DOI Heft:
Komunikaty / Reports
DOI Artikel:Róg, Rafał: Kafle z herbem Nałęcz
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.31061#0310
308 Rafał Róg
wanym do herbu biskupiego. Ingres tego pasterza diecezji krakowskiej odbył się 3 maja
1643 r. w uroczystość Znalezienia Krzyża Świętego.
Niedługo potem przystąpiono do przebudowy i urządzania wnętrz krakowskiego
domu biskupów. 17 lutego 1645 r. opisano stan zachowania pałacu krakowskiego. Zerk-
nijmy zatem najpierw do jednego pomieszczeń reprezentacyjnych, to jest „Izby stołowej”:
w niej „Strop malowany y balki róże złociste [...] Snycerskiey roboty ale ich kilkanaście
mniemasz”. O innych pokojach w tym samym czasie pisano równie enigmatycznie: „Po-
koy Drugi [...] piec polewany [...]”, „Pokoy Czwarty drzwi do niego zielono pomalowane
[■••] piec”
Nieco wcześniej w Lipowcu 1 lutego 1645 r. zapisano: „Dom Pański iednym dachem
nakryty [...]. Piec wielki malowany z herbami Nieboszczykowskiemi [...]” zmarłego
niedawno biskupa Jakuba Zadzika. W innym pokoju „[...] piec malowany z herbami
IMX Biskupa teraźniejszego fundament murowany, ten piec stoi na balassach żelaznych
ze trzech stron”. Piec wzmiankowany w Lipowcu musiał być zbudowany najpóźniej je-
sienią poprzedniego roku, ale nie wcześniej niż przed ingresem Gembickiego. Cytowane
fragmentarycznie wzmianki są podstawą do datowania tego typu kafli z herbem Nałęcz
na ok. 1644 r. W Krakowie piece z Nałęczem pojawiły się nieco później niż w Lipowcu,
najprawdopodobniej ok. 1646. Ukończenie generalnych prac modernizacyjnych w rezy-
dencji krakowskiej miało miejsce w 1647.
W Pałacu Biskupów Krakowskich kafle z Nałęczem wzmiankowane są na dobre dopiero
po śmierci ich fundatora oraz po zawierusze potopu szwedzkiego. Inwentarz włodarstwa
z 1668 r. w opisie Izby Stołowej podaje: „Piec malowany wielki z herbami Nałęcz na fun-
damencie z Kamienia białego”. Idąc dalej, w pałacu znajdowały się kolejne komnaty zwane
„Pańskimi Pokojami”, zlokalizowane w głównym skrzydle od strony południowej. „Pokoy
Pierwszy Od Ulice do tego wchodząc z Izby Stołowey”, dalej stał „Piecz przy drzwiach
malowany z Cherbem Nałęcza na fundamencie murowanym”. W kolejnym pokoju bisku-
piego piano nobile był inny w kształcie „Piecz Stary malowany Okrągły z Cherbem Nałęcz
na fundamencie starym kamiennym”, liczący wtedy ponad dwadzieścia lat.
Jedyna wzmianka, jaka określa słowem kształt biskupiego pieca z grupy charakteryzu-
jącej się Nałęczem, dotyczy pałacu krakowskiego. Owo „okrągły” to określenie pieca po-
stawionego w połowie XVII w. Okrągły kształt dotyczy rzecz jasna przekroju poziomego.
Wymieniony w źródle kształt najprawdopodobniej charakteryzował górne zaskrzynienie,
czyli bryłę w kształcie walca. Większość pieców budowana w rezydencjach należących
do biskupa Gembickiego z pewnością miała kształt dwuzaskrzynieniowy. Generalnie
przyjąć wypada, że piece biskupa Gembickiego, szczególnie te najwytworniejsze, z herba-
mi, były typowe dla epoki baroku w tej gałęzi wytwórczości rzemieślniczo-artystycznej.
Barokowe piece zwykle były bardziej masywne i grubościenne niż renesansowe czy neo-
klasycystyczne. Potwierdza to jeden kafel z Nałęczem ze zbiorów Muzeum Uniwersyte-
tu Jagiellońskiego, z zachowaną tylną częścią, zwaną kołnierzem. Do tego dodać trzeba,
że tył ma formę dwukomorową.
W zbiorach różnych muzeów udało się ustalić obecność łącznie dziewięciu egzem-
plarzy kafli biskupa Piotra Gembickiego z herbem Nałęcz. Znajdują się one głównie
w zbiorach krakowskich: na Zamku Królewskim na Wawelu, w Gmachu Głównym MNK
na stałej ekspozycji, Zbiorach Książąt Czartoryskich, Domu Jana Matejki i Muzeum Uni-
wanym do herbu biskupiego. Ingres tego pasterza diecezji krakowskiej odbył się 3 maja
1643 r. w uroczystość Znalezienia Krzyża Świętego.
