DOI Artikel:
Ruszczyc, Janina: Nieznane portrety ostatnich Jagiellonów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19582#0039
orła monogram SA, a w dolnym na jednej z trzech tarcz widnieje herb Sforzów. Portret króla
Zygmunta I odpowiada tutaj przedstawieniu jego syna ujęciem postaci i rozwiązaniem tła upo-
dobnionego do wnętrza komnaty, z której otwiera się widok na Wawel. W obu drzeworytach
wyróżniających się z całego zespołu ilustracji Kroniki z 1554 r. można się dopatrywać konkret-
nych wzorów malarskich, które nieznany z nazwiska drzeworytnik zinterpretował wprawdzie
dość prymitywnie ale zachowując cechy twarzy i ubioru najbardziej charakterystyczne dla danego
modela493.
W tym samym czasie powstały też dwa portrety obu Zygmuntów, ojca i syna, opublikowane po
raz pierwszy w dziele Stanisława Hozjusza w 1557 r., a w rok później przez Marcina Kromera50.
Portret Zygmunta I (il. 21) niedatowany i niesygnowany odpowiada tak dalece wizerunkowi
młodszego Jagiellona, że możemy go uznać za dzieło tego samego monogramisty HS z 1554 roku.
Rysy twarzy króla są tu bardzo podobne do jego wizerunku z Kroniki świata w wydaniu z 1554 r.,
zostały jednak opracowane bardziej miękko, z zastosowaniem światłocienia i zróżnicowaniem
kreski.
Całopostaciowy portret Zygmunta I pojawił się w 1564 r. w 3-im wydaniu Kroniki świata
M. Bielskiego (il. 22). Pod względem edytorskim wydanie to zostało ulepszone, a zestaw ilustracji
wzbogacony m.in drzeworytami sygnowanymi I B i datą 1563. Taką sygnaturę noszą także por-
trety en pied obu ostatnich Jagiellonów ujęte w bogate ramy rolwerkowe51. Ewa Chojecka słusznie
widzi w nich wpływ stylu Yirgila Solisa, który pod koniec stulecia, a zwłaszcza w ilustracjach
Kroniki polskiej Joachima Bielskiego będzie odgrywał rolę dominującą. Uzupełniając spostrze-
żenia Chojeckiej trzeba dodać, że monogramista I B wykorzystał w portretach Zygmuntów znany
mu wzór solisowski. Obramienia rolwerkowe identyczne w obu portretach królewskich są wier-
nym powtórzeniem ramy z solisowskiego sztychu Hektora trojańskiego52. Miedzioryt ten (il. 23)
należy jak wiadomo do serii przedstawień 9-ciu historycznych bohaterów, datowanej ok. 1550 r.
Własnym dodatkiem monogramisty I B są pasy tarcz herbowych, a także profile dwóch głów
w dolnych narożach drzeworytu. W postaci Zygmunta I, jego pozie i zbroi wzór solisowskiego
Hektora jest również bardzo wyraźny. Natomiast głowa w koronie przedstawiająca dość reali-
stycznie wizerunek starego króla stanowi w tym drzeworycie element niezbyt zharmonizowany * 31 32 *
49a Portret Zygmunta I: Bielski, jw., Kraków 1554, k. 269 v oraz tenże, Kronika, jw., Kraków 1564,
k. 381 r.; portret Zygmunta Augusta; tenże, Kronika, jw., Kraków 1564, k. 390 v.
50 St. H o s i u s, Confessio Catholicae fidei. Moguntiae 1557; M. Kromer, De origine et rebus gestis
Polonorum libri XXX. Bazylea 1555; korzystałam z wyd. 2-go, Bazylea 1558. Drzeworyty portretowe z tych dzieł
w zb. polskich: Cz. 2239.
31 E. Chojecka, Drzeworyty kroniki Joachima Bielskiego i zaginione gobeliny Anny Jagiellonki. Ze
studiów nad związkami artystycznymi Krakowa i Brzegu w XVI wieku. Roczniki Sztuki Śląskiej, VII, Wrocław
1970, s. 50.
32 Die Kunst der Graphik IV. Zwischen Renaissance und Barock. Das Zeitalter von Bruegel und Bellange.
Werke aus dem Besitz der Albertina. Ausstellung 9 November 1967 bis 18. Februar 1968, poz. 188, il. 36.
