Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (20.1976)

szego małżeństwa króla: Jadwigę (ur. 15 marca 1513 r.) i Annę (ur. 1 lipca 1515 r.) oraz z małżeń-
stwa z Boną — Izabelę (ur. 15 stycznia 1519 r.)4. Dzieło Decjusza ukazało się w 1521 roku, a więc
zaledwie w sześć lat po śmierci Barbary. W tym czasie musiała istnieć w Krakowie jakaś jej po-
dobizna i niewątpliwie pamiętano także jak wyglądała ciesząca się powszechną sympatią królowa.
Znał ją też Decjusz. Można więc przyjąć, że jej wyobrażenie w tablicy genealogicznej posiada, po-
mimo całej schematyczności tego rodzaju przedstawień, pewne cechy podobieństwa. Jej małżonek
król Zygmunt został na przykład scharakteryzowany niemal identycznie w tablicy genealogicznej
i w wizerunku umieszczonym w części dedykacyjnej tegoż dzieła (ii. 2)5. Natomiast przedstawienie
królowej Bony w tablicy genealogicznej różni się znacznie od jej wizerunku na innej karcie dzieła
Decjusza (ił. 5). Portret królowej Bony w popiersiu na tle arkady ozdobionej tarczami herbowymi
Sforzów i Aragonów został przez Helenę Blumównę uznany za dzieło grafika włoskiego6. Argu-
menty przedstawione przez autorkę są w pełni przekonujące i kwestię środowiska artystycznego,
z którego pochodził autor tego pięknego sztychu, można uznać za wyjaśnioną. Postawione przez
siebie pytanie co do czasu i okoliczności powstania tego drzeworytu Blumówna pozostawia bez
odpowiedzi. Wydaje mi się, że słuszniej jest przyjąć iż klocek drzeworytniczy królowa przywiozła
w swej wyprawie. Nawiasem mówiąc drzeworyt ten cechuje pewne podobieństwo z portretem
Giovanny d’Aragona, żony Ascania Colonny dziełem Leonarda de Pistoia7. Portret drzeworytni-
czy króla występujący z czasem w dwóch wydaniach statutów króla Zygmunta I (il. 4) powstał, jak
to słusznie podkreśliła Blumówna, pod wpływem drzeworytu Bony. Nasuwa się przypuszczenie,
że oba wizerunki pary królewskiej miały pierwotnie zdobić pracę Decjusza, jednak ze względu na
charakter tego dzieła wybrano raczej drzeworyt podkreślający dobitniej dostojność władcy.

4 Daty życia i zaślubin Jagiellonów podaję za Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów. Warszawa
1968.

5 Miechowita, jw., po s. LIII; H. Blumówna, O pierwszych portretach świeckich w krakowskich
drukach renesansowych. Muzeum Narodowe w Krakowie. Rozprawy i sprawozdania, rok 1952, Kraków 1954,
s. 78—82, uważa ten drzeworyt za dzieło artystów krakowskich, reagujących twórczo na wzory włoskie i wiedeńskie.
Występowanie portretu w dwóch wydawnictwach inspirowanych przez Decjusza oraz na szóstaku dla ziem pruskich
wydanym w mennicy toruńskiej w latach 1528—30, kierowanej w tym czasie przez Decjusza, świadczy o roli tego
człowieka i ustaleniu się powyższego typu ikonograficznego. Nowe wartości, które wniosły do grafiki polskiej
drzeworyty ilustrujące Kronikę Miechowity i traktat Decjusza omawia E. C h o j e c k a, Znaczenie kulturowe
grafiki polskiej XVI wieku, [w:] Dawna książka. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1975, s. 97—101, tamże
repr. jagiellońskich portretów il. 6, 7. Po oddaniu niniejszego artykułu do druku ukazała się praca B. Mio-
dońskiej, Władca i państwo w drzeworycie książkowym XVI w. [w:] Renesans. Sztuka i ideologia. War-
szawa 1976, s. 48—55. Autorka udowodniła w niej wyczerpująco i sugestywnie, że w drzeworytniczym portrecie
Zygmunta 1 z 1521 r. zastosowano formułę ikonograficzną obowiązującą w oficjalnych przedstawieniach cesarza
Maksymiliana I.

6 Blumówna, jw., s. 74—78, tamże starsza literatura przedmiotu.

7 W. Pociecha, Królowa Bona. t. I, Poznań 1949, il. po s. 206.

8