DOI Artikel:
Ruszczyc, Janina: Nieznane portrety ostatnich Jagiellonów
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19582#0065
prawie panienkę na wydaniu, przedstawił Izabelę w 1532 roku Jan Maria Padovano (ii. 37)82.
Następny zachowany wizerunek Izabeli Jagiellonki to miniatura cranachowska, ukazująca ją
podobnie jak jej rodziców i innych członków rodziny w półpostaci, opartą o parapet, na którym
składa obie dłonie, trzymając w prawej rękawiczki (ił. 38)83. Smukłą jej postać okrywa czarna
szuba z dużym futrzanym kołnierzem. Wąska twarz o prostym dość długim nosie, drobnych
ustach i dużych poważnych oczach jest smutna i jakby zmęczona. Głowę okrywa biały czepiec
podobny do tego, który widzimy w portrecie Bony.
Pokrewieństwo z cranachowską miniaturą królowej Izabeli zdradza medal znaleziony przez
Gumowskiego w gabinecie numizmatycznym w Brukseli (ił. 38a) i określony przez niego pier-
wotnie jako wczesna wersja portretu Bony84.
Portret en pied uznany w inwentarzu zbiorów bawarskich za „portret starej damy” jest nie-
wątpliwie wizerunkiem Izabeli Jagiellonki i to bardzo podobnym do miniatury sygnowanej
cranachowskim smokiem (il. 39).85 Znowu mamy możność stwierdzić wyraźny związek między
dużym reprezentacyjnym portretem w całej postaci, niewielką miniaturą i medalem. Podobień-
stwo zaznacza się zwłaszcza w stroju i sposobie trzymania się królowej węgierskiej, natomiast
wyraz jej twarzy jest w obu ujęciach nieco odmienny. W miniaturze rysy twarzy Izabeli wydają
się delikatniejsze i żywsze, podczas gdy w dużym portrecie cechuje je chłodna obojętność. Wręcz
nieudana jest też w obrazie monachijskim lewa dłoń Izabeli nieproporcjonalnie szeroka i płaska
o nienaturalnie rozdzielających się palcach.
Odnalezienie trzech portretów jagiellońskich w zbiorach bawarskich zachęca do dalszych po-
szukiwań i do ustalenia, czy znane wcześniej portrety jagiellońskie z tych zbiorów nie tworzyły
z nimi pierwotnie jednolitego zespołu. Skłania do takiego przypuszczenia podobny rozmiar
wszystkich sześciu wizerunków i ich bliska numeracja inwentarzowa.
Na szczególną uwagę zasługuje portret kobiecy spalony w Norymberdze podczas ostatniej
wojny (il. 40)86. W inwentarzu nosił on określenie: „Katharina Jagellonica, Prinzessin von
Polen”, a wcześniej był opisywany jako „Nieznana młoda księżniczka, w czarnej sukni z bogatymi
ozdobami... Namalowana ok. 1550—1560”87. Niewątpliwie była to podobizna najmłodszej
82 Kopera, Polskie medale Padovana,jw., s. 117; Gumowski, Medale, jw., s. 63, poz. 68; Kopera,
Jan Maria Padovano, jw., s. 222; Gumowski: Trzy serie, jw., s. 42.
83 Gumowski, Trzy serie, jw., s. 48, 50, 56; Sztuka w Krakowie w latach 1350—1550, jw., s. 80, poz. 48,
tamże wcześniejsza literatura przedmiotu.
84 G u m o w s k i. Medale, jw., s. 100, poz. 106; Tenże, Trzy serie, jw., s. 58, 62 jako portret Izabeli Ja-
giellonki.
85 Zb. Baw. nr inw. 6954, ol. pł., wym.: 200 x 115 cm.
86 Informacji tej udzieliła mi uprzejmie w 1967 r. pani dr Leonie von Wilkens, której dziękuję również za
ofiarowanie mi zdjęcia spalonego obrazu.
