DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Rodziewicz, Elżbieta: Greckie wyroby z kości słoniowej okresu klasycznego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0063
Elżbieta Rodziewicz
GRECKIE WYROBY Z KOŚCI SŁONIOWEJ OKRESU KLASYCZNEGO
JL-^astanawiającym jest fakt, że dotychczasowi badacze przechodzili do porządku dziennego
nad lansowanym w literaturze fachowej poglądem o braku drobnej plastyki w kości słoniowej
z okresu klasycznego. Kość słoniowa w pracach omawiających całokształt sztuki greckiej okresu
klasycznego wzmiankowana jest jedynie przy omawianiu chryzelefantynowych posągów kul-
towych. W innych dziedzinach plastyki greckiej kość słoniowa nie została dotychczas w dosta-
tecznym stopniu uwzględniona, jakkolwiek istniały przesłanki wskazujące na wszechstronny
rozkwit tej dziedziny plastyki w okresie klasycznym. Po przeprowadzeniu szczegółowych studiów
okazało się, że wszystkie dziedziny plastyki greckiej rozwijające się w okresie archaicznym miały
swój nieprzerwany ciąg rozwojowy poprzez kolejne okresy kultury greckiej i nie może być mo-
wy o jakiejkolwiek przerwie w okresie klasycznym z powodu istniejących niedoborów w zacho-
wanym obecnie materiale zabytkowym. Dotkliwy brak zabytków z kości słoniowej okresu kla-
sycznego z terenów Grecji Właściwej, wynikający w dużej mierze zobowiązujących w tym czasie
zakazów wyposażania grobów w drogocenne przedmioty, daje się dość dobrze uzupełnić obiek-
tami pochodzącymi z kolonii greckich — szczególnie nad Morzem Czarnym, gdzie w omawia-
nym okresie prawa te nie były, jak się wydaje, przestrzegane. Zakorzeniony w nauce pogląd o sto-
sowaniu w okresie klasycznym kości słoniowej jedynie przy rzeźbieniu kultowych posągów chry-
zelefantynowych był wynikiem studiów prowadzonych wyłącznie na źródłach literackich z zu-
pełnym pominięciem zachowanych, głównie w koloniach greckich, oryginalnych obiektów z kości
słoniowej, które stanowią niezmiernie ważne źródło dla poznania całokształtu twórczości ar-
tystycznej w tej dziedzinie. To dotychczasowe zawężenie podstawy źródłowej nie pozwalało
na wydobycie bardzo istotnych problemów związanych m.in. z samą techniką wykonywania
rzeźb chryzelefantynowych i często prowadziło do niewłaściwych wniosków. Wzmianki literackie,
jakie posiadamy na temat stosowanych technik, pochodzą przede wszystkim od pisarzy rzymskich.
Zostały więc spisane w kilka wieków po powstaniu omawianych przez nich posągów chryzele-
fantynowych, są często niewłaściwe i sprzeczne ze sobą. Napisane ponadto przez laików w za-
kresie technik rzeźbiarskich nie zawsze mogą uchodzić przy obecnym stanie badań, za źródła
59
GRECKIE WYROBY Z KOŚCI SŁONIOWEJ OKRESU KLASYCZNEGO
JL-^astanawiającym jest fakt, że dotychczasowi badacze przechodzili do porządku dziennego
nad lansowanym w literaturze fachowej poglądem o braku drobnej plastyki w kości słoniowej
z okresu klasycznego. Kość słoniowa w pracach omawiających całokształt sztuki greckiej okresu
klasycznego wzmiankowana jest jedynie przy omawianiu chryzelefantynowych posągów kul-
towych. W innych dziedzinach plastyki greckiej kość słoniowa nie została dotychczas w dosta-
tecznym stopniu uwzględniona, jakkolwiek istniały przesłanki wskazujące na wszechstronny
rozkwit tej dziedziny plastyki w okresie klasycznym. Po przeprowadzeniu szczegółowych studiów
okazało się, że wszystkie dziedziny plastyki greckiej rozwijające się w okresie archaicznym miały
swój nieprzerwany ciąg rozwojowy poprzez kolejne okresy kultury greckiej i nie może być mo-
wy o jakiejkolwiek przerwie w okresie klasycznym z powodu istniejących niedoborów w zacho-
wanym obecnie materiale zabytkowym. Dotkliwy brak zabytków z kości słoniowej okresu kla-
sycznego z terenów Grecji Właściwej, wynikający w dużej mierze zobowiązujących w tym czasie
zakazów wyposażania grobów w drogocenne przedmioty, daje się dość dobrze uzupełnić obiek-
tami pochodzącymi z kolonii greckich — szczególnie nad Morzem Czarnym, gdzie w omawia-
nym okresie prawa te nie były, jak się wydaje, przestrzegane. Zakorzeniony w nauce pogląd o sto-
sowaniu w okresie klasycznym kości słoniowej jedynie przy rzeźbieniu kultowych posągów chry-
zelefantynowych był wynikiem studiów prowadzonych wyłącznie na źródłach literackich z zu-
pełnym pominięciem zachowanych, głównie w koloniach greckich, oryginalnych obiektów z kości
słoniowej, które stanowią niezmiernie ważne źródło dla poznania całokształtu twórczości ar-
tystycznej w tej dziedzinie. To dotychczasowe zawężenie podstawy źródłowej nie pozwalało
na wydobycie bardzo istotnych problemów związanych m.in. z samą techniką wykonywania
rzeźb chryzelefantynowych i często prowadziło do niewłaściwych wniosków. Wzmianki literackie,
jakie posiadamy na temat stosowanych technik, pochodzą przede wszystkim od pisarzy rzymskich.
Zostały więc spisane w kilka wieków po powstaniu omawianych przez nich posągów chryzele-
fantynowych, są często niewłaściwe i sprzeczne ze sobą. Napisane ponadto przez laików w za-
kresie technik rzeźbiarskich nie zawsze mogą uchodzić przy obecnym stanie badań, za źródła
59