Niedługo potem przystąpiono do przebudowy i urządzania wnętrz krakowskiego
domu biskupów. 17 lutego 1645 r. opisano stan zachowania pałacu krakowskiego. Zerk-
nijmy zatem najpierw do jednego pomieszczeń reprezentacyjnych, to jest „Izby stołowej”:
w niej „Strop malowany y balki róże złociste [...] Snycerskiey roboty ale ich kilkanaście
mniemasz”. O innych pokojach w tym samym czasie pisano równie enigmatycznie: „Po-
koy Drugi [...] piec polewany [...]”, „Pokoy Czwarty drzwi do niego zielono pomalowane
[■••] piec”
Nieco wcześniej w Lipowcu 1 lutego 1645 r. zapisano: „Dom Pański iednym dachem
nakryty [...]. Piec wielki malowany z herbami Nieboszczykowskiemi [...]” zmarłego
niedawno biskupa Jakuba Zadzika. W innym pokoju „[...] piec malowany z herbami
IMX Biskupa teraźniejszego fundament murowany, ten piec stoi na balassach żelaznych
ze trzech stron”. Piec wzmiankowany w Lipowcu musiał być zbudowany najpóźniej je-
sienią poprzedniego roku, ale nie wcześniej niż przed ingresem Gembickiego. Cytowane
fragmentarycznie wzmianki są podstawą do datowania tego typu kafli z herbem Nałęcz
na ok. 1644 r. W Krakowie piece z Nałęczem pojawiły się nieco później niż w Lipowcu,
najprawdopodobniej ok. 1646. Ukończenie generalnych prac modernizacyjnych w rezy-
dencji krakowskiej miało miejsce w 1647.
W Pałacu Biskupów Krakowskich kafle z Nałęczem wzmiankowane są na dobre dopiero
po śmierci ich fundatora oraz po zawierusze potopu szwedzkiego. Inwentarz włodarstwa
z 1668 r. w opisie Izby Stołowej podaje: „Piec malowany wielki z herbami Nałęcz na fun-
damencie z Kamienia białego”. Idąc dalej, w pałacu znajdowały się kolejne komnaty zwane
„Pańskimi Pokojami”, zlokalizowane w głównym skrzydle od strony południowej. „Pokoy
Pierwszy Od Ulice do tego wchodząc z Izby Stołowey”, dalej stał „Piecz przy drzwiach
malowany z Cherbem Nałęcza na fundamencie murowanym”. W kolejnym pokoju bisku-
piego piano nobile był inny w kształcie „Piecz Stary malowany Okrągły z Cherbem Nałęcz
na fundamencie starym kamiennym”, liczący wtedy ponad dwadzieścia lat.
Jedyna wzmianka, jaka określa słowem kształt biskupiego pieca z grupy charakteryzu-
jącej się Nałęczem, dotyczy pałacu krakowskiego. Owo „okrągły” to określenie pieca po-
stawionego w połowie XVII w. Okrągły kształt dotyczy rzecz jasna przekroju poziomego.
Wymieniony w źródle kształt najprawdopodobniej charakteryzował górne zaskrzynienie,
czyli bryłę w kształcie walca. Większość pieców budowana w rezydencjach należących
do biskupa Gembickiego z pewnością miała kształt dwuzaskrzynieniowy. Generalnie
przyjąć wypada, że piece biskupa Gembickiego, szczególnie te najwytworniejsze, z herba-
mi, były typowe dla epoki baroku w tej gałęzi wytwórczości rzemieślniczo-artystycznej.
Barokowe piece zwykle były bardziej masywne i grubościenne niż renesansowe czy neo-
klasycystyczne. Potwierdza to jeden kafel z Nałęczem ze zbiorów Muzeum Uniwersyte-
tu Jagiellońskiego, z zachowaną tylną częścią, zwaną kołnierzem. Do tego dodać trzeba,
że tył ma formę dwukomorową.
W zbiorach różnych muzeów udało się ustalić obecność łącznie dziewięciu egzem-
plarzy kafli biskupa Piotra Gembickiego z herbem Nałęcz. Znajdują się one głównie
w zbiorach krakowskich: na Zamku Królewskim na Wawelu, w Gmachu Głównym MNK
na stałej ekspozycji, Zbiorach Książąt Czartoryskich, Domu Jana Matejki i Muzeum Uni-