DOI article:
Czernek, Przemysław: Protestancka architektura sakralna na Śląsku Cieszyńskim w XX i XXI wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0219
PROTESTANCKA ARCHITEKTURA SAKRALNA NA SLĄSKU CIESZYŃSKIM W XX I XXI WIEKU
219
29. Bronisław Firla, proj. kościoła ewangelicko-augsburskiego w Cierlicku. Fot. Archiwum ZAO, SOAK
przekształconego) pierwotnego projektu106 (ił. 29). Prezbiterium oświetlono za pomocą „mozaiki” niewiel-
kich okienek umieszczonych w bocznych ścianach korpusu. Podwieszany sufit nawy głównej obłożono
boazeriąjego forma zapewnia we wnętrzu dobrą akustykę. Prezbiterium zostało wyposażone w nowoczesny
ołtarz składający się z wolno stojącej mensy i drewnianego krzyża umieszczonego na ścianie.
Lata 70. XX w. to moment zwrotny w rozwoju architektury sakralnej w polskiej części Śląska Cie-
szyńskiego, związany z próbą „normalizacji” relacji państwo Kościół107. W zupełnie innym kierunku
rozwinęła się sytuacja w Czechosłowacji, gdzie po krwawym stłumieniu próby politycznej i społecznej
„liberalizacji” w 1968 r. władze nie zezwalały na budowę obiektów sakralnych. Nowe świątynie na Zaolziu
zaczęto budować dopiero w schyłkowym okresie rządów Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Okolicz-
ności polityczne sprawiły, że „renesans” architektury sakralnej w Polsce był przeciwieństwem znaczącego
spadku liczby budowanych w tym samym czasie nowych kościołów w państwach Europy Zachodniej108.
Zmiany w interpretacji prawa, wprowadzone przez aparat państwowy, nie były tak dalekie, aby chrześci-
jańskie związki wyznaniowe na Śląsku mogły bez przeszkód realizować swój cel. Przy „milczącej zgodzie”
Jerzego Ziętka, przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej, wykorzystywano „luki” w obowiązują-
cych przepisach, starając się o uzyskanie stosownych pozwoleń na budowę nowych świątyń. Przykładem
owej „gry” między inwestorem a państwem było nazewnictwo stosowane w dokumentach urzędowych,
niezbędnych do rozpoczęcia inwestycji. W 1970 r. znakomity śląsko-cieszyński architekt Karol Kozieł109
przygotował projekty nowego kościoła ewangelicko-augsburskiego w Wiśle-Czarnem. W projekcie przed-
łożonym miejscowym władzom określony on został jako „punkt katechetyczny”110. Budynek mogący
pełnić funkcje liturgiczne, ale także dydaktyczne ukończono w 1972 r. (ii. 30). Koncepcja krytycznego
106 ZAO, SOAK, MNV Tèrlicko, Inv. Cis. 328.
107 Otta, op. cit., s. 255.
108 C. Wąs, Antynomie współczesnej architektury sakralnej, Wrocław 2008, s. 135.
109 Karol Kozieł (ur. 1913 w Cisownicy - zm. 1984 w Cieszynie), uczył się na Wydziale Budowlanym Państwowej Szkoły
Przemysłowej w Krakowie, studiował architekturę na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W czasie okupacji hitlerowskiej,
po powrocie z robót przymusowych w Niemczech, był zatrudniony w pracowni architektonicznej Pawła Juraszki (Bielsko). W 1946
obronił pracę dyplomową na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W 1949-1968 pracownik Miastoprojektu Katowice; od 1953
kierownik Pracowni Terenowej Miastoprojektu Katowice w Cieszynie. Najważniejsze realizacje: osiedle mieszkaniowe Kopalni Marcel
w Radlinie, budynek szkoły zawodowej w Wiśle, zakłady „Bispol” w Bielsku-Białej, osiedle mieszkaniowe w Rokitnicy, przebudowa
hotelu Pod Brunatnym Jeleniem w Cieszynie. Zob. Archiwum Państwowe Zlikwidowanych Przedsiębiorstw Państwowych Śląskiego
Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Miastoprojekt Katowice. Sygn. 1/232.
