Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (31.1987)

Aleksandra Krzyżanowska

Z POWOJENNYCH DZIEJÓW GABINETU MONET I MEDALI

W Jbinry Gabinetu Monet i Medali przechodziły w czasie ostatniej wojny dramatyczne koleje,
niejednokrotnie opisywane na innym miejscu1. Przypomnę tylko najważniejsze wydarzenia.

Już przy końcu sierpnia 1939 r. dyrekcja Muzeum, ze względu na groźną sytuację polityczną,
postanowiła ukryć cenniejsze zbiory numizmatyczne. Aby oddać nastrój tych czasów pozwolę
sobie zacytować fragment pamiętnika kustosza działu monet antycznych przedwojennego
gabinetu numizmatycznego p. Anny Szemiothowej: „ [...] Rozpoczęła się gorączkowa praca
pakowania monet. Wyjmowaliśmy szufladki z monetami, przykrywaliśmy je grubą warstwą
ligniny i papieru pakowego, następnie szufladka po szufladce związane sznurem układaliśmy
do specjalnie zrobionych na ten cel skrzynek drewnianych, obitych blachą [...]. Nie pamiętam
dokładnie daty, ale w nocy dyrektor, dwóch zaufanych woźnych... przenieśli skrzynie z mone-
tami do ogrodu, położonego na tyłach Muzeum Narodowego i tam zakopano je w specjalnie
przeznaczonym na ten cel schronie"2. Niemcy jednak szybko dowiedzieli się o tym ukryciu
i 23 października 1939 r. zbiory numizmatyczne zostały przez nich wywiezione. Gabinet numizma-
tyczny przestał istnieć na cały czas okupacji, aż do momentu odnalezienia przez wojska polskie
na Śląsku skrzyń z monetami. Znajdowały się one w opuszczeniu, rozbite i częściowo rozgra-
bione. Był to rok 1945. I znów pozwolę sobie wrócić na moment do pamiętnika p. Anny Sze-
miothowej: „ [...] Jakoż dyrektor Lorentz wraz z ekipą naukowców przybył na miejsce i tam
w wielkim pośpiechu zaczęli zbierać rozproszone wszędzie monety, wsypując je, wraz z pod-
kładkami, często ze słomą lub trawą, do wielkich worków — zgromadzili 6 worków [...]. Po
przewiezieniu tych worków na Wawel dyrektor kazał mi [...] udać się do Krakowa. Zostałam

1 A. S z e m i o t h o w a, Historia powstania Działu Numizmatyki Starożytnej Muzeum Narodowego
w Warszawie. Biuletyn Numizmatyczny, 1955, nr 4, s. 1—16; taż, jw., Rocznik MNW, III, 1958,s. 335—351;
taż, iJ. Jodkowski, Gabinet Numizmatyczny, [w:] Straty kulturalne Warszawy. Warszawa 1948, s. 186—

217.

2 W maszynopisie, własność prywatna.

45