DOI article:
Skrodzka, Agnieszka: Nagrobki osobistości z końca XVIII i 1. połowy XIX stulecia na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0177
NAGROBKI OSOBISTOŚCI Z KOŃCA XVIII I 1. POŁOWY XIX STULECIA...
177
2. Johann August Nahl, nagrobek Marii Magdaleny Langhans, 1753. Kościół protestancki w Hindelbank, Szwajcaria.
Fot. Ginkgo: https://de.wikipedia.org/wiki/Grabmal_der_ Maria Magdalena Langhans (dostęp 14.07.2017)
płyta grobowa ma zapowiadać „pęknięcie, które zaistnieje w dniu Sądu Ostatecznego”37. Najprawdopodob-
niej chodzi o moment, kiedy, według wierzeń chrześcijańskich, na dźwięk trąby obwieszczającej koniec
świata groby ulegną zniszczeniu, a zmarli powstaną do życia38.
NAGROBKI KLASYCYSTYCZNE Z FIGURĄ ALEGORYCZNĄ I POPIERSIEM ZMARŁEGO
Typem nagrobka rozpowszechnionym na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim jest pomnik z przedsta-
wieniem żałobnicy (płaczki), geniusza, anioła lub postaci alegorycznej, trzymających odwróconą, płonącą
pochodnię. Atrybut ten jest zredukowanym motywem wyobrażenia Thanatosa, pogańskiego boga śmierci,
często wykorzystywanym w sztuce sepulkralnej zwłaszcza w 2. połowie XIX w.39 Wymienione postaci
mają rodowód wywodzący się z tradycji i sztuki antycznej. Tego typu dzieł postawiono na stołecznym
cmentarzu luterańskim kilka. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują te wykonane przez najlepszych
ówczesnych warszawskich rzeźbiarzy, jak na przykład Paweł Maliński.
Maliński, artysta pochodzenia czeskiego, wykształcony w Pradze, Dreźnie i Rzymie, profesor rzeźby na
Uniwersytecie Warszawskim40, jest autorem figury na nagrobku Krystiana Gotthilfa Helbinga (zm. 1845).
Przedstawia ona półnagą postać siedzącą na wysokim cokole. Jej nogi są skrzyżowane i przykryte dra-
perią; głowa spoczywa na lewym ramieniu opartym na urnie ozdobionej girlandą z kwiatów i główek
maku, symbolizujących wieczny sen - śmierć41 (il. 3, 4). Delikatna twarz emanuje liryzmem i uczuciem
37 J.H. Freiherr von Miniatoli, Reise eines Preussischen Officiers von Berlin nach Lausanne im Herbst 1795 in Briefen,
Warschau 1797, za Weidner, op. eit., s. 49.
38 Podobnie dramatyczną scenę z dnia Sądu Ostatecznego przedstawił Louis Franęois Roubiliac w nagrobku Williama Hargrave’a
z 1757 r. w kościele opactwa Westminster. Zmarły powstaje z trumny, a miejsce jego pochówku, piramida, ulega zniszczeniu; B. Kra-
sucka. Nagrobek. W sztuce nowożytnej, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIII, Lublin 2009, szp. 658.
39 A. Melbechowska-Luty, P. Szubert, Wprowadzenie. O rzeźbiarstwie i krytyce w Polsce 1815-1889, [w:] Posągi i ludzie.
Antologia tekstów o rzeźbie 1815-1889, t. 1, cz. 1, wybrali, oprać, i wprowadzeniem opatrzyli A. Melbechowska-Luty i P. Szubert,
Warszawa 1993, s. 41.
40 A. Melbechowska-Luty, Maliński Paw’el, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed
1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, red. J. Derwojed, Warszawa 1993, s. 310.
41 Przekonanie, że śmierć jest snem było wówczas powszechne. Encyklopedia Orgelbranda z 1898 r. podaje, że cmentarz jest to
„miejsce spania, czyli spoczynku”; Cmentarz, s.v., [w:] S. Orgelbranda Encyklopedia..., s. 591. Figura została przypisana Malińskiemu
przez Mieczysława Orłowicza, którą to atrybucję podtrzymała Aleksandra Melbechowska-Luty; Wójcicki, op. cit., s. 251; Orłowicz,
Przewodnik po cmentarzach warszawskich..., s. 32; Melbechowska-Luty, Maliński Paweł, s. 312.
