DOI article:
Czernek, Przemysław: Protestancka architektura sakralna na Śląsku Cieszyńskim w XX i XXI wieku
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.39128#0227
PROTESTANCKA ARCHITEKTURA SAKRALNA NA SLĄSKU CIESZYŃSKIM W XX I XXI WIEKU
227
38. Kościół ewangelicko-augsburski w Brennej-Górkach, proj. Edward Kisiel. Fot. P. Czernek
kładem jest kościół filialny w Ogrodzonej, poświęcony w 2006 r., w którym manierystyczne potrakto-
wanie historycznych elementów architektonicznych ustrzegło architekturę tego budynku przed nadmierną
eklektycznością (il. 39). Karol Gaś w projekcie dla Ogrodzonej pomysłowo potraktował historyczny,
archetypiczny dla Śląska Cieszyńskiego model świątyni luterańskiej. Najważniejszym elementem budowli
jest wysoka, zwieńczona strzelistym dachem wieżowa dzwonnica, która łączy się tylną ścianą z korpusem
mieszczącym nawę. Na parterze wieży znajduje się wejście główne, schowane pod okazałym klasycy-
stycznym portykiem. Uwagę przykuwa wieloboczne prezbiterium z oknami nawiązującymi kształtem do
architektury romańskiej. Natomiast o inspiracji architekturą klasycyzmu palladiańskiego może świadczyć
szeroki gzyms koronujący elewację oraz tympanon portyku, a także ceramiczna dachówka. Odwołanie
się do osiemnastowiecznej konfesyjnej architektury sakralnej, opartej na zasadach zawartych w patencie
tolerancyjnym, widoczne jest nie tylko w klasycystycznym charakterze bryły, ale również w „bocznym”,
a nie frontalnym w stosunku do pobliskiej szosy usytuowaniu okazałej elewacji i wejścia głównego.
Jedną z niedawno poświęconych świątyń protestanckich na Śląsku Cieszyńskim, umiejętnie łączących
współczesne potrzeby gminy luterańskiej z długą tradycją miejscowego wernakularyzmu, jest ukończony
w 2010 r. kościół w Piosku (czes. Pisek), projektu Karela Cieślara126 (il. 40, 40a). Istotnym elementem
świątyni są masywne narożniki przypominające pylony, olicowane ostro ciosanymi granitowymi płytkami,
mieniącymi się dzięki urozmaiconej fakturze różnorodnością barw. Zastosowanie granitowej okładziny spra-
wia, że pylony przypominające monolityczne kamienne bloki zdają się świadczyć o trwałości i niezłomno-
ści wiary przodków. Ściany szczytowe i boczne wyłożono drewnianą okładziną, dodatkowo podkreślającą
związki architektury z górskim krajobrazem. Ściana trójkątnej elewacji frontowej została załamana w głąb
na osi środkowej i tworzy sferyczne zagłębienie schowane za drewnianym, ażurowym szkieletem. Drzwi
prowadzące do przedsionków, przykład znakomitej snycerki, są przypomnieniem o dawnym kunszcie cieśli
tworzących od pokoleń drewnianą architekturę Beskidu Śląskiego. Dach nawiązuje do modelu typowego dla
kościołów namiotowych, składa się z wertykalnej, spiczastej części ekspresyjnie tnącej niebo oraz płynnie
połączonego z nią linearnego elementu tworzącego namiotowe zadaszenie korpusu. Białe ściany wnętrza
oraz wąskie okna sprzyjają koncentracji podczas liturgii. Surowość wnętrza ożywia kolorowe światło sączące
126 Kościół jest filiałem Zboru Slezskà cirkev evangelickà augsburského vyznäni w Nawsiu.
227
38. Kościół ewangelicko-augsburski w Brennej-Górkach, proj. Edward Kisiel. Fot. P. Czernek
kładem jest kościół filialny w Ogrodzonej, poświęcony w 2006 r., w którym manierystyczne potrakto-
wanie historycznych elementów architektonicznych ustrzegło architekturę tego budynku przed nadmierną
eklektycznością (il. 39). Karol Gaś w projekcie dla Ogrodzonej pomysłowo potraktował historyczny,
archetypiczny dla Śląska Cieszyńskiego model świątyni luterańskiej. Najważniejszym elementem budowli
jest wysoka, zwieńczona strzelistym dachem wieżowa dzwonnica, która łączy się tylną ścianą z korpusem
mieszczącym nawę. Na parterze wieży znajduje się wejście główne, schowane pod okazałym klasycy-
stycznym portykiem. Uwagę przykuwa wieloboczne prezbiterium z oknami nawiązującymi kształtem do
architektury romańskiej. Natomiast o inspiracji architekturą klasycyzmu palladiańskiego może świadczyć
szeroki gzyms koronujący elewację oraz tympanon portyku, a także ceramiczna dachówka. Odwołanie
się do osiemnastowiecznej konfesyjnej architektury sakralnej, opartej na zasadach zawartych w patencie
tolerancyjnym, widoczne jest nie tylko w klasycystycznym charakterze bryły, ale również w „bocznym”,
a nie frontalnym w stosunku do pobliskiej szosy usytuowaniu okazałej elewacji i wejścia głównego.
Jedną z niedawno poświęconych świątyń protestanckich na Śląsku Cieszyńskim, umiejętnie łączących
współczesne potrzeby gminy luterańskiej z długą tradycją miejscowego wernakularyzmu, jest ukończony
w 2010 r. kościół w Piosku (czes. Pisek), projektu Karela Cieślara126 (il. 40, 40a). Istotnym elementem
świątyni są masywne narożniki przypominające pylony, olicowane ostro ciosanymi granitowymi płytkami,
mieniącymi się dzięki urozmaiconej fakturze różnorodnością barw. Zastosowanie granitowej okładziny spra-
wia, że pylony przypominające monolityczne kamienne bloki zdają się świadczyć o trwałości i niezłomno-
ści wiary przodków. Ściany szczytowe i boczne wyłożono drewnianą okładziną, dodatkowo podkreślającą
związki architektury z górskim krajobrazem. Ściana trójkątnej elewacji frontowej została załamana w głąb
na osi środkowej i tworzy sferyczne zagłębienie schowane za drewnianym, ażurowym szkieletem. Drzwi
prowadzące do przedsionków, przykład znakomitej snycerki, są przypomnieniem o dawnym kunszcie cieśli
tworzących od pokoleń drewnianą architekturę Beskidu Śląskiego. Dach nawiązuje do modelu typowego dla
kościołów namiotowych, składa się z wertykalnej, spiczastej części ekspresyjnie tnącej niebo oraz płynnie
połączonego z nią linearnego elementu tworzącego namiotowe zadaszenie korpusu. Białe ściany wnętrza
oraz wąskie okna sprzyjają koncentracji podczas liturgii. Surowość wnętrza ożywia kolorowe światło sączące
126 Kościół jest filiałem Zboru Slezskà cirkev evangelickà augsburského vyznäni w Nawsiu.