Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (18.1974)

o odkryciu wielkiej miary, które powinno przyczynić się do intensywniejszych studiów nad
hieroglifami i do odcyfrowania ich. Kamień z Rozetty, na mocy traktatu zawartego po klęsce
Napoleona, wraz z innymi zabytkami został przewieziony do Anglii i umieszczony w British
Muséum. Jednak od razu po odnalezieniu go Francuzi sporządzili kopie i odlewy, które wysłano
do Paryża. Jest to dwujęzyczny napis, zawierający w górnej części najbardziej uszkodzonej
tekst napisany pismem hieroglificznym, następnie demotycznym, najniżej został umieszczony
tekst grecki, posiadający niewielkie ubytki, który odczytano od razu. Najwięksi orientaliści,
filolodzy w całej Europie rozpoczęli studia nad kamieniem z Rozetty. Wydawało się, że część
demotyczna zachowana prawie w całości stanowi lepszy punkt wyjściowy niż znacznie uszko-
dzony tekst hieroglificzny. Szwedzki uczony Jean-David Akerblad w r. 1802 ustalił, że pewna
grupa znaków regularnie powtarzająca się w tekście demotycznym oznacza imię Ptolemeusz,
poprzez obliczenia i porównania ich z tą partią napisu greckiego, gdzie występują kilkakrotnie
imiona greckie. Równocześnie nad tekstem demotycznym pracował znany orientalista francuski
Sylvestre de Saey. Lecz obydwu uczonym nie udało się już osiągnąć dalszych wyników. Bardzo
poważny wkład w badania nad pismem egipskim wniósł Thomas Young, uczony angielski,
autor falowej teorii światła. W roku 1816 napisał on rozprawę na temat pisma demotycznego.
Jego zasługą jest stwierdzenie, że demotyka stanowi kursywę hieroglifów. Wyróżnił szereg
znaków pisma demotycznego, z czego część zupełnie poprawnie. W roku 1819 w nowo wydanej
„Encyclopedia Britannica" hasło o piśmie hieroglificznym opracował Young, ogłaszając w nim
swe wyniki. Zakładając, że Egipcjanie byli zmuszeni używać znaków fonetycznych dla oddania
imion obcych, oraz przyjmując (za uczonym duńskim Georgesem Zoegą z końca XVIII w.),
że imiona królewskie wpisywane były w kartusze, otrzymał w tekście hieroglificznym imiona
Ptolemeusz i Berenike poprzez porównywanie tekstu greckiego z egipskim. Na tym etapie
prac Young poprzestał, nie posunął ich już dalej. Tak wyglądał stan badań do momentu ukazania
się pracy Champolliona rozszyfrowującej system hieroglificzny.

Jean François Champollion urodził się 23 XII 1790 r. w miejscowości Figeac w departamen-
cie Lot (płd.-wsch. Francja). Ojciec jego był właścicielem księgarni. Biografowie Champolliona,
jak i tradycja rodzinna, w faktach z wczesnego dzieciństwa widzą już zapowiedź jego geniuszu.
Pierwszym jego nauczycielem był starszy brat Jacques-Joseph Champollion Figeac, sam zdolny
filolog, rozwinął w nim umiłowanie antyku i zainteresowanie językami orientalnymi. Ponieważ
w Figeac Jean François miał bardzo mierne wyniki w nauce, rodzice postanowili wysłać go do
Grenoble, pod opiekę przebywającego tam brata. Tutaj zaczął uczęszczać do szkół, wykazując
nieprzeciętne zdolności filologiczne w nauce greki i łaciny. W r. 1802 miało miejsce spotkanie
Jeana Franęoisa z Jeanem Fourierem znanym matematykiem i fizykiem, członkiem ekspedycji
Napoleona do Egiptu. Fourier zainteresowany 11-letnim chłopcem, mającym tak duże wiado-
mości o świecie antycznym, pokazał mu zbiór zabytków egipskich, przywiezionych przez siebie,
oraz skopiowane inskrypcje, m.in. kopię kamienia z Rozetty. Zafascynowany reliktami niezna-
nej mu kultury, Champollion rozpoczął studia nad Egiptem. Znając łacinę i grekę, czytał dzieła

396