110 Archiwum Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle-Czarnem.
219
29. Bronisław Firla, proj. kościoła ewangelicko-augsburskiego w Cierlicku. Fot. Archiwum ZAO, SOAK
przekształconego) pierwotnego projektu106 (ił. 29). Prezbiterium oświetlono za pomocą „mozaiki” niewiel-
kich okienek umieszczonych w bocznych ścianach korpusu. Podwieszany sufit nawy głównej obłożono
boazeriąjego forma zapewnia we wnętrzu dobrą akustykę. Prezbiterium zostało wyposażone w nowoczesny
ołtarz składający się z wolno stojącej mensy i drewnianego krzyża umieszczonego na ścianie.
Lata 70. XX w. to moment zwrotny w rozwoju architektury sakralnej w polskiej części Śląska Cie-
szyńskiego, związany z próbą „normalizacji” relacji państwo Kościół107. W zupełnie innym kierunku
rozwinęła się sytuacja w Czechosłowacji, gdzie po krwawym stłumieniu próby politycznej i społecznej
„liberalizacji” w 1968 r. władze nie zezwalały na budowę obiektów sakralnych. Nowe świątynie na Zaolziu
zaczęto budować dopiero w schyłkowym okresie rządów Komunistycznej Partii Czechosłowacji. Okolicz-
ności polityczne sprawiły, że „renesans” architektury sakralnej w Polsce był przeciwieństwem znaczącego
spadku liczby budowanych w tym samym czasie nowych kościołów w państwach Europy Zachodniej108.
Zmiany w interpretacji prawa, wprowadzone przez aparat państwowy, nie były tak dalekie, aby chrześci-
jańskie związki wyznaniowe na Śląsku mogły bez przeszkód realizować swój cel. Przy „milczącej zgodzie”
Jerzego Ziętka, przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej, wykorzystywano „luki” w obowiązują-
cych przepisach, starając się o uzyskanie stosownych pozwoleń na budowę nowych świątyń. Przykładem
owej „gry” między inwestorem a państwem było nazewnictwo stosowane w dokumentach urzędowych,
niezbędnych do rozpoczęcia inwestycji. W 1970 r. znakomity śląsko-cieszyński architekt Karol Kozieł109
przygotował projekty nowego kościoła ewangelicko-augsburskiego w Wiśle-Czarnem. W projekcie przed-
łożonym miejscowym władzom określony on został jako „punkt katechetyczny”110. Budynek mogący
pełnić funkcje liturgiczne, ale także dydaktyczne ukończono w 1972 r. (ii. 30). Koncepcja krytycznego
106 ZAO, SOAK, MNV Tèrlicko, Inv. Cis. 328.
107 Otta, op. cit., s. 255.
108 C. Wąs, Antynomie współczesnej architektury sakralnej, Wrocław 2008, s. 135.
109 Karol Kozieł (ur. 1913 w Cisownicy - zm. 1984 w Cieszynie), uczył się na Wydziale Budowlanym Państwowej Szkoły
Przemysłowej w Krakowie, studiował architekturę na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W czasie okupacji hitlerowskiej,
po powrocie z robót przymusowych w Niemczech, był zatrudniony w pracowni architektonicznej Pawła Juraszki (Bielsko). W 1946
obronił pracę dyplomową na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. W 1949-1968 pracownik Miastoprojektu Katowice; od 1953
kierownik Pracowni Terenowej Miastoprojektu Katowice w Cieszynie. Najważniejsze realizacje: osiedle mieszkaniowe Kopalni Marcel
w Radlinie, budynek szkoły zawodowej w Wiśle, zakłady „Bispol” w Bielsku-Białej, osiedle mieszkaniowe w Rokitnicy, przebudowa
hotelu Pod Brunatnym Jeleniem w Cieszynie. Zob. Archiwum Państwowe Zlikwidowanych Przedsiębiorstw Państwowych Śląskiego
Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Miastoprojekt Katowice. Sygn. 1/232.
110 Archiwum Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Wiśle-Czarnem.