Rocznik Historii Sztuki (42.2017)

167

KOŚCIÓŁ POKOJU W ŚWIDNICY W OKRESIE HABSBURSKIM. WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE


13. Świdnica, kościół Pokoju, zwieńczenie ołtarza i malowidła stropowe w Hali Ołtarzowej. Fot. A. Seidel-Grzesińska

wprawdzie na myśl schemat „Tablicy Prawa i Łaski”, ze wszystkimi towarzyszącymi mu konotacjami, jednak
kompozycyjnie przypomina także popularne w XVII i na początku XVIII w. układy stron tytułowych Pisma
Świętego194. Wokół malowidła, na legarach empory, biegną słowa Proroctwa Izajasza (Iz 26,2): „...Thut die
Thore auff das herein gehe das gerechte Volk, das den Glauben bewahret”195. Zarówno obraz, jak i cytat
stanowią niezwykle celne motto dla problematyki pozostałych kompozycji słowno-obrazowych wnętrza,
w której centrum znalazły się zagadnienia eschatologiczne, ale przede wszystkim kwestie ontologiczne,
dotyczące istoty Trójjedynego Boga i jego obecności pośród wiernych. Odniesienia do tej problematyki
pojawiają się także w obrębie ambony trzy cnoty boskie, trzy artykuły Credo, potrójne „Heilig” na
banderolach baldachimu - a jeszcze wyraźniej eksponowane są w ołtarzu. Chrzest Chrystusa bowiem to
jeden z nielicznych momentów w Historii Zbawienia, gdy Bóg objawia się we wszystkich Trzech Osobach.
Wieńcząca ołtarz i stanowiąca kulminację wątku eucharystycznego figura Baranka znajduje kontynuację
w przedstawieniu Stołu Pańskiego na stropie nawy (il. 13). Udział w budowaniu symboliki wnętrza mają
także malarskie dekoracje filarów i ścian, na których przedstawiono hermy anielskie i wzorzyste kobierce,
stanowiące nawiązanie do wystroju Namiotu Spotkania i świątyni Salomona. Jej strukturę, rozwijającą
się od atrium do sanctum sanctorum, przywodzi w Świdnicy na myśl wielowątkowa narracja prowadzona
tu od zachodu ku wschodowi. Interpretację tę uprawomocnia fakt, że uroczystości związane z rozpoczę-
ciem prac przy realizacji świdnickiego kościoła nawiązywały do tych, które uczciły rozpoczęcie budowy
Świątyni Jerozolimskiej196. Konstanty Kalinowski interpretował ołtarz w świdnickim kościele Pokoju jako
odpowiedź luteranów na inwestycje artystyczne jezuitów. Jego zdaniem: „Jezuickiemu Domowi Mądrości
gloryfikującemu Marię przeciwstawiono protestancki Dom Mądrości eucharystycznego Chrystusa”197.
Zasadne wydaje się rozszerzenie tej koncepcji na całość wystroju świdnickiego wnętrza. Tym bardziej że
kościół Trójcy Świętej był z pewnością postrzegany przez jego użytkowników jako miejsce, w którym
jak formułują to inskrypcje na podniebiu empory muzycznej - „jest Bóg” i które „jest podobne Królestwu

194 Np. Biblia, Das ist, Die gantze H. Schrifft Altes und Neues Testaments, Deutsch, D. Mari. Luthers: Sam[m]t D. Hütteri Sum-
marien, der Biblischen Bücher und Capitei richtiger Eintheilung..., Balthasar Christopch Wust: Wittenberg-Franckfurt am Mayn 1670.
195 Seidel-Grzesińska, Siedemnastowieczny wystrój..., s. 77 (błąd w lekcji inskrypcji).
196 Gumiński, op. cit., s. 259.
197 Kalinowski, Rzeźba barokowa..., s. 288.