Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (31.1987)

2. Jacek Malczewski, W tumanie, 1893, Muzeum Narodowe w Poznaniu

symbolistów urodzonych w 60-tych i 70-tych latach. Daty urodzenia, choć wiele mówiące,
nie wyjaśniają jednak całej chronologii, a nawet często mylą. Byli bowiem artyści „urodzeni
na symbolistów", jak na przykład Witold Pruszkowski czy Adam Chmielowski (brat Albert),
którzy zapowiadają ten nurt dziełami z lat 70 i 80-tych, inni, jak na przykład Józef Chełmoński
dopasowali swoją realistyczną przedtem twórczość do nowej sztuki instynktownie, ale w późnej
dopiero fazie. Dla niektórych, jak na przykład Józefa Pankiewicza, symbolizm był tylko jednym
okresem ewolucji artystycznej, inni, na przykład Jacek Malczewski, całe długie życie malowali
symbolistyczne obrazy a jeszcze inni, jak na przykład Witold Wojtkiewicz osiągając apogeum
symbolistycznej komplikacji umarli tak młodo, że można snuć domysły jak malowaliby potem,
gdyby żyli dłużej.

Może wobec tego bardziej pouczające będzie zestawienie faktów z życia artystycznego?
Znamienną cechą epoki kryzysu było wyłamywanie się artystów z ustalonych ram burżuazyjnego
mecenatu, łączenie w niezależne grupy i przejmowanie inicjatyw wystawowych. Pierwszym
takim zdarzeniem było stworzenie grupy Les XX w Brukseli i otwarcie w maju 1884 roku
zorganizowanej przez nią wystawy. Kilka miesięcy później, w Paryżu otwarto Salon des Artistes
Indépendants. W krajach niemieckojęzycznych ruch ten zaczął się w latach dziewięćdziesiątych
i przyjął formę secesji: grupy artystów odłączały się od tradycyjnych opiekuńczych towarzystw,

473