DOI Heft:
Faras
DOI Artikel:Dobrzeniecki, Tadeusz: Maiestas Domini w zabytkach polskich i obcych z Polską związanych: [2]; maiestas Crucis w ściennym malarstwie Nubii (Faras)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19580#0278
34. Sarkofag z ok. 330 г., Dumbarton Oaks, wg Hanftmann, jw.
i przedstawieniową167. 'Ag7tlç, clipeus, tj. okrągła tarcza z obramieniem uchodziła w świecie
starożytnym za wyobrażenie kosmosu. W literaturze tarcza ta była porównywana z obracającym
się kołem, symbolem wszechświata; znany jej był także clipeus caelestis, clipeus siderus, altisonus
caeli clipeus, Sol in suo clipeo (Tertulian, Apologia)168.
Także dzieła sztuki ukazują to kosmiczne znaczenie clipeusa. Tarcza Aleksandra na złotym
medalionie z Abukir przedstawia niebo — wzdłuż krawędzi znajduje się koło zodiaku, w środku
słońce, księżyc i gwiazdy. W czasach hellenistyczno-rzymskich homerycka tarcza Achillesa
była uważana za clipeus caelestis tego samego typu co medalion z Abukir. Na pompejańskim
malowidle Tetyda w kuźni Hefajstosa patrzy na tarczę swego syna. Dekoracja tarczy jest
jeszcze wyraźna: zodiakalne obramienie, w środku smok, zwierzęcy znak bieguna nieba169.
167 J. Boi ten, Die Imago Clipeata. Ein Beitrag zur Portrât- und Typengeschichte. Paderborn 1937,
s. 38—56: Die christliche imago clipeata (Inhalt und Bedeutung; Griinde der Ubernahme des antiken Motivs);
H. P. L'O range, Apotheosis in Ancient Portraiture. Oslo 1947, s. 119, 122—124; tenże, Studies, jw., s. 90—
102: The Cosmic Clipeus and the Solar Imago Clipeata; s. 103—109: The Solar Significance of the Elévation
on a Shield.
168 R. W i n к e s, Clipeata Imago. Studien zu einer rômischen Bildnisform. Bonn 1969, s. 3—4: terminologia
rzymska — clipeata imago, clipeus et imago, clipeus cum imagine, imago cum clipeo, clipeus imaginis.
169 L'O range, Studies, jw., il. 61 ; Ch. M. H a v e 1 о с к, Sztuka hellenistyczna. Warszawa 1972, tabl. X.
274
i przedstawieniową167. 'Ag7tlç, clipeus, tj. okrągła tarcza z obramieniem uchodziła w świecie
starożytnym za wyobrażenie kosmosu. W literaturze tarcza ta była porównywana z obracającym
się kołem, symbolem wszechświata; znany jej był także clipeus caelestis, clipeus siderus, altisonus
caeli clipeus, Sol in suo clipeo (Tertulian, Apologia)168.
Także dzieła sztuki ukazują to kosmiczne znaczenie clipeusa. Tarcza Aleksandra na złotym
medalionie z Abukir przedstawia niebo — wzdłuż krawędzi znajduje się koło zodiaku, w środku
słońce, księżyc i gwiazdy. W czasach hellenistyczno-rzymskich homerycka tarcza Achillesa
była uważana za clipeus caelestis tego samego typu co medalion z Abukir. Na pompejańskim
malowidle Tetyda w kuźni Hefajstosa patrzy na tarczę swego syna. Dekoracja tarczy jest
jeszcze wyraźna: zodiakalne obramienie, w środku smok, zwierzęcy znak bieguna nieba169.
167 J. Boi ten, Die Imago Clipeata. Ein Beitrag zur Portrât- und Typengeschichte. Paderborn 1937,
s. 38—56: Die christliche imago clipeata (Inhalt und Bedeutung; Griinde der Ubernahme des antiken Motivs);
H. P. L'O range, Apotheosis in Ancient Portraiture. Oslo 1947, s. 119, 122—124; tenże, Studies, jw., s. 90—
102: The Cosmic Clipeus and the Solar Imago Clipeata; s. 103—109: The Solar Significance of the Elévation
on a Shield.
168 R. W i n к e s, Clipeata Imago. Studien zu einer rômischen Bildnisform. Bonn 1969, s. 3—4: terminologia
rzymska — clipeata imago, clipeus et imago, clipeus cum imagine, imago cum clipeo, clipeus imaginis.
169 L'O range, Studies, jw., il. 61 ; Ch. M. H a v e 1 о с к, Sztuka hellenistyczna. Warszawa 1972, tabl. X.
274