DOI Artikel:
Dobrzeniecki, Tadeusz: Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych: [1]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19558#0036
pokrywały swoje tułowia... Przypatrzyłem się tym istotom żyjącym, a oto przy każdej z tych czte-
rech istot żyjących znajdowało się na ziemi jedno koło..."
Te cztery koła należały do podium tronu, które było ruchome, ponieważ koła mogły poruszać
się w cztery strony. Wydawało się jakoby były sporządzone w taki sposób, że jedno koło znajdowa-
ło się w drugim. Z tej niejasnej wzmianki można się domyślać, że koła miały kształt podobny do
kul.
Interpretacja czterech typów względnie istot opierała się na przeświadczeniu, że w obydwóch
wizjach — Ezechiela i Izajasza — mają one jednakowe znaczenie alegorii, odnoszących się do
Chrystusa, ewangelii względnie ewangelistów, Kościoła i jego członków albo do duchowego
życia człowieka130.
Orygenes jest autorem filozoficznej interpretacji w której zastosował naukę Platona o trzech
częściach duszy: rozumnej, impulsywnej i zmysłowej131. Oblicze ludzkie oznacza siłę rozumu
(Xoylxov), lew energię ($u[Lixóv), wół pożądanie (gtuî.§u(jLT]tlxov); nad tymi trzema niższymi
władzami panuje 7rveu[xa człowieka, której obrazem jest orzeł. W komentarzu do Ezechiela,
przypisywanym błędnie Grzegorzowi z Nazianzu, orzeł oznacza cruvsi&yjcrLç, która jest identycz-
na z TcveufjLa w doktrynie św. Pawła132.
Na Zachodzie Hieronim zna alegorię Orygenesa oraz dawną alegorię, która cztery istoty
łączyła z czterema elementami Hipokratesa: ogniem, powietrzem, wodą i ziemią133. Nie znamy
reprezentantów tej alegorii. Później powtarzają Oecumenius134. Lew symbolizuje ogień, wół —
ziemię, człowiek — powietrze, a orzeł — wodę. Cała wizja dowodzi, jak Bóg troszczy się o stwo-
rzenie.
Christianus Druthmarus z Corbie (ok. 850) w swym komentarzu do ewangelii Mateusza zwią-
zał cztery żywioły z czterema ewangeliami: ,,Quatuor sunt elementa per quae mundus subsistit,
coelum, terra, ignis et aqua. Per aquam, Marcus, qui dixit: Vox clamantis in deserto. Per terram,
Matthaeus, qui dixit: Liber generationis. Per ignem, Lucas, qui ait: Nonne cor nostrum ardens
130 w. N e u s s, Die Entwicklung der theologischen Auffassung des Bûches Ezechiel bis zur Zeit der Friih-
scholastik. Diss. Univ. Bonn. Munster i.W. 1911, w nie zmienionej formie zamieszczona jako I część publikacji:
Das Buch Ezechiel in Théologie und Kunst bis zum Ende des 12. Jahrhunderts. Munster i.W. 1912; historycy
sztuki nie wykorzystali nowszej, opartej na głębszej znajomości patrystycznej literatury, publikacji: J. M i с h 1,
Die Engelsvorstellungen in der Apokalypse des HI. Johannes. I Teil. Die Engel um Gott. Mùnchen 1937, s. 88—101 :
Deutung der 4 Typen bzw. der Wesen in der Vergangenheit.
131 In Ezechielem I, 16 (Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderte 33, Baehrens
340, 2 nast.); N e u s s, Die Entwicklung, jw., s. 35—42; M i с h 1, jw., s. 89.
132 Mignę, Patrologia Graeca, 36, 665 A; M'ichl, jw., s. 89.
133 In Ezechielem, I, 1. Patrologia Latina, 25, 22 C/D.
134 W 1 pol. VI w. napisał komentarz do Apokalipsy; M. С. H o s к i e r, The complète commentary of
Oecumenius on the Apocalypse ... An Arbonn 1958; M i с h 1, jw., s. 89, przyp. 7.
