DOI Artikel:
Kamieniecka, Elena; Szretter, Jan [Ill.]: Portrety Jana Szrettera
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19558#0128
wśród materiałów archiwalnych z XIX wieku. Na przykład w spisach sporządzonych podczas
wizytacji przez członka diecezji wileńskiej w roku 1830 wyliczone są wszystkie obrazy Szrettera
wykonane dla klasztoru z wyjątkiem Złożenia do grobu i Ostatniej Wieczerzy. Podane są ich
wymiary, wartość kunsztownych ram ,,snycerskiej roboty wyzłacanych" ; obrazy zakwalifiko-
wano jako dzieła na dobrym poziomie (,,malowidła dobrego''). Wzmianki o nich znajdujemy
też w dokumentach wizytacji z 1844 roku. Pozostawały one na dawnym miejscu jeszcze w roku
1888, co świadczy, że ocalały podczas wielkiego pożaru, który wybuchł na terenie klasztoru
w 1885 roku. Kościół jednak wówczas nie ucierpiał. Informacje o obrazach zawierają także
późniejsze materiały archiwalne z roku 1915, nie figuruje tam jedynie Św. Anna Samotrzeć,
należąca według opinii Jodkowskiego, który oglądał w swoim czasie ten obraz, do najlepszych
kompozycji ołtarzowych artysty, wykonanych dla klasztoru Brygidek. Obraz ten pozostawał
w kościele do roku 1908, kiedy zastąpiono go dziełem artystki malarki M. Gazycz4.
Obrazy Szrettera, które —jak wynika z materiałów archiwalnych —jeszcze stosunkowo nie-
dawno zdobiły ołtarze kościoła, dziś znane są tylko z nazw oraz z dwóch reprodukcji (il. 1),
umieszczonych przy tym w wydawnictwach trudno dzisiaj dostępnych.
W związku z publikacją wspomnianej wyżej umowy, podpisanej przez artystę po niemiecku
Johan Schrotter Maler (il. 2), nasuwa się kwestia przynależności artysty do określonej szkoły.
Oprócz tego podpisu znamy także inne odmiany sygnatury artysty wymienione przez Jodkow-
skiego i przepisane przez niego z nieistniejącego dziś archiwum klasztornego. Anna Sobieska,
przełożona klasztoru Brygidek w Grodnie nazywa go po polsku Jan Szrejtenia, Jan Szrejten,
w archiwach figuruje on jako Szreyt, Szreiten lub w transkrypcji niemieckiej Johan Schritter.
W jednym zaś z wileńskich dokumentów z roku 1679 znajdujemy również łacińską wersję jego
nazwiska: „Schretter Joannis Artis pictoriae" stwierdza swoim podpisem pochodzenie „T. Brach-
felda, złotnika wileńskiego"5. Ta notatka pozwala nam na określony wniosek — podobny
dokument z poświadczeniem Szrettera, potwierdzającego wileńskie pochodzenie złotnika T.Brach-
felda mógł być podpisany tylko przez stałego mieszkańca miasta Wilna.
W ten sposób, mimo niemieckiej pisowni nazwiska Szrettera, występującej w dokumentach
archiwalnych, powyższy fakt nasuwa przypuszczenie o wileńskim pochodzeniu artysty. W zwią-
zku z tym nie można się zgodzić z Jodkowskim, który przypuszcza, że miejscem urodzenia
i działalności malarza był Gdańsk. Jodkowski przytacza dla potwierdzenia swej hipotezy niezbyt
przekonywające argumenty, że nazwisko Szretterów spotyka się wprawdzie w Wilnie, lecz nie
wszyscy noszący go byli rodowitymi mieszkańcami miasta, jak na przykład jeden ze Szretterów,
który pochodził z Wiednia6. Wydaje się jednak, że fakt ten nie jest wystarczający, aby z całą
4 ЦГИАЛ, фонд 822, опись 12, 1830 г. № 2983; 1844 г. № 3020; 1888 г. № 3084; Jodkowski,
Nieznane prace, jw., s. 60.
5 E. Łopaciński, Materiały do dziejów rzemiosła artystycznego w W. Ks. Lit. Warszawa 1946, s. 32, 49.
6 Łopaciński, jw., s. 57 Fryderik Szretter — złotnik, pochodzi z Wiednia.
