DOI Heft:
Faras
DOI Artikel:Dobrzeniecki, Tadeusz: Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych: [2]; maiestas Crucis w ściennym malarstwie Nubii (Faras)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0219
t
Tadeusz Dobrzeniecki
MAIESTAS DOMINI W ZABYTKACH POLSKICH I OBCYCH
Z POLSKĄ ZWIĄZANYCH
Część druga1. Maiestas Crucis w ściennym malarstwie Nubii (Faras)
M
XV JLaiestas Domini jest przedstawieniem Chrystusa w chwale, wielbionego przez cztery
apokaliptyczne istoty, które najpierw stosował chrześcijański Wschód w absydach kościołów2.
Powstało ono pod wpływem liturgii jako odpowiednik transcendentnej treści chrystologicznego
misterium — objawienia się (= teofanii) i obecności Chrystusa podczas eucharystycznej ofiary3
Sztuka wczesnochrześcijańska znała także przedstawienie triumfalnego krzyża, także adoro-
wanego przez apokaliptyczne żywe istoty i rozumiała je jako odmianę przedstawienia Maiestas
Domini, polegającą na adekwatnym zastąpieniu postaci Chrystusa krzyżem. Jej wczesnym
przykładem są dwie mozaiki: w absydzie kościoła S. Pudenziana w Rzymie4 i na sklepieniu
tzw. mauzoleum Galii Placydii w Rawennie5 oraz skrzydło mediolańskiego dyptyku6.
1 Por. T. Dobrzeniecki, Maiestas Domini w zabytkach polskich lub z Polską związanych. Część
pierwsza, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, XVII, 1973, s. 5—86, odtąd cytowany skrótem D o-
brzeniecki, MD/I.
2 F. van der Meer, Maiestas Domini. Lexikon der christlichen Ikonographie. III, 1971, szp. 136—142.
3 J. T у с i a k, Heilige Theophanie. Kultgedanken des Morgenlandes. Trier 1959, s. 7 określa teofanię jako
istotny moment wszelkiej chrześcijańskiej liturgii: „Theophanie oder Epiphanie meint die gnadenvolle Offen-
barung Gottes ais Urquelle der Vergôttlichung und ais Anbeginn einer neuen Schôpfung in der Doxa des Herrn";
s. 9—18 : chrystologiczne mysterium polega na „uobecnieniu się" Chrystusa i jego dzieła zbawienia; B. S a n d v i k,
Das Kommen des Herrn beim Abendmahl im Neuen Testament. Ziirich 1970.
4 L. v. S y b e 1, Christliche Antike. t. II, Marburg 1909, s. 329, tabl. I; В. В r e n k, Tradition und
Neuerung in der christlichen Kunst des ersten Jahrtausends. Studien zur Geschichte des Weltgerichtsbildes,
Wien 1966, s. 64—65, il. 14; Dobrzeniecki, MD/I, il. 6.
5 C.-O. Nordstrom, Ravennastudien. Ideengeschichtliche und ikonographische Untersuchungen liber
die Mosaiken von Ravenna. (Figura, 4), Stockholm 1953, s. 26—31 : Die Kuppel- und Tamburmosaiken (tabl.
За—b).
6 Mediolan, skarbiec katedry, dyptyk z V w., północna Italia: W. F. V o 1 b а с h, Elfenbeinarbeiten der
Spâtantike und des friihen Mittelalters. Mainz 1952, s. 61—62, nr 119, tabl. 37; F. S t e e n b о с к, Der kirch-
liche Prachteinband im friihen Mittelalter von den Anfangen bis zum Beginn der Gotik. Berlin 1965, nr 5, il. 7;
Dobrzeniecki, MD/I, il. 16.
215
Tadeusz Dobrzeniecki
MAIESTAS DOMINI W ZABYTKACH POLSKICH I OBCYCH
Z POLSKĄ ZWIĄZANYCH
Część druga1. Maiestas Crucis w ściennym malarstwie Nubii (Faras)
M
XV JLaiestas Domini jest przedstawieniem Chrystusa w chwale, wielbionego przez cztery
apokaliptyczne istoty, które najpierw stosował chrześcijański Wschód w absydach kościołów2.
Powstało ono pod wpływem liturgii jako odpowiednik transcendentnej treści chrystologicznego
misterium — objawienia się (= teofanii) i obecności Chrystusa podczas eucharystycznej ofiary3
Sztuka wczesnochrześcijańska znała także przedstawienie triumfalnego krzyża, także adoro-
wanego przez apokaliptyczne żywe istoty i rozumiała je jako odmianę przedstawienia Maiestas
Domini, polegającą na adekwatnym zastąpieniu postaci Chrystusa krzyżem. Jej wczesnym
przykładem są dwie mozaiki: w absydzie kościoła S. Pudenziana w Rzymie4 i na sklepieniu
tzw. mauzoleum Galii Placydii w Rawennie5 oraz skrzydło mediolańskiego dyptyku6.
1 Por. T. Dobrzeniecki, Maiestas Domini w zabytkach polskich lub z Polską związanych. Część
pierwsza, Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie, XVII, 1973, s. 5—86, odtąd cytowany skrótem D o-
brzeniecki, MD/I.
2 F. van der Meer, Maiestas Domini. Lexikon der christlichen Ikonographie. III, 1971, szp. 136—142.
3 J. T у с i a k, Heilige Theophanie. Kultgedanken des Morgenlandes. Trier 1959, s. 7 określa teofanię jako
istotny moment wszelkiej chrześcijańskiej liturgii: „Theophanie oder Epiphanie meint die gnadenvolle Offen-
barung Gottes ais Urquelle der Vergôttlichung und ais Anbeginn einer neuen Schôpfung in der Doxa des Herrn";
s. 9—18 : chrystologiczne mysterium polega na „uobecnieniu się" Chrystusa i jego dzieła zbawienia; B. S a n d v i k,
Das Kommen des Herrn beim Abendmahl im Neuen Testament. Ziirich 1970.
4 L. v. S y b e 1, Christliche Antike. t. II, Marburg 1909, s. 329, tabl. I; В. В r e n k, Tradition und
Neuerung in der christlichen Kunst des ersten Jahrtausends. Studien zur Geschichte des Weltgerichtsbildes,
Wien 1966, s. 64—65, il. 14; Dobrzeniecki, MD/I, il. 6.
5 C.-O. Nordstrom, Ravennastudien. Ideengeschichtliche und ikonographische Untersuchungen liber
die Mosaiken von Ravenna. (Figura, 4), Stockholm 1953, s. 26—31 : Die Kuppel- und Tamburmosaiken (tabl.
За—b).
6 Mediolan, skarbiec katedry, dyptyk z V w., północna Italia: W. F. V o 1 b а с h, Elfenbeinarbeiten der
Spâtantike und des friihen Mittelalters. Mainz 1952, s. 61—62, nr 119, tabl. 37; F. S t e e n b о с к, Der kirch-
liche Prachteinband im friihen Mittelalter von den Anfangen bis zum Beginn der Gotik. Berlin 1965, nr 5, il. 7;
Dobrzeniecki, MD/I, il. 16.
215