3*
35
Zygmunta I odpowiada tutaj przedstawieniu jego syna ujęciem postaci i rozwiązaniem tła upo-
dobnionego do wnętrza komnaty, z której otwiera się widok na Wawel. W obu drzeworytach
wyróżniających się z całego zespołu ilustracji Kroniki z 1554 r. można się dopatrywać konkret-
nych wzorów malarskich, które nieznany z nazwiska drzeworytnik zinterpretował wprawdzie
dość prymitywnie ale zachowując cechy twarzy i ubioru najbardziej charakterystyczne dla danego
modela493.
W tym samym czasie powstały też dwa portrety obu Zygmuntów, ojca i syna, opublikowane po
raz pierwszy w dziele Stanisława Hozjusza w 1557 r., a w rok później przez Marcina Kromera50.
Portret Zygmunta I (il. 21) niedatowany i niesygnowany odpowiada tak dalece wizerunkowi
młodszego Jagiellona, że możemy go uznać za dzieło tego samego monogramisty HS z 1554 roku.
Rysy twarzy króla są tu bardzo podobne do jego wizerunku z Kroniki świata w wydaniu z 1554 r.,
zostały jednak opracowane bardziej miękko, z zastosowaniem światłocienia i zróżnicowaniem
kreski.
Całopostaciowy portret Zygmunta I pojawił się w 1564 r. w 3-im wydaniu Kroniki świata
M. Bielskiego (il. 22). Pod względem edytorskim wydanie to zostało ulepszone, a zestaw ilustracji
wzbogacony m.in drzeworytami sygnowanymi I B i datą 1563. Taką sygnaturę noszą także por-
trety en pied obu ostatnich Jagiellonów ujęte w bogate ramy rolwerkowe51. Ewa Chojecka słusznie
widzi w nich wpływ stylu Yirgila Solisa, który pod koniec stulecia, a zwłaszcza w ilustracjach
Kroniki polskiej Joachima Bielskiego będzie odgrywał rolę dominującą. Uzupełniając spostrze-
żenia Chojeckiej trzeba dodać, że monogramista I B wykorzystał w portretach Zygmuntów znany
mu wzór solisowski. Obramienia rolwerkowe identyczne w obu portretach królewskich są wier-
nym powtórzeniem ramy z solisowskiego sztychu Hektora trojańskiego52. Miedzioryt ten (il. 23)
należy jak wiadomo do serii przedstawień 9-ciu historycznych bohaterów, datowanej ok. 1550 r.
Własnym dodatkiem monogramisty I B są pasy tarcz herbowych, a także profile dwóch głów
w dolnych narożach drzeworytu. W postaci Zygmunta I, jego pozie i zbroi wzór solisowskiego
Hektora jest również bardzo wyraźny. Natomiast głowa w koronie przedstawiająca dość reali-
stycznie wizerunek starego króla stanowi w tym drzeworycie element niezbyt zharmonizowany * 31 32 *
49a Portret Zygmunta I: Bielski, jw., Kraków 1554, k. 269 v oraz tenże, Kronika, jw., Kraków 1564,
k. 381 r.; portret Zygmunta Augusta; tenże, Kronika, jw., Kraków 1564, k. 390 v.
50 St. H o s i u s, Confessio Catholicae fidei. Moguntiae 1557; M. Kromer, De origine et rebus gestis
Polonorum libri XXX. Bazylea 1555; korzystałam z wyd. 2-go, Bazylea 1558. Drzeworyty portretowe z tych dzieł
w zb. polskich: Cz. 2239.
31 E. Chojecka, Drzeworyty kroniki Joachima Bielskiego i zaginione gobeliny Anny Jagiellonki. Ze
studiów nad związkami artystycznymi Krakowa i Brzegu w XVI wieku. Roczniki Sztuki Śląskiej, VII, Wrocław
1970, s. 50.
32 Die Kunst der Graphik IV. Zwischen Renaissance und Barock. Das Zeitalter von Bruegel und Bellange.
Werke aus dem Besitz der Albertina. Ausstellung 9 November 1967 bis 18. Februar 1968, poz. 188, il. 36.
3*
35