124
wizytacji przez członka diecezji wileńskiej w roku 1830 wyliczone są wszystkie obrazy Szrettera
wykonane dla klasztoru z wyjątkiem Złożenia do grobu i Ostatniej Wieczerzy. Podane są ich
wymiary, wartość kunsztownych ram ,,snycerskiej roboty wyzłacanych" ; obrazy zakwalifiko-
wano jako dzieła na dobrym poziomie (,,malowidła dobrego''). Wzmianki o nich znajdujemy
też w dokumentach wizytacji z 1844 roku. Pozostawały one na dawnym miejscu jeszcze w roku
1888, co świadczy, że ocalały podczas wielkiego pożaru, który wybuchł na terenie klasztoru
w 1885 roku. Kościół jednak wówczas nie ucierpiał. Informacje o obrazach zawierają także
późniejsze materiały archiwalne z roku 1915, nie figuruje tam jedynie Św. Anna Samotrzeć,
należąca według opinii Jodkowskiego, który oglądał w swoim czasie ten obraz, do najlepszych
kompozycji ołtarzowych artysty, wykonanych dla klasztoru Brygidek. Obraz ten pozostawał
w kościele do roku 1908, kiedy zastąpiono go dziełem artystki malarki M. Gazycz4.
Obrazy Szrettera, które —jak wynika z materiałów archiwalnych —jeszcze stosunkowo nie-
dawno zdobiły ołtarze kościoła, dziś znane są tylko z nazw oraz z dwóch reprodukcji (il. 1),
umieszczonych przy tym w wydawnictwach trudno dzisiaj dostępnych.
W związku z publikacją wspomnianej wyżej umowy, podpisanej przez artystę po niemiecku
Johan Schrotter Maler (il. 2), nasuwa się kwestia przynależności artysty do określonej szkoły.
Oprócz tego podpisu znamy także inne odmiany sygnatury artysty wymienione przez Jodkow-
skiego i przepisane przez niego z nieistniejącego dziś archiwum klasztornego. Anna Sobieska,
przełożona klasztoru Brygidek w Grodnie nazywa go po polsku Jan Szrejtenia, Jan Szrejten,
w archiwach figuruje on jako Szreyt, Szreiten lub w transkrypcji niemieckiej Johan Schritter.
W jednym zaś z wileńskich dokumentów z roku 1679 znajdujemy również łacińską wersję jego
nazwiska: „Schretter Joannis Artis pictoriae" stwierdza swoim podpisem pochodzenie „T. Brach-
felda, złotnika wileńskiego"5. Ta notatka pozwala nam na określony wniosek — podobny
dokument z poświadczeniem Szrettera, potwierdzającego wileńskie pochodzenie złotnika T.Brach-
felda mógł być podpisany tylko przez stałego mieszkańca miasta Wilna.
W ten sposób, mimo niemieckiej pisowni nazwiska Szrettera, występującej w dokumentach
archiwalnych, powyższy fakt nasuwa przypuszczenie o wileńskim pochodzeniu artysty. W zwią-
zku z tym nie można się zgodzić z Jodkowskim, który przypuszcza, że miejscem urodzenia
i działalności malarza był Gdańsk. Jodkowski przytacza dla potwierdzenia swej hipotezy niezbyt
przekonywające argumenty, że nazwisko Szretterów spotyka się wprawdzie w Wilnie, lecz nie
wszyscy noszący go byli rodowitymi mieszkańcami miasta, jak na przykład jeden ze Szretterów,
który pochodził z Wiednia6. Wydaje się jednak, że fakt ten nie jest wystarczający, aby z całą
4 ЦГИАЛ, фонд 822, опись 12, 1830 г. № 2983; 1844 г. № 3020; 1888 г. № 3084; Jodkowski,
Nieznane prace, jw., s. 60.
5 E. Łopaciński, Materiały do dziejów rzemiosła artystycznego w W. Ks. Lit. Warszawa 1946, s. 32, 49.
6 Łopaciński, jw., s. 57 Fryderik Szretter — złotnik, pochodzi z Wiednia.
124