DOI Artikel:
Czernek, Przemysław: Protestancka architektura sakralna na Śląsku Cieszyńskim w XX i XXI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0205
PROTESTANCKA ARCHITEKTURA SAKRALNA NA SLĄSKU CIESZYŃSKIM W XX I XXI WIEKU
205
14. Wnętrze kaplicy cmentarnej w Kozakowicach Dolnych. Fot. P. Czernek
Cieszyna. W wyniku konkursu wybrano projekt autorstwa Józefa Kozieła i Wilhelma Schöna58 (il. 15
i 15a). Zarówno bryła świątyni, jak i detal elewacji nawiązują do stylu neoromańskiego59 Fasada od strony
wschodniej przypomina swoim monumentalizmem średniowieczny westwerk (il. 16). Efekt masywności
podkreśla arkadowy portyk, pod którym umieszczono wejście główne. Łuki zostały ozdobione zygzako-
wym fryzem. Masywne drzwi wejściowe w schodkowym portalu wypełniają szyby zabezpieczone kratą
ozdobioną guzami z motywem róży Lutra60. Najważniejszym elementem wertykalnej kompozycji jest
umieszczona na osi środkowej wieża, flankowana przez dwie mniejsze wieże mieszczące klatki schodowe.
Ściany elewacji pokryte były tynkiem w kolorze jasnożółtym (kolor znany jest jedynie z gipsowego modelu
świątyni przechowywanego w przedsionku kościoła). Gmach świątyni dominuje nad sąsiadującymi z nim
niskimi domkami jednorodzinnymi, symbolicznie wskazując strefę sacrum61. Na szczególne znaczenie
aspektu wizualnej „obecności” architektonicznego symbolu chrześcijaństwa zwracała uwagę ówczesna
niemieckojęzyczna prasa ewangelicka, szeroko informująca o budowie nowego kościoła62. W relacjach
prasowych zwracano uwagę, że forma nowo powstałej świątyni nawiązuje do bryły cieszyńskiego kościoła
Jezusowego z połowy XVIII w.63
We wnętrzu nowego kościoła Na Rozwoju dominują odlane ze sztucznego kamienia wieloboczne
filary podtrzymujące empory flankujące nawę z dwóch stron. Załamanie balustrady chóru muzycznego
58 „Neue Evangelische Kirchen-Zeitung”, 1926, nr 4, s. 47.
59 O obiektach sakralnych różnych wyznań wzniesionych w stylu neoromańskim na Śląsku Cieszyńskim. Zob. E. Janoszek,
Między Olzą a Białą - architektura i urbanistyka od połowy XIX wieku do roku 1918, [w:] Kultura i sztuka Śląska Cieszyńskiego...,
s. 138.
60 Róża Lutra, wyobrażenie na błękitnym tle białej róży z czerwonym sercem i czarnym krzyżem pośrodku, wywodzi się z herbu
rodowego reformatora. Pieczęcią z tym symbolem opatrywał on swoje listy i pisma. Symbol ten stał się znakiem rozpoznawczym teologii
chrześcijańskiej i teologii łaski propagowanej przez Lutra. Wraz z rozpowszechnieniem się konfesji reformacyjnych różę Lutra często
przedstawiano w dekoracji architektonicznej budynków związanych z protestantyzmem. Zob. https://www.luther2017.de/pl/neuigkeiten/
die-lutherrose-symbol-des-reformators/ (dostęp: 28.04.2017).
61 O symbolice wieży zob. A. Warmiński, Filozoficzno-symboliczna wieża architektury, [w:] Przestrzeń, filozofia i architektura...,
s. 62.
62 „Neue Evangelische Kirchen-Zeitung”, 1926, nr 7, s. 79.
63 Najważniejszą świątynią dla ewangelików na Śląsku Cieszyńskim jest kościół Jezusowy w Cieszynie. Jest on jedynym zacho-
wanym z sześciu śląskich kościołów Łaski, zbudowanych w 1. ćwierci XVIII w. Wznoszony w latach 1709-1725 według projektu
Jerzego Hausrueckera. W 1750 r., dzięki specjalnemu pozwoleniu, wybudowano wieżę. Zob. W. Sosna, Szlakiem pamiątek ewangelików
cieszyńskich, Cieszyn 2009; s. 97; Chojecka, Historyczne uwarunkowania..., s. 345.
