DOI Heft:
Faras
DOI Artikel:Martens-Czarnecka, Małgorzata: Księga jako motyw ikonograficzny w malarstwie ściennym w katedrze w Faras
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0313
Małgorzata Martens
KSIĘGA JAKO MOTYW IKONOGRAFICZNY
W MALARSTWIE ŚCIENNYM W KATEDRZE W FARAS
O
X^^dkrycie przez polską misję archeologiczną w Faras pod kierunkiem profesora Kazi-
mierza Michałowskiego ponad 120 malowideł ściennych posiada ogromne znaczenie dla his-
torii sztuki. Doskonale zachowany wystrój malarski katedry faraskiej ze scenami Starego i No-
wego Testamentu, przedstawieniami biskupów i świętych stanowi obecnie bazę dla ustaleń do-
tyczących malarstwa Nubii wczesnośredniowiecznej.
Figury Chrystusa, apostołów oraz świętych na malowidłach przedstawione są z księgą lub
zwiniętym zwojem trzymanym w lewej ręce na wysokości piersi. Prawa ręka ukazana jest prze-
ważnie w geście błogosławieństwa lub przytrzymuje górną krawędź księgi. Oprawy ksiąg po-
siadają bogatą dekorację, która zarazem odzwierciedla wyraźnie ogólne tendencje stylowe pa-
nujące w malarstwie katedry w poszczególnych okresach historycznych1.
W okresie VIII w. w obrębie tzw. ,,stylu fioletu"2, kiedy repertuar występujących motywów
dekoracyjnych i stosowanych kolorów jest raczej skromny3, oprawy ksiąg zdobione są dużymi
i małymi kwadratami i kołami w ramkach rozłożonymi symetrycznie wzdłuż krawędzi i pośrod-
ku prostokąta oprawy (il. 1—4). Najczęściej środek zajmuje kwadrat, niekiedy zaś duży krzyż
maltański, jak to widzimy na przykładzie księgi trzymanej przez Świętego Cypriana4 (il. 4).
Tło opraw jest białe lub żółte. Kontury kwadratów i kół są czarne i ciemnofioletowe. Ramki
1 K. Michałowski, Faras, Centre Artistique de la Nubie Chrétienne. Leiden 1966 (= Centre Artisti-
que); tenże Faras, Die Kathedrale aus dem Wùstensand. Zurich 1967 (= Die Kathedrale), s. 65—102;
tenże, Faras, Malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Warszawa 1974 (= Kata-
log — Warszawa).
2 Michałowski, Katalog — Warszawa.
3 Michałowski, Centre Artistique, s. 10—12; tenże, Die Kathedrale, s. 72—73; tenże, Kata-
log— Warszawa (w druku); M. Martens, Observations sur la composition du visage dans les peintures de
Faras (VIII—IX siècles). Etudes et Travaux, VI. Warszawa 1972, s. 207—250.
4 Stan zachowania malowidła nie pozwolił na zdjęcie go ze ściany Katedry. Widoczny był jedynie fragment
głowy świętego i księga.
309
KSIĘGA JAKO MOTYW IKONOGRAFICZNY
W MALARSTWIE ŚCIENNYM W KATEDRZE W FARAS
O
X^^dkrycie przez polską misję archeologiczną w Faras pod kierunkiem profesora Kazi-
mierza Michałowskiego ponad 120 malowideł ściennych posiada ogromne znaczenie dla his-
torii sztuki. Doskonale zachowany wystrój malarski katedry faraskiej ze scenami Starego i No-
wego Testamentu, przedstawieniami biskupów i świętych stanowi obecnie bazę dla ustaleń do-
tyczących malarstwa Nubii wczesnośredniowiecznej.
Figury Chrystusa, apostołów oraz świętych na malowidłach przedstawione są z księgą lub
zwiniętym zwojem trzymanym w lewej ręce na wysokości piersi. Prawa ręka ukazana jest prze-
ważnie w geście błogosławieństwa lub przytrzymuje górną krawędź księgi. Oprawy ksiąg po-
siadają bogatą dekorację, która zarazem odzwierciedla wyraźnie ogólne tendencje stylowe pa-
nujące w malarstwie katedry w poszczególnych okresach historycznych1.
W okresie VIII w. w obrębie tzw. ,,stylu fioletu"2, kiedy repertuar występujących motywów
dekoracyjnych i stosowanych kolorów jest raczej skromny3, oprawy ksiąg zdobione są dużymi
i małymi kwadratami i kołami w ramkach rozłożonymi symetrycznie wzdłuż krawędzi i pośrod-
ku prostokąta oprawy (il. 1—4). Najczęściej środek zajmuje kwadrat, niekiedy zaś duży krzyż
maltański, jak to widzimy na przykładzie księgi trzymanej przez Świętego Cypriana4 (il. 4).
Tło opraw jest białe lub żółte. Kontury kwadratów i kół są czarne i ciemnofioletowe. Ramki
1 K. Michałowski, Faras, Centre Artistique de la Nubie Chrétienne. Leiden 1966 (= Centre Artisti-
que); tenże Faras, Die Kathedrale aus dem Wùstensand. Zurich 1967 (= Die Kathedrale), s. 65—102;
tenże, Faras, Malowidła ścienne w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Warszawa 1974 (= Kata-
log — Warszawa).
2 Michałowski, Katalog — Warszawa.
3 Michałowski, Centre Artistique, s. 10—12; tenże, Die Kathedrale, s. 72—73; tenże, Kata-
log— Warszawa (w druku); M. Martens, Observations sur la composition du visage dans les peintures de
Faras (VIII—IX siècles). Etudes et Travaux, VI. Warszawa 1972, s. 207—250.
4 Stan zachowania malowidła nie pozwolił na zdjęcie go ze ściany Katedry. Widoczny był jedynie fragment
głowy świętego i księga.
309