Museum Narodowe w Krakowie [Hrsg.]: Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie (N.S. 7.2014)

78

Kamila Podniesińska

strukturę formalną Pochodu i kolejne warstwy znaczeniowe wpisane w jej kompozycję.
Odczytaniu najważniejszych literackich tropów inspirujących ujęcie tematu, a zwłaszcza
lektur z kanonu romantycznego, jakie legły u podstaw dzieła Szymanowskiego, będzie to-
warzyszyło osadzenie realizacji zarówno w szerszym kontekście epoki, jak i w prywatnej,
rodzinnej mitologii, która w przypadku tego artysty miała fundamentalne znaczenie dla
kształtu tworzonej przezeń sztuki.

Rys historyczny. Spór o Pochód na Wawel - analiza dyskusji prasowej
W 1905 r. Szymanowski po blisko trzydziestu latach pobytu za granicą powrócił na stałe
do kraju. Pomimo rodzinnych związków z Warszawą postanowił osiedlić się w Krako-
wie* 1-^. Decyzja ta zbiegła się w czasie z ożywioną dyskusją toczoną w sprawie przyszłości
wawelskiego wzgórza16. Jesienią 1904 wojska austriackie opuściły dotychczas zajmowane
budynki na terenie Wawelu i tym samym przeszedł on pod zarząd tzw. Wydziału Krajo-
wego. Wkrótce potem, w 1905 r., ukonstytuował się Komitet Odbudowy Wawelu, w skład
którego weszli zarówno znani przedstawiciele życia politycznego (m.in. Stanisław Badeni,
Andrzej Potocki, Leon Piniński, Karol Lanckoroński), jak i artyści: Jan Stanisławski, nieco
później Jacek Malczewski, a także (w lutym 1906) nowo przybyły Wacław Szymanow-
ski. Wkrótce społecznikowskie zacięcie artysty zaowocowało opublikowanym na łamach
„Czasu” artykułem O przyszłość Wawelu17, w którym dał wyraz swoim zapatrywaniom
na temat nowego zagospodarowania tej części miasta. W swoim projekcie Szymanowski
proponował otoczenie całości wzgórza ciągiem renesansowych galerii przerwanych po-
środku motywem bramy triumfalnej:
„Nie będzie to jednak monotonne i smutne powtórzenie przeszłości: gałerye te i bal-
kony gdzieniegdzie się przerywają, styl ich i proporcje ulegają zmianom koniecznym [...]
główna melodia [tj. attyka - K.P.] w uroczystej symfonii ginie [...] by ustąpić miejsca
nowym połączeniom tonów i harmonii [...], ale wraca bezustannie. Tak przeszłość i przy-
szłość wyrażać się powinna w architekturze Wawelu aż do chwili, kiedy myśl ostateczna,
kołem wielkim zamknięta, stworzy typ odrębny pamiątki narodowej”18.

15 O wyborze tego miasta przesądziła zażyłość z zamieszkałymi w Krakowie T. Axentowiczem
i J. Malczewskim oraz względy dydaktyczne. Matecznik polskości wydawał się artyście dogodnym
miejscem edukacji dla dorastającej czwórki dzieci.
16 W tym samym czasie (1904-1905) projekt przekształcenia wawelskiego wzgórza w rodzaj greckiego
Akropolu mieszczącego m.in zabudowania Sejmu, greckiego teatru i rekonstrukcje dwóch kościołów
średniowiecznych (św. Michała i Jerzego) opracowali S. Wyspiański i W. Ekielski, Akropolis.
Pomysł zabudowania Wawelu, obmyśleli Stanisław Wyspiański i Władysław Ekielski w latach 1904-1907,
Kraków 1908. Obszernie dyskusję nad przyszłością Wawelu omawiają: F. Fuchs, Z historii odnowienia
wawelskiego zamku 1905-1939, Kraków 1962; J. Frycz, Restauracja i konserwacja zabytków architektury
w Polsce w latach 1795-1918, Warszawa 1975, s. 277; L. Lameński,4 zamachy na Wawel, „Biuletyn Historii
Sztuki”, 45, 1983, s. 109-113; A. Majewski, Wawel. Dzieje i konserwacja. Warszawa 1993; P. Dettloff,
M. Fabiański, A. Fischinger, Zamek królewski na Wawelu. Sto lat odnowy (1905-2005), Kraków 2007.
17 W. Szymanowski, O przyszłość Wawelu, „Kurier Warszawski”, 1906, nr 30, s. 1.
18 Ibidem, s. 1.