87 Katalog der Gemalde-Sammlung des Germanischen Nationalmuseums in Niirnberg. Ntirnberg 1909, s. 164,
poz. 622 „Unbekannte jungę Fiirstin in Schwarzem Kleide mit reichem Schmucke 1550—60...”,
61
Następny zachowany wizerunek Izabeli Jagiellonki to miniatura cranachowska, ukazująca ją
podobnie jak jej rodziców i innych członków rodziny w półpostaci, opartą o parapet, na którym
składa obie dłonie, trzymając w prawej rękawiczki (ił. 38)83. Smukłą jej postać okrywa czarna
szuba z dużym futrzanym kołnierzem. Wąska twarz o prostym dość długim nosie, drobnych
ustach i dużych poważnych oczach jest smutna i jakby zmęczona. Głowę okrywa biały czepiec
podobny do tego, który widzimy w portrecie Bony.
Pokrewieństwo z cranachowską miniaturą królowej Izabeli zdradza medal znaleziony przez
Gumowskiego w gabinecie numizmatycznym w Brukseli (ił. 38a) i określony przez niego pier-
wotnie jako wczesna wersja portretu Bony84.
Portret en pied uznany w inwentarzu zbiorów bawarskich za „portret starej damy” jest nie-
wątpliwie wizerunkiem Izabeli Jagiellonki i to bardzo podobnym do miniatury sygnowanej
cranachowskim smokiem (il. 39).85 Znowu mamy możność stwierdzić wyraźny związek między
dużym reprezentacyjnym portretem w całej postaci, niewielką miniaturą i medalem. Podobień-
stwo zaznacza się zwłaszcza w stroju i sposobie trzymania się królowej węgierskiej, natomiast
wyraz jej twarzy jest w obu ujęciach nieco odmienny. W miniaturze rysy twarzy Izabeli wydają
się delikatniejsze i żywsze, podczas gdy w dużym portrecie cechuje je chłodna obojętność. Wręcz
nieudana jest też w obrazie monachijskim lewa dłoń Izabeli nieproporcjonalnie szeroka i płaska
o nienaturalnie rozdzielających się palcach.
Odnalezienie trzech portretów jagiellońskich w zbiorach bawarskich zachęca do dalszych po-
szukiwań i do ustalenia, czy znane wcześniej portrety jagiellońskie z tych zbiorów nie tworzyły
z nimi pierwotnie jednolitego zespołu. Skłania do takiego przypuszczenia podobny rozmiar
wszystkich sześciu wizerunków i ich bliska numeracja inwentarzowa.
Na szczególną uwagę zasługuje portret kobiecy spalony w Norymberdze podczas ostatniej
wojny (il. 40)86. W inwentarzu nosił on określenie: „Katharina Jagellonica, Prinzessin von
Polen”, a wcześniej był opisywany jako „Nieznana młoda księżniczka, w czarnej sukni z bogatymi
ozdobami... Namalowana ok. 1550—1560”87. Niewątpliwie była to podobizna najmłodszej
82 Kopera, Polskie medale Padovana,jw., s. 117; Gumowski, Medale, jw., s. 63, poz. 68; Kopera,
Jan Maria Padovano, jw., s. 222; Gumowski: Trzy serie, jw., s. 42.
83 Gumowski, Trzy serie, jw., s. 48, 50, 56; Sztuka w Krakowie w latach 1350—1550, jw., s. 80, poz. 48,
tamże wcześniejsza literatura przedmiotu.
84 G u m o w s k i. Medale, jw., s. 100, poz. 106; Tenże, Trzy serie, jw., s. 58, 62 jako portret Izabeli Ja-
giellonki.
85 Zb. Baw. nr inw. 6954, ol. pł., wym.: 200 x 115 cm.
86 Informacji tej udzieliła mi uprzejmie w 1967 r. pani dr Leonie von Wilkens, której dziękuję również za
ofiarowanie mi zdjęcia spalonego obrazu.
87 Katalog der Gemalde-Sammlung des Germanischen Nationalmuseums in Niirnberg. Ntirnberg 1909, s. 164,
poz. 622 „Unbekannte jungę Fiirstin in Schwarzem Kleide mit reichem Schmucke 1550—60...”,
61