DOI Artikel:
Dobrzeniecki, Tadeusz: Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych: [1]
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19558#0058
liptycznymi istotami: nieustannie uczestniczą (adorant) w niebieskiej liturgii i są symbolami
ewangelistów210. Pogląd taki znany był na Zachodzie211. Chromatius z Akwilei, współczesny
wykonawcy mozaiki rzymskiej, mówi w homilii o ewangeliście Janie: „Quantam autem coeli
videret gloriam, a perto igitur ostio in coelo, ipse in Apocalypsi retulit. Vidit enim thronum*De"i
in coelo, vidit Filium Dei sedentem a dextris Patris, vidit choros angelorum, vidit viginti quatuor
seniores, et quatuor animalia plena oculis ante et retro incessabili voce in laudem
Domini clamantia et dicentia: Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth Pleni sunt
coeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Ad quorum similitudinem idipsum
quotidie omnium fidelium turba in laudem Dei clamât in Eccle-
sia212. A zatem ziemski Kościół codziennie jednoczy się z liturgią nieustannie sprawowaną
w niebieskiej Jerozolimie opisaną przez św. Jana w Apokalipsie. Cechą niezmiernie ważną
tego utworu, różniącą go od wszystkich pozostałych ksiąg biblijnych, jest jego liturgiczny cha-
rakter, który stał się podstawą rozwoju historycznego całej liturgii chrześcijańskiej213.
Z różnorodnych typów liturgii wyłania się zasada formułująca jej wczesne stadia rozwoju
oraz pewna liczba motywów o fundamentalnym znaczeniu, które zdeterminowały historię
liturgii. Na ikonografii widoczny już w mozaice z Kościoła S. Pudenziana: pierwszy określa
istotę liturgii jako uczestniczenie w nieustannym kulcie ukazanym w wizji apokaliptycznej214,
drugim jest eucharystyczna paruzja. Łacińska Eucharystia jest pamiątką (memoria) historycznego
dzieła Odkupienia, Paruzja oznacza obecność i majestat Wszechmogącego215. Artyście mozaiki
210 H i e г o n i m, Praefatio in Mattheum; J. W o r d s w o r t h, H. J. W h i t e, Novum Testamentum
Domini Nostri Iesu Christi latine secundum editionem S. Hieronymi. I, Oxford 1889—1898, s. 11—14; A 1-
t с n d o r f, jw., przyp. 270.
211 Cas si od or in Psalmum 148. Patrologia Latina, 70, 1042 D: Nam sicut sunt immortalia (— ista
de cœlis), ita nec eorum laudes aliquo fine clauduntur.
212 Sermo de Sancto Ioanne evangelista et apostolo. Homélies inédites de Saint Chromace d'Aquilée wyd.
J. Lemarié. Revue Biblique, LXXIII, 1963, s. 212; wg A 11 e n d o r f, jw., s. 95; drugim najstarszym świadectwem
śpiewu Sanctus podczas mszalnej liturgii jest Libellus de spiritu sancto, napisany ok. 400 г.: ,,Unde etiam tractum
est per omnes fere orientales ecclesias et nonnullas occidentales ut oblationibus sacrificiorum, quae Deo Patri
offeruntur, una cum sacerdote voce populus utatur, id est: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth,
plena est omnis terra maiesttate eius"; H. Lietzmann, Messe und Herrenmahl. Eine Studie zur Geschichte
der Liturgie. Berlin 1955, s. 165—166: Sanctus w łacińskiej liturgii.
213 O. A. P i p e r, The Apocalypse of John and the Liturgy of the Ancient Church. Church History, XX,
1951, s. 10—22.
214 E. P e t e r s o n, Von den Engeln, Theologische Traktate, jw., s. 329: ,,...die Liturgie, die in Ekklesia
auf der Erde feiert, ist eine Teilnahme an dem Kultus, der in der H i m m e 1 s s t a d t von den Engeln begangen
wird".
215 Alfôldi, Die Ausgestaltung, jw., 88—93: Der Empfang des Herrschers als Parusie-Feier des Welt-
heilandes; J. Timmermann, Nachapostolisches Parusiedenken untersucht im Hinblick auf seine Bedeutung
fiir einen Parusiebegriff christlichen Philosophierens. (Miinchener Universitâtsschriften. Reihe der philosophi-
schen Fakultàt, t. IV), Munchen 1968, s. 92—101: Parusieerwartungsformen in der Liturgie und in der Passah-
feier.
