowe.
Na przestrzeni ostatniego stulecia pamięć o treściach ukrytych w barokowych dziełach i ich genezie
ulegała stopniowemu zatarciu. Świadczy o tym choćby brak zrozumienia sensu niektórych malowideł
dostrzegalny już w poświęconym świdnickiemu kościołowi wydawnictwie jubileuszowym, opracowanym na
początku XX stulecia10. Obecnie zarówno barokowa literatura religijna, jak i towarzyszące jej pobożność
i obrazowanie, podobnie jak ich rola w życiu nowożytnych wspólnot wyznaniowych, są niemal całkowi-
cie nieznane szerszej publiczności. Na odwiedzających kościoły Pokoju wydaje się oddziaływać głównie
szczególna atmosfera tych miejsc, które postrzegane są jako jednolite całości. Dzisiejszy odbiorca nie
uświadamia sobie, że wnętrza te kształtowały się stopniowo, a dynamika ich powstawania była zmienna
i uzależniona od szeregu czynników geopolitycznych i ekonomicznych. Erudycyjność treści i unikatowość
środków artystycznego wyrazu także pozostają częstokroć niezauważone pośród bogactwa detali i barw.
Dostrzeżenie ich jest możliwe dopiero w szerszym kontekście teologicznym i kulturowym.
Kościoły Pokoju powstały i przez pierwsze stulecie istnienia funkcjonowały w warunkach diaspo-
ry i narzuconych przez władze państwowe ograniczeń w sprawowaniu kultu, a także w oderwaniu od
struktur diecezjalnych* 11, w konsekwencji wyznaczając standardy niejako same dla siebie12. Sytuację tę
dobrze ilustrują zależności zachodzące pomiędzy poszczególnymi kompozycjami plastycznymi i elementa-
mi wyposażenia świdnickiej świątyni. Ponadto w Świdnicy czynnikiem zewnętrznym, który wydawał się
10 L. Worthmann, Die Friedenskirche zur heiligen Dreifaltigkeit vor Schweidnitz, Schweidnitz 1902, m.in. s. 58.
11 F.J. Schmidt, Geschichte der Begründung des Protestantismus in Schweidnitz und der Schicksale der daselbst errichteten
evangelischen Friedenskirche, Schweidnitz 1852, passim', G. Eberlein, Die reformatorische Bewegung in Schweidnitz von ihrem Anfängen
bis zu ihrer Konsolidierung, „Correspondenzblatt des Vereins für Geschichte der evangelischen Kirchen Schlesiens”, 7, 1901, s. 131-152;
J. Deventer, Gegenreformation in Schlesien. Die habsburgische Rekatholisierungspolitik in Glogau und Schweidnitz 1526-1707 (Neue
Forschungen zur schlesischen Geschichte, Bd. 8), Köln 2003, passim.
12 Banaś, op. eit., s. 64.
139
2. Świdnica, kościół Pokoju, wnętrze, widok w kierunku wschodnim. Fot. B. Pytel
i wiele drobnych przedmiotów związanych ze sprawowaniem kultu. W znaczącej części otrzymały one bogate
dekoracje, niosące złożone przesłanie ideowe.
Na przestrzeni ostatniego stulecia pamięć o treściach ukrytych w barokowych dziełach i ich genezie
ulegała stopniowemu zatarciu. Świadczy o tym choćby brak zrozumienia sensu niektórych malowideł
dostrzegalny już w poświęconym świdnickiemu kościołowi wydawnictwie jubileuszowym, opracowanym na
początku XX stulecia10. Obecnie zarówno barokowa literatura religijna, jak i towarzyszące jej pobożność
i obrazowanie, podobnie jak ich rola w życiu nowożytnych wspólnot wyznaniowych, są niemal całkowi-
cie nieznane szerszej publiczności. Na odwiedzających kościoły Pokoju wydaje się oddziaływać głównie
szczególna atmosfera tych miejsc, które postrzegane są jako jednolite całości. Dzisiejszy odbiorca nie
uświadamia sobie, że wnętrza te kształtowały się stopniowo, a dynamika ich powstawania była zmienna
i uzależniona od szeregu czynników geopolitycznych i ekonomicznych. Erudycyjność treści i unikatowość
środków artystycznego wyrazu także pozostają częstokroć niezauważone pośród bogactwa detali i barw.
Dostrzeżenie ich jest możliwe dopiero w szerszym kontekście teologicznym i kulturowym.
Kościoły Pokoju powstały i przez pierwsze stulecie istnienia funkcjonowały w warunkach diaspo-
ry i narzuconych przez władze państwowe ograniczeń w sprawowaniu kultu, a także w oderwaniu od
struktur diecezjalnych* 11, w konsekwencji wyznaczając standardy niejako same dla siebie12. Sytuację tę
dobrze ilustrują zależności zachodzące pomiędzy poszczególnymi kompozycjami plastycznymi i elementa-
mi wyposażenia świdnickiej świątyni. Ponadto w Świdnicy czynnikiem zewnętrznym, który wydawał się
10 L. Worthmann, Die Friedenskirche zur heiligen Dreifaltigkeit vor Schweidnitz, Schweidnitz 1902, m.in. s. 58.
11 F.J. Schmidt, Geschichte der Begründung des Protestantismus in Schweidnitz und der Schicksale der daselbst errichteten
evangelischen Friedenskirche, Schweidnitz 1852, passim', G. Eberlein, Die reformatorische Bewegung in Schweidnitz von ihrem Anfängen
bis zu ihrer Konsolidierung, „Correspondenzblatt des Vereins für Geschichte der evangelischen Kirchen Schlesiens”, 7, 1901, s. 131-152;
J. Deventer, Gegenreformation in Schlesien. Die habsburgische Rekatholisierungspolitik in Glogau und Schweidnitz 1526-1707 (Neue
Forschungen zur schlesischen Geschichte, Bd. 8), Köln 2003, passim.
12 Banaś, op. eit., s. 64.