DOI Artikel:
Skalska-Miecik, Lija; Mańkowski, Józef [Ill.]: Józef Mańkowski: Materiały do życia i twórczości
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19558#0358
Józef Mańkowski urodził się w Starokonstantynowie na Wołyniu w dniu 18 maja 1868 roku.
Był synem emerytowanego urzędnika Konstantego Mańkowskiego, katolika, i Anny z domu
Fiodorów, prawosławnej (podobno przymusowo)4, po której nadano mu wyznanie prawosławne.
Lata szkolne przyszły artysta spędził w Żytomierzu, gdzie w roku 1878 rozpoczął naukę w gimna-
zjum. W swoich wspomnieniach (por. aneks 59—60) pisze on, że sztuka była jego główną pasją
już od wczesnego dzieciństwa — rysunkiem zajmował się od najmłodszych lat zachęcany przez
ojca, który podobno „sam rysował całkiem nieźle", następnie przez cały czas w gimnazjum, mimo
stałych kłopotów materialnych, z powodu których rodziców jego nie stać było nawet na zapłacenie
dodatkowo 5 rubli za lekcje rysunku.
W Gimnazjum Żytomierskim Mańkowski pozostawał do 1889 roku, kiedy sprzyjające okolicz-
ności otworzyły przed nim możność rozpoczęcia studiów artystycznych. Interesujących szczegó-
łów na ten temat dostarcza nam zachowana w aktach Mańkowskiego korespondencja (por.
aneks 1—7), z której dowiadujemy się, że w roku 1887 Józef Mańkowski za uratowanie życia
człowieka miał otrzymać nagrodę gubernatora wołyńskiego i że wzamian za nią — prawdopo-
dobnie na prośbę rodziców i własną — uzyskał poparcie Ministra Oświaty, który w styczniu
1888 roku zwrócił się do władz Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych z prośbą o rozpatrzenie
rysunków Mańkowskiego i o ewentualne ułatwienie mu przyjęcia na Akademię, zwracając uwagę
na „wybitne uzdolnienia artystyczne" protegowanego. Rada Akademicka pochlebnie oceniła
nadesłane prace, zażądała jednak rysunków z gipsów, nadmieniając, że jeżeli „Mańkowski
w ogóle tym się nie zajmował, przejście jego do Akademii byłoby bezcelowe". W czerwcu tegoż
roku, znów za pośrednictwem Ministra Oświaty, Akademia otrzymała rysunek Mańkowskiego
przedstawiający głowę Homera. Po upływie kilku miesięcy w odpowiedzi na list ojca Mańkow-
skiego Rada Akademii poinformowała jedynie, że przyjęcie jego syna na Akademię możliwe jest
tylko na ogólnie obowiązujących zasadach tzn. po zdaniu odpowiedniego egzaminu oraz po
przedstawieniu świadectwa maturalnego lub świadectwa ukończenia szkoły rysunkowej. W tym
samym roku Józef Mańkowski przenosi się do Odessy i rozpoczyna studia w tamtejszej Szkole
Rysunkowej, konsekwentnie realizując swoje—jak pisze — „jedyne marzenie" — myśl o do-
staniu się na Akademię.
Jak wynika z zachowanego w aktach Mańkowskiego świadectwa, wystawionego przez Odeską
Szkołę Rysunkową (por. aneks 21), Mańkowski pozostawał w niej przez dwa lata. Uczył się
u A. Popowa oraz K. Kostandiego, dobrego artysty i pedagoga, pod którego kierunkiem praco-
wał w zakresie malarskiego studium z natury. Kostandiego, którego hasłem—jak pisze Mań-
kowski (por. aneks 59—60) — było „dążenie do prostoty, naturalności i prawdy", wspominał
artysta szczególnie ciepło. Jemu też prawdopodobnie zawdzięczał solidne przygotowanie arty-
styczne, wyniesione z odeskiej szkoły. Dowodzą tego rysunki Mańkowskiego wykonane tuż po
zakończeniu studiów w Szkole Rysunkowej, zachowane w zbiorach Muzeum Narodowego
4 Wspomina o tym Niewiadomski, jw., s. 257.
354
Był synem emerytowanego urzędnika Konstantego Mańkowskiego, katolika, i Anny z domu
Fiodorów, prawosławnej (podobno przymusowo)4, po której nadano mu wyznanie prawosławne.
