Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (31.1987)

Włodzimierz Piwkowski

KONSTANTY ALEKSANDROWICZ
warszawski malarz-portrecista z ostatniej ćwierci XVIII wieku1

w_ ^ д,_ _ „ _

ćwierci XVIII wieku w Warszawie malarza-portrecisty, są bardzo skąpe. Nieliczne wzmianki
publikowane w literaturze naukowej począwszy od połowy XIX wieku, stare katalogi zbiorów
i wystaw, a przede wszystkim bogaty, skrupulatnie datowany i sygnowany dorobek artystyczny,
to jedyne źródła, pozwalające zaledwie na zarysowanie jego biografii twórczej. Aleksandrowicz,
mimo zidentyfikowanego w znacznej części dorobku, pozostał postacią nadal na wpół anonimową,
podobnie zresztą jak większość rodzimych twórców tego okresu, rekrutujących się najczęściej
spośród malarzy cechowych. Skrupulatnie sygnowane i datowane portrety pozwoliły jednak na
zgrupowanie wokół tego malarza pokaźnej ilości dzieł i prześledzenia na tej podstawie rozwoju
jego osobowości twórczej. Jest to przypadek o tyle cenny, że mamy do czynienia z artystą, który
stanął na pograniczu między sztuką portretu staropolskiego, niekiedy określanego nazwą „por-
tretu sarmackiego", wywodzącego swój rodowód jeszcze z organizacji malarstwa cechowego,
a gatunkiem polskiego portretu mieszczańskiego, którego bujny rozkwit przypada na koniec

XVIII i pierwszą ćwierć XIX wieku.

Aleksandrowicz wykonał—jak się zdaje — niewielką ilość portretów malowanych z natury,
przeważającą część jego twórczości stanowi produkcja obrazów, polegająca na swobodnym

1 Zainteresowanie osobą Konstantego Aleksandrowicza zawdzięczam Profesorowi Stanisławowi Lorentzowi,
który polecił mi sylwetkę tego malarza jako temat pracy dyplomowej, złożonej na Uniwersytecie Warszawskim
w 1962 roku. Niniejszy artykuł podejmuje próbę opracowania monografii artysty, a załączony do niego katalog
zawiera wszystkie znane prace tego malarza. Największy w zbiorach polskich zwarty zespół (9 portretów) prze-
chowywany jest w Warszawskim Muzeum Narodowym. Duża część portretów malowanych przez Aleksandrowicza
znajduje się w muzeach radzieckiej Ukrainy, Białorusi i Litwy. Włączenie ich do niniejszego opracowania zawdzię-
czam uprzejmości p. B. G. Woznickiego, dyrektora Lwowskiej Galerii Obrazów, p. B. N. Czajkowskiego, dyrektora
Lwowskiego Muzeum Historycznego, p. J. A. Karaczuna, dyrektora Muzeum Sztuki Białoruskiej SRR w Mińsku
i p. R. Budrysa, dyrektora Muzeum Sztuki Litewskiej SRR w Wilnie.

391