205
14. Wnętrze kaplicy cmentarnej w Kozakowicach Dolnych. Fot. P. Czernek
Cieszyna. W wyniku konkursu wybrano projekt autorstwa Józefa Kozieła i Wilhelma Schöna58 (il. 15
i 15a). Zarówno bryła świątyni, jak i detal elewacji nawiązują do stylu neoromańskiego59 Fasada od strony
wschodniej przypomina swoim monumentalizmem średniowieczny westwerk (il. 16). Efekt masywności
podkreśla arkadowy portyk, pod którym umieszczono wejście główne. Łuki zostały ozdobione zygzako-
wym fryzem. Masywne drzwi wejściowe w schodkowym portalu wypełniają szyby zabezpieczone kratą
ozdobioną guzami z motywem róży Lutra60. Najważniejszym elementem wertykalnej kompozycji jest
umieszczona na osi środkowej wieża, flankowana przez dwie mniejsze wieże mieszczące klatki schodowe.
Ściany elewacji pokryte były tynkiem w kolorze jasnożółtym (kolor znany jest jedynie z gipsowego modelu
świątyni przechowywanego w przedsionku kościoła). Gmach świątyni dominuje nad sąsiadującymi z nim
niskimi domkami jednorodzinnymi, symbolicznie wskazując strefę sacrum61. Na szczególne znaczenie
aspektu wizualnej „obecności” architektonicznego symbolu chrześcijaństwa zwracała uwagę ówczesna
niemieckojęzyczna prasa ewangelicka, szeroko informująca o budowie nowego kościoła62. W relacjach
prasowych zwracano uwagę, że forma nowo powstałej świątyni nawiązuje do bryły cieszyńskiego kościoła
Jezusowego z połowy XVIII w.63
We wnętrzu nowego kościoła Na Rozwoju dominują odlane ze sztucznego kamienia wieloboczne
filary podtrzymujące empory flankujące nawę z dwóch stron. Załamanie balustrady chóru muzycznego
58 „Neue Evangelische Kirchen-Zeitung”, 1926, nr 4, s. 47.
59 O obiektach sakralnych różnych wyznań wzniesionych w stylu neoromańskim na Śląsku Cieszyńskim. Zob. E. Janoszek,
Między Olzą a Białą - architektura i urbanistyka od połowy XIX wieku do roku 1918, [w:] Kultura i sztuka Śląska Cieszyńskiego...,
s. 138.
60 Róża Lutra, wyobrażenie na błękitnym tle białej róży z czerwonym sercem i czarnym krzyżem pośrodku, wywodzi się z herbu
rodowego reformatora. Pieczęcią z tym symbolem opatrywał on swoje listy i pisma. Symbol ten stał się znakiem rozpoznawczym teologii
chrześcijańskiej i teologii łaski propagowanej przez Lutra. Wraz z rozpowszechnieniem się konfesji reformacyjnych różę Lutra często
przedstawiano w dekoracji architektonicznej budynków związanych z protestantyzmem. Zob. https://www.luther2017.de/pl/neuigkeiten/
die-lutherrose-symbol-des-reformators/ (dostęp: 28.04.2017).
61 O symbolice wieży zob. A. Warmiński, Filozoficzno-symboliczna wieża architektury, [w:] Przestrzeń, filozofia i architektura...,
s. 62.
62 „Neue Evangelische Kirchen-Zeitung”, 1926, nr 7, s. 79.
63 Najważniejszą świątynią dla ewangelików na Śląsku Cieszyńskim jest kościół Jezusowy w Cieszynie. Jest on jedynym zacho-
wanym z sześciu śląskich kościołów Łaski, zbudowanych w 1. ćwierci XVIII w. Wznoszony w latach 1709-1725 według projektu
Jerzego Hausrueckera. W 1750 r., dzięki specjalnemu pozwoleniu, wybudowano wieżę. Zob. W. Sosna, Szlakiem pamiątek ewangelików
cieszyńskich, Cieszyn 2009; s. 97; Chojecka, Historyczne uwarunkowania..., s. 345.