DOI article:
Krynicka, Maria: Trzeci tom twz. Kodeksu Rozrażewskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0069
starał się królewicz Władysław Waza w r. 1632. W r. 1658 dziejopis Akademii
Krakowskiej M. Radymiński, w skreślonym przez siebie życiorysie Długosza
wspomina o jego 12 księgach Historii polskiej, które „contra aurum
hactenus academia servat“ 8). Według przekonywującej hipotezy W. S. Za-
rembiny „owym cennym skarbem przechowywanym w skarbcu był pięknie
oprawiony, okazały, w wielkim folio wykaligrafowany z czerwonymi nad-
pisami treści, przerobiony odpis z Dziejów Długosza, własność Hieronima
Rozrażewskiego“, podczas gdy autografu Długosza w tym czasie w bibliotece
już nie było 9).
Wydanie całości Historii zrealizowane zostało dopiero w latach 1711 —1712
w Lipsku dzięki staraniom barona Henryka Huyssena. Sześć pierwszych
ksiąg przedrukowano z wydania dobromilskiego, sześć następnych oparto
na rękopisie znalezionym w księgozbiorze Alberta Dembińskiego. Ponieważ
jednak w rękopisie Dembińskiego księga XII kończy się datą 1455, dzieje
lat 1456—1480 przedrukowali wydawcy lipscy z wypożyczonego z biblioteki
Akademii Krakowskiej III tomu Kodeksu Rozrażewskiego jako księgę XIII10 *).
Co było powodem, że rękopis miast wrócić na półki biblioteki Collegium
trafił do zbiorów nieświeskich, trudno ustalić, to pewne, że przyczyną była
w równej mierze niedbałość bibliotekarzy uniwersyteckich n), jak i ambicje
kolekcjonerskie Radziwiłłów. Jest rzeczą charakterystyczną, że w tym mniej
więcej czasie co i kodeks Rozrażewskiego, tj. na początku w. XVIII przybył
do archiwum nieświeskiego hroentaire General de toute la France, którego utratę
lekkomyślny sekretarz króla Francji zapłacił głową12).
Zarówno nową okładkę w miejsce dawnej, bądź zniszczonej (czemu zdaje
się zaprzeczać zarówno solidność wykonania szesnastowiecznej oprawy
dwóch pierwszych tomów, jak i stan zachowania papieru w tomie trzecim,
świadczący, że nie ucierpiał on w rękach wydawców lipskich), bądź też celowo
usuniętej oraz ekslibris radziwiłłowski i naklejkę z numerem miejsca i inwen-
tarza otrzymał rękopis prawdopodobnie w latach pięćdziesiątych w. XVIII,
w czasie gdy po urządzeniu specjalnych pomieszczeń na bibliotekę i archiwum
rozpoczął porządkowanie i katologowanie zbiorów bibliotekarz C. F. Mach-
nicki, ex-audytor regimentu gwardii pieszej litewskiej 13).
Niedługo jednak trwał okres świetności biblioteki nieświeskiej. Karol
Radziwiłł „Panie Kochanku“ uchodząc na wygnanie zostawił na łaskę losu
swe dobra i część skarbów, archiwum zaś ukrył tak. że nikt znaleźć go nie
mógł. Biblioteka w czasie konfederacji barskiej, przewieziona do Petersburga
8) Fastorum Studii generalis Almae Acad. Crac. per Martinum Radymiński, A. D. 1658.
t. IV, Bibl. Jag. Rkps. 225, s. 130.
9) W. Semkowicz-Zarembina, op. cit. s. 61.
10) Ioannis Długossi seu Longini Historiae Polonicae Liber XIII et ultimus, Lipsiae 1712, s. III.
u) W. K o n c z y ń s k a, Jarys historii Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1923, s. 79 ' nast.
12) (Janocki) Polnischer Buchersaal', Erstes Stuck, Breslau 1756) s. 54—55-
13) S. Przylęcki, Biblioteka Radziwiłłów w Nieświeżu, Sławianin, t. I, Lwów 1837, s. 128 i nast.
