DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Pawlicki, Franciszek: Egipskie sistra
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0011
Franciszek Pawlicki
EGIPSKIE SISTRA
I. STAN BADAN
P
JL roblemy związane z egipskim instrumentem muzycznym — sistrum, poruszane były
w literaturze naukowej zaledwie przez kilku uczonych, przy czym z reguły traktowano je margi-
nesowo, bez przeprowadzania wnikliwej analizy. Co prawda już V. Denon1 zamieścił pokaźną
ilość przerysów zarówno sistrum2 jak i kapiteli hathoryckich3, jednakże nie opatrzył ich żadnym
komentarzem. Pierwsza, a zarazem jedyna próba typologii sistrum została wykonana przez
F. Petrie4. Zaproponowany przez Petrie podział posiada jednak wiele nieścisłości, a jego głównym
mankamentem jest oparcie się na zbyt wąskiej bazie materiałowej. Petrie wydzielił pięć typów
sistrum :
1) sistrum z przedstawieniem twarzy Hathor i dużymi odstającymi uszami,
2) sistrum bez przedstawienia twarzy Hathor, w miejscu której znajduje się kwiat lotosu,
3) sistrum z kwiatem lotosu i przedstawieniem głowy Hathor ponad nim,
4) sistrum z przedstawieniem samej głowy Hathor w części środkowej instrumentu,
5) sistrum z prętami uformowanymi w kształcie węży.
Najbardziej ciekawy wydaje się być typ drugi, a zwłaszcza interpretacja, jaką daje autor
odnośnie powstania tego rodzaju sistrum. Petrie uważał, iż typ ten wykształcił się w okresie
panowania Echnatona, a zastąpienie wizerunku twarzy Hathor przez kwiat lotosu było posunię-
ciem mającym na celu usunięcie na dalszy plan bogini Hathor. Jak jednak wytłumaczyć wcale
pokaźną liczbę fajansowych figurek Hathor znalezionych w Tell el-Amarna? W swojej typologii
Petrie nie uwzględnił przede wszystkim podziału na sistrum łukowe i naosowe, a wprowadzenie
takiego kryterium wydaje się być jak najbardziej wskazane, albowiem pozwala ono na doko-
1 V. Denon, Voyage dans la Basse et Haute Egypte. Paris 1802.
2 Jw., tabl. 114, nr 106, 107.
3 Jw., tabl. 8, nr 15.
4 F. Petrie, Wisdom of the Egyptians. London 1940.
7
EGIPSKIE SISTRA
I. STAN BADAN
P
JL roblemy związane z egipskim instrumentem muzycznym — sistrum, poruszane były
w literaturze naukowej zaledwie przez kilku uczonych, przy czym z reguły traktowano je margi-
nesowo, bez przeprowadzania wnikliwej analizy. Co prawda już V. Denon1 zamieścił pokaźną
ilość przerysów zarówno sistrum2 jak i kapiteli hathoryckich3, jednakże nie opatrzył ich żadnym
komentarzem. Pierwsza, a zarazem jedyna próba typologii sistrum została wykonana przez
F. Petrie4. Zaproponowany przez Petrie podział posiada jednak wiele nieścisłości, a jego głównym
mankamentem jest oparcie się na zbyt wąskiej bazie materiałowej. Petrie wydzielił pięć typów
sistrum :
1) sistrum z przedstawieniem twarzy Hathor i dużymi odstającymi uszami,
2) sistrum bez przedstawienia twarzy Hathor, w miejscu której znajduje się kwiat lotosu,
3) sistrum z kwiatem lotosu i przedstawieniem głowy Hathor ponad nim,
4) sistrum z przedstawieniem samej głowy Hathor w części środkowej instrumentu,
5) sistrum z prętami uformowanymi w kształcie węży.
Najbardziej ciekawy wydaje się być typ drugi, a zwłaszcza interpretacja, jaką daje autor
odnośnie powstania tego rodzaju sistrum. Petrie uważał, iż typ ten wykształcił się w okresie
panowania Echnatona, a zastąpienie wizerunku twarzy Hathor przez kwiat lotosu było posunię-
ciem mającym na celu usunięcie na dalszy plan bogini Hathor. Jak jednak wytłumaczyć wcale
pokaźną liczbę fajansowych figurek Hathor znalezionych w Tell el-Amarna? W swojej typologii
Petrie nie uwzględnił przede wszystkim podziału na sistrum łukowe i naosowe, a wprowadzenie
takiego kryterium wydaje się być jak najbardziej wskazane, albowiem pozwala ono na doko-
1 V. Denon, Voyage dans la Basse et Haute Egypte. Paris 1802.
2 Jw., tabl. 114, nr 106, 107.
3 Jw., tabl. 8, nr 15.
4 F. Petrie, Wisdom of the Egyptians. London 1940.
7