Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (15,2.1971)

bardzo młodej, trzymającej gałązkę różaną lub przyjmującej od małego Jezusa wieniec z róż;
do jej atrybutów należy też korona cierniowa36.

W naszym feretronie widzimy obok św. Dominika psa z gorejącą pochodnią w pysku, tą
żagwią podpala on kulę ziemską37. Za postaciami pierwszego planu klęczą, pokazani w nieco
mniejszej skali i jakby wciśnięci w zbyt ciasną powierzchnię tła, oboje Sobiescy — Jan 111 i Mary-
sieńka. Odpowiednio do przyjętego tradycyjnie od średniowiecza podziału na stronę męską
i kobiecą, Sobieski klęczy za Św. Dominikiem, a jego żona za św. Katarzyną. Oboje są przed-
stawieni ze złożonymi dłońmi, jako czciciele Marii. Portrety pary królewskiej w feretronie (il. 5
i 6) są bardzo podobne do wizerunków pochodzących z pierwszych lat panowania Sobieskiego
(il. 7 i 8) znajdujących się w zbiorach Muzeów w Warszawie i Gdańsku38. W wyobrażeniu Jana
111 zostały podkreślone strojem jego cechy rycerskie i godność królewska. W charakterystyce
królowej dostrzegamy zadziwiające podobieństwo do jej portretu, który trafił do zbiorów muzeal-
nych z warszawskiego klasztoru misjonarzy. Jest to nie tylko podobieństwo rysów twarzy lecz
także uczesania i stroju.

Między klęczącymi rozciąga się daleki pejzaż. Bliżej na równinie wznosi się grupa murowa-
nych budynków otoczona dość wysokim murem. W tym zespole architektonicznym dominuje
budowla dwukondygnacjowa przykryta dachem dwuspadowym (il. 9). W jej ścianie szczytowej
widzimy trzy wysokie okna, a w trójkątnym szczycie otwór okrągły i obok dwa mniejsze. W ścianie
bocznej występuje rząd wysoko umieszczonych wąskich okien. Wzdłuż krawędzi obu szczytów
wznoszą się pełnoplastyczne rzeźby figuralne. Architektura ta robi wrażenie kościoła, a potwier-
dza to przypuszczenie wznosząca się obok niej wysmukła kwadratowa wieża o trzech kondy-
gnacjach, przykryta stożkowatym wysokim dachem. W obrębie dość wysokich murów z przy-
porami widać jeszcze ponadto dwie budowle podłużne — zapewne budynki mieszkalne. Takiemu
celowi mógł służyć zwłaszcza długi budynek trójkondygnacjowy o dwóch rzędach jednostajnych
otworów okiennych, stojący na prawo od kościoła. Całość przedstawia zapewne warowny zespół
klasztorny. Tłem dla tej interesującej architektury jest duża, zróżnicowana kępa drzew. Po lewej
stronie równiny są rozrzucone mniejsze grupy zieleni, a wśród nich dostrzegamy pojedyncze
budowle, może drewniane. Zamyka ten krajobraz falista linia niewysokich wzgórz na horyzoncie,
a od pierwszego planu oddziela rząd wysokich zarośli.

36 L. R e a u, Iconographie de Fart chretien. t. III. Iconographie des saints. Paris 1959, cz. 2, s. 1171, 1172.

37 R e a u, jw., I, s. 392

38 Portret króla: Muzeum Pomorskie w Gdańsku nr inw.: M/20/MPG, dzieło malarza nie określonego, ol.
Vi-, 91,5 x 72 cm, publikowany: T. Mańkowski, Malarstwo na dworze Jana III. BHS, XII, 1950, nr 1—4,
s. 258, il. portret królowej: Muzeum Narodowe w Warszawie nr inw.: 449, dzieło malarza nie określonego, ol. pl.,
80,5x62,5 cm, publikowany: Katalog wystawy jubileuszowej zabytków z czasów króla Stefana i Jana III ...
Muzeum Wojska... Warszawa 1933, poz. 28.

105