64
Krakowskiej M. Radymiński, w skreślonym przez siebie życiorysie Długosza
wspomina o jego 12 księgach Historii polskiej, które „contra aurum
hactenus academia servat“ 8). Według przekonywującej hipotezy W. S. Za-
rembiny „owym cennym skarbem przechowywanym w skarbcu był pięknie
oprawiony, okazały, w wielkim folio wykaligrafowany z czerwonymi nad-
pisami treści, przerobiony odpis z Dziejów Długosza, własność Hieronima
Rozrażewskiego“, podczas gdy autografu Długosza w tym czasie w bibliotece
już nie było 9).
Wydanie całości Historii zrealizowane zostało dopiero w latach 1711 —1712
w Lipsku dzięki staraniom barona Henryka Huyssena. Sześć pierwszych
ksiąg przedrukowano z wydania dobromilskiego, sześć następnych oparto
na rękopisie znalezionym w księgozbiorze Alberta Dembińskiego. Ponieważ
jednak w rękopisie Dembińskiego księga XII kończy się datą 1455, dzieje
lat 1456—1480 przedrukowali wydawcy lipscy z wypożyczonego z biblioteki
Akademii Krakowskiej III tomu Kodeksu Rozrażewskiego jako księgę XIII10 *).
Co było powodem, że rękopis miast wrócić na półki biblioteki Collegium
trafił do zbiorów nieświeskich, trudno ustalić, to pewne, że przyczyną była
w równej mierze niedbałość bibliotekarzy uniwersyteckich n), jak i ambicje
kolekcjonerskie Radziwiłłów. Jest rzeczą charakterystyczną, że w tym mniej
więcej czasie co i kodeks Rozrażewskiego, tj. na początku w. XVIII przybył
do archiwum nieświeskiego hroentaire General de toute la France, którego utratę
lekkomyślny sekretarz króla Francji zapłacił głową12).
Zarówno nową okładkę w miejsce dawnej, bądź zniszczonej (czemu zdaje
się zaprzeczać zarówno solidność wykonania szesnastowiecznej oprawy
dwóch pierwszych tomów, jak i stan zachowania papieru w tomie trzecim,
świadczący, że nie ucierpiał on w rękach wydawców lipskich), bądź też celowo
usuniętej oraz ekslibris radziwiłłowski i naklejkę z numerem miejsca i inwen-
tarza otrzymał rękopis prawdopodobnie w latach pięćdziesiątych w. XVIII,
w czasie gdy po urządzeniu specjalnych pomieszczeń na bibliotekę i archiwum
rozpoczął porządkowanie i katologowanie zbiorów bibliotekarz C. F. Mach-
nicki, ex-audytor regimentu gwardii pieszej litewskiej 13).
Niedługo jednak trwał okres świetności biblioteki nieświeskiej. Karol
Radziwiłł „Panie Kochanku“ uchodząc na wygnanie zostawił na łaskę losu
swe dobra i część skarbów, archiwum zaś ukrył tak. że nikt znaleźć go nie
mógł. Biblioteka w czasie konfederacji barskiej, przewieziona do Petersburga
8) Fastorum Studii generalis Almae Acad. Crac. per Martinum Radymiński, A. D. 1658.
t. IV, Bibl. Jag. Rkps. 225, s. 130.
9) W. Semkowicz-Zarembina, op. cit. s. 61.
10) Ioannis Długossi seu Longini Historiae Polonicae Liber XIII et ultimus, Lipsiae 1712, s. III.
u) W. K o n c z y ń s k a, Jarys historii Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków 1923, s. 79 ' nast.
12) (Janocki) Polnischer Buchersaal', Erstes Stuck, Breslau 1756) s. 54—55-
13) S. Przylęcki, Biblioteka Radziwiłłów w Nieświeżu, Sławianin, t. I, Lwów 1837, s. 128 i nast.
64