32
rech istot żyjących znajdowało się na ziemi jedno koło..."
Te cztery koła należały do podium tronu, które było ruchome, ponieważ koła mogły poruszać
się w cztery strony. Wydawało się jakoby były sporządzone w taki sposób, że jedno koło znajdowa-
ło się w drugim. Z tej niejasnej wzmianki można się domyślać, że koła miały kształt podobny do
kul.
Interpretacja czterech typów względnie istot opierała się na przeświadczeniu, że w obydwóch
wizjach — Ezechiela i Izajasza — mają one jednakowe znaczenie alegorii, odnoszących się do
Chrystusa, ewangelii względnie ewangelistów, Kościoła i jego członków albo do duchowego
życia człowieka130.
Orygenes jest autorem filozoficznej interpretacji w której zastosował naukę Platona o trzech
częściach duszy: rozumnej, impulsywnej i zmysłowej131. Oblicze ludzkie oznacza siłę rozumu
(Xoylxov), lew energię ($u[Lixóv), wół pożądanie (gtuî.§u(jLT]tlxov); nad tymi trzema niższymi
władzami panuje 7rveu[xa człowieka, której obrazem jest orzeł. W komentarzu do Ezechiela,
przypisywanym błędnie Grzegorzowi z Nazianzu, orzeł oznacza cruvsi&yjcrLç, która jest identycz-
na z TcveufjLa w doktrynie św. Pawła132.
Na Zachodzie Hieronim zna alegorię Orygenesa oraz dawną alegorię, która cztery istoty
łączyła z czterema elementami Hipokratesa: ogniem, powietrzem, wodą i ziemią133. Nie znamy
reprezentantów tej alegorii. Później powtarzają Oecumenius134. Lew symbolizuje ogień, wół —
ziemię, człowiek — powietrze, a orzeł — wodę. Cała wizja dowodzi, jak Bóg troszczy się o stwo-
rzenie.
Christianus Druthmarus z Corbie (ok. 850) w swym komentarzu do ewangelii Mateusza zwią-
zał cztery żywioły z czterema ewangeliami: ,,Quatuor sunt elementa per quae mundus subsistit,
coelum, terra, ignis et aqua. Per aquam, Marcus, qui dixit: Vox clamantis in deserto. Per terram,
Matthaeus, qui dixit: Liber generationis. Per ignem, Lucas, qui ait: Nonne cor nostrum ardens
130 w. N e u s s, Die Entwicklung der theologischen Auffassung des Bûches Ezechiel bis zur Zeit der Friih-
scholastik. Diss. Univ. Bonn. Munster i.W. 1911, w nie zmienionej formie zamieszczona jako I część publikacji:
Das Buch Ezechiel in Théologie und Kunst bis zum Ende des 12. Jahrhunderts. Munster i.W. 1912; historycy
sztuki nie wykorzystali nowszej, opartej na głębszej znajomości patrystycznej literatury, publikacji: J. M i с h 1,
Die Engelsvorstellungen in der Apokalypse des HI. Johannes. I Teil. Die Engel um Gott. Mùnchen 1937, s. 88—101 :
Deutung der 4 Typen bzw. der Wesen in der Vergangenheit.
131 In Ezechielem I, 16 (Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderte 33, Baehrens
340, 2 nast.); N e u s s, Die Entwicklung, jw., s. 35—42; M i с h 1, jw., s. 89.
132 Mignę, Patrologia Graeca, 36, 665 A; M'ichl, jw., s. 89.
133 In Ezechielem, I, 1. Patrologia Latina, 25, 22 C/D.
134 W 1 pol. VI w. napisał komentarz do Apokalipsy; M. С. H o s к i e r, The complète commentary of
Oecumenius on the Apocalypse ... An Arbonn 1958; M i с h 1, jw., s. 89, przyp. 7.
32