Lata szkolne przyszły artysta spędził w Żytomierzu, gdzie w roku 1878 rozpoczął naukę w gimna-
zjum. W swoich wspomnieniach (por. aneks 59—60) pisze on, że sztuka była jego główną pasją
już od wczesnego dzieciństwa — rysunkiem zajmował się od najmłodszych lat zachęcany przez
ojca, który podobno „sam rysował całkiem nieźle", następnie przez cały czas w gimnazjum, mimo
stałych kłopotów materialnych, z powodu których rodziców jego nie stać było nawet na zapłacenie
dodatkowo 5 rubli za lekcje rysunku.
W Gimnazjum Żytomierskim Mańkowski pozostawał do 1889 roku, kiedy sprzyjające okolicz-
ności otworzyły przed nim możność rozpoczęcia studiów artystycznych. Interesujących szczegó-
łów na ten temat dostarcza nam zachowana w aktach Mańkowskiego korespondencja (por.
aneks 1—7), z której dowiadujemy się, że w roku 1887 Józef Mańkowski za uratowanie życia
człowieka miał otrzymać nagrodę gubernatora wołyńskiego i że wzamian za nią — prawdopo-
dobnie na prośbę rodziców i własną — uzyskał poparcie Ministra Oświaty, który w styczniu
1888 roku zwrócił się do władz Petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych z prośbą o rozpatrzenie
rysunków Mańkowskiego i o ewentualne ułatwienie mu przyjęcia na Akademię, zwracając uwagę
na „wybitne uzdolnienia artystyczne" protegowanego. Rada Akademicka pochlebnie oceniła
nadesłane prace, zażądała jednak rysunków z gipsów, nadmieniając, że jeżeli „Mańkowski
w ogóle tym się nie zajmował, przejście jego do Akademii byłoby bezcelowe". W czerwcu tegoż
roku, znów za pośrednictwem Ministra Oświaty, Akademia otrzymała rysunek Mańkowskiego
przedstawiający głowę Homera. Po upływie kilku miesięcy w odpowiedzi na list ojca Mańkow-
skiego Rada Akademii poinformowała jedynie, że przyjęcie jego syna na Akademię możliwe jest
tylko na ogólnie obowiązujących zasadach tzn. po zdaniu odpowiedniego egzaminu oraz po
przedstawieniu świadectwa maturalnego lub świadectwa ukończenia szkoły rysunkowej. W tym
samym roku Józef Mańkowski przenosi się do Odessy i rozpoczyna studia w tamtejszej Szkole
Rysunkowej, konsekwentnie realizując swoje—jak pisze — „jedyne marzenie" — myśl o do-
staniu się na Akademię.
Jak wynika z zachowanego w aktach Mańkowskiego świadectwa, wystawionego przez Odeską
Szkołę Rysunkową (por. aneks 21), Mańkowski pozostawał w niej przez dwa lata. Uczył się
u A. Popowa oraz K. Kostandiego, dobrego artysty i pedagoga, pod którego kierunkiem praco-
wał w zakresie malarskiego studium z natury. Kostandiego, którego hasłem—jak pisze Mań-
kowski (por. aneks 59—60) — było „dążenie do prostoty, naturalności i prawdy", wspominał
artysta szczególnie ciepło. Jemu też prawdopodobnie zawdzięczał solidne przygotowanie arty-
styczne, wyniesione z odeskiej szkoły. Dowodzą tego rysunki Mańkowskiego wykonane tuż po
zakończeniu studiów w Szkole Rysunkowej, zachowane w zbiorach Muzeum Narodowego
4 Wspomina o tym Niewiadomski, jw., s. 257.
354