54
ewangelistów210. Pogląd taki znany był na Zachodzie211. Chromatius z Akwilei, współczesny
wykonawcy mozaiki rzymskiej, mówi w homilii o ewangeliście Janie: „Quantam autem coeli
videret gloriam, a perto igitur ostio in coelo, ipse in Apocalypsi retulit. Vidit enim thronum*De"i
in coelo, vidit Filium Dei sedentem a dextris Patris, vidit choros angelorum, vidit viginti quatuor
seniores, et quatuor animalia plena oculis ante et retro incessabili voce in laudem
Domini clamantia et dicentia: Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth Pleni sunt
coeli et terra gloria tua. Hosanna in excelsis. Ad quorum similitudinem idipsum
quotidie omnium fidelium turba in laudem Dei clamât in Eccle-
sia212. A zatem ziemski Kościół codziennie jednoczy się z liturgią nieustannie sprawowaną
w niebieskiej Jerozolimie opisaną przez św. Jana w Apokalipsie. Cechą niezmiernie ważną
tego utworu, różniącą go od wszystkich pozostałych ksiąg biblijnych, jest jego liturgiczny cha-
rakter, który stał się podstawą rozwoju historycznego całej liturgii chrześcijańskiej213.
Z różnorodnych typów liturgii wyłania się zasada formułująca jej wczesne stadia rozwoju
oraz pewna liczba motywów o fundamentalnym znaczeniu, które zdeterminowały historię
liturgii. Na ikonografii widoczny już w mozaice z Kościoła S. Pudenziana: pierwszy określa
istotę liturgii jako uczestniczenie w nieustannym kulcie ukazanym w wizji apokaliptycznej214,
drugim jest eucharystyczna paruzja. Łacińska Eucharystia jest pamiątką (memoria) historycznego
dzieła Odkupienia, Paruzja oznacza obecność i majestat Wszechmogącego215. Artyście mozaiki
210 H i e г o n i m, Praefatio in Mattheum; J. W o r d s w o r t h, H. J. W h i t e, Novum Testamentum
Domini Nostri Iesu Christi latine secundum editionem S. Hieronymi. I, Oxford 1889—1898, s. 11—14; A 1-
t с n d o r f, jw., przyp. 270.
211 Cas si od or in Psalmum 148. Patrologia Latina, 70, 1042 D: Nam sicut sunt immortalia (— ista
de cœlis), ita nec eorum laudes aliquo fine clauduntur.
212 Sermo de Sancto Ioanne evangelista et apostolo. Homélies inédites de Saint Chromace d'Aquilée wyd.
J. Lemarié. Revue Biblique, LXXIII, 1963, s. 212; wg A 11 e n d o r f, jw., s. 95; drugim najstarszym świadectwem
śpiewu Sanctus podczas mszalnej liturgii jest Libellus de spiritu sancto, napisany ok. 400 г.: ,,Unde etiam tractum
est per omnes fere orientales ecclesias et nonnullas occidentales ut oblationibus sacrificiorum, quae Deo Patri
offeruntur, una cum sacerdote voce populus utatur, id est: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth,
plena est omnis terra maiesttate eius"; H. Lietzmann, Messe und Herrenmahl. Eine Studie zur Geschichte
der Liturgie. Berlin 1955, s. 165—166: Sanctus w łacińskiej liturgii.
213 O. A. P i p e r, The Apocalypse of John and the Liturgy of the Ancient Church. Church History, XX,
1951, s. 10—22.
214 E. P e t e r s o n, Von den Engeln, Theologische Traktate, jw., s. 329: ,,...die Liturgie, die in Ekklesia
auf der Erde feiert, ist eine Teilnahme an dem Kultus, der in der H i m m e 1 s s t a d t von den Engeln begangen
wird".
215 Alfôldi, Die Ausgestaltung, jw., 88—93: Der Empfang des Herrschers als Parusie-Feier des Welt-
heilandes; J. Timmermann, Nachapostolisches Parusiedenken untersucht im Hinblick auf seine Bedeutung
fiir einen Parusiebegriff christlichen Philosophierens. (Miinchener Universitâtsschriften. Reihe der philosophi-
schen Fakultàt, t. IV), Munchen 1968, s. 92—101: Parusieerwartungsformen in der Liturgie und in der Passah-
feier.
54