177
2. Johann August Nahl, nagrobek Marii Magdaleny Langhans, 1753. Kościół protestancki w Hindelbank, Szwajcaria.
Fot. Ginkgo: https://de.wikipedia.org/wiki/Grabmal_der_ Maria Magdalena Langhans (dostęp 14.07.2017)
płyta grobowa ma zapowiadać „pęknięcie, które zaistnieje w dniu Sądu Ostatecznego”37. Najprawdopodob-
niej chodzi o moment, kiedy, według wierzeń chrześcijańskich, na dźwięk trąby obwieszczającej koniec
świata groby ulegną zniszczeniu, a zmarli powstaną do życia38.
NAGROBKI KLASYCYSTYCZNE Z FIGURĄ ALEGORYCZNĄ I POPIERSIEM ZMARŁEGO
Typem nagrobka rozpowszechnionym na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim jest pomnik z przedsta-
wieniem żałobnicy (płaczki), geniusza, anioła lub postaci alegorycznej, trzymających odwróconą, płonącą
pochodnię. Atrybut ten jest zredukowanym motywem wyobrażenia Thanatosa, pogańskiego boga śmierci,
często wykorzystywanym w sztuce sepulkralnej zwłaszcza w 2. połowie XIX w.39 Wymienione postaci
mają rodowód wywodzący się z tradycji i sztuki antycznej. Tego typu dzieł postawiono na stołecznym
cmentarzu luterańskim kilka. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują te wykonane przez najlepszych
ówczesnych warszawskich rzeźbiarzy, jak na przykład Paweł Maliński.
Maliński, artysta pochodzenia czeskiego, wykształcony w Pradze, Dreźnie i Rzymie, profesor rzeźby na
Uniwersytecie Warszawskim40, jest autorem figury na nagrobku Krystiana Gotthilfa Helbinga (zm. 1845).
Przedstawia ona półnagą postać siedzącą na wysokim cokole. Jej nogi są skrzyżowane i przykryte dra-
perią; głowa spoczywa na lewym ramieniu opartym na urnie ozdobionej girlandą z kwiatów i główek
maku, symbolizujących wieczny sen - śmierć41 (il. 3, 4). Delikatna twarz emanuje liryzmem i uczuciem
37 J.H. Freiherr von Miniatoli, Reise eines Preussischen Officiers von Berlin nach Lausanne im Herbst 1795 in Briefen,
Warschau 1797, za Weidner, op. eit., s. 49.
38 Podobnie dramatyczną scenę z dnia Sądu Ostatecznego przedstawił Louis Franęois Roubiliac w nagrobku Williama Hargrave’a
z 1757 r. w kościele opactwa Westminster. Zmarły powstaje z trumny, a miejsce jego pochówku, piramida, ulega zniszczeniu; B. Kra-
sucka. Nagrobek. W sztuce nowożytnej, [w:] Encyklopedia katolicka, t. XIII, Lublin 2009, szp. 658.
39 A. Melbechowska-Luty, P. Szubert, Wprowadzenie. O rzeźbiarstwie i krytyce w Polsce 1815-1889, [w:] Posągi i ludzie.
Antologia tekstów o rzeźbie 1815-1889, t. 1, cz. 1, wybrali, oprać, i wprowadzeniem opatrzyli A. Melbechowska-Luty i P. Szubert,
Warszawa 1993, s. 41.
40 A. Melbechowska-Luty, Maliński Paw’el, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed
1966 r.). Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 5, red. J. Derwojed, Warszawa 1993, s. 310.
41 Przekonanie, że śmierć jest snem było wówczas powszechne. Encyklopedia Orgelbranda z 1898 r. podaje, że cmentarz jest to
„miejsce spania, czyli spoczynku”; Cmentarz, s.v., [w:] S. Orgelbranda Encyklopedia..., s. 591. Figura została przypisana Malińskiemu
przez Mieczysława Orłowicza, którą to atrybucję podtrzymała Aleksandra Melbechowska-Luty; Wójcicki, op. cit., s. 251; Orłowicz,
Przewodnik po cmentarzach warszawskich..., s. 32; Melbechowska-Luty, Maliński Paweł, s. 312.