DOI Artikel:
Urbanowicz-Bujańska, Jadwiga: Ołtarz ze sceną Ecce Homo z fary krośnieńskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.21221#0103
Ryc. 56. Predella ze sceną Pokłonu Trzech Króli z tzw. Złotego Ołtarza z Krosna. Kraków, Mu-
zeum Narodowe.
w ustępach poprzednich. Rodzimość tę akcentuje także zastosowanie w de-
koracji roślinności lokalnej, np. bławatków i innych drobnych kwiatów
polnych, zrośniętych z naszym krajobrazem. Przede wszystkim jednak ro-
dzimość ta uderza wzrok w sposobie wykonania rzeźb figuralnych, posiada-
jących wiele analogii z rzeźbą ludową. Jak wspomniano wyżej, wykonawcy
ołtarza nie byli mistrzami sprowadzonymi z zagranicy; byli to miejscowi
rzemieślnicy warsztatowi, którzy posługiwali się wprawdzie wzorami, narzu-
conymi przez fundatora, lecz wzory te przetwarzali zgodnie ze swoim ludo-
wym poczuciem formy i swoimi możliwościami natury technicznej. O wiele
silniej byli oni związani z ludem, z którego wyszli, niż z warstwą, dla której
tworzyli; to też nic dziwnego, że dzieła ich noszą uderzające cechy sztuki
rodzimej 57).
Jeśli chodzi o analogie miejscowe, warto by wspomnieć na tym miejscu
o płaskorzeźbie z Pokłonem Trzech Króli, pochodzącej również z fary kroś-
nieńskiej, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, która
stanowiła predelle tzw. Złotego Ołtarza. Podobieństwo formalne jak i poziom
Wykonania tej płaskorzeźby wskazywałyby na wspólne pochodzenie warszta-
towe z ołtarzem krośnieńskim (ryc. 56). Z tegoż ołtarza pochodzą cztery
kolumny, oplecione podobnie jak w ołtarzu ze sceną Ecce Homo, winoroślą
(ryc. 57). Płaskorzeźba Opłakiwanie Chrystusa również z Krosna, zawiera
wszystkie wymienione wyżej cechy rzeźby ludowej (ryc. 58). Jest możliwe,
że bliższe badania na terenie samego miasta i okolic, mogłyby potwierdzić
hipotezę o istnieniu szkoły klasztornej lub laickiej, posiadającej cechy swoiste,
wyróżniające ją od innych szkół pierwszej połowy w. XVII.
Najwięcej jednak analogii wykazuje ołtarz ze sceną Ecce Homo z ołtarzem
ś. Dominika, znajdującym się w krużgankach dominikańskich w Krakowie
a pochodzącym z kościoła ś. Idziego (ryc. 59). Ołtarz ten został wykonany
również całkowicie techniką snycerską, przy czym pierwotnie (ściśle do r. 1924}
57) Por. K. Piwocki, 0 historycznej genezie polskiej sztuki ludowej, Wrocław 1953, s. 2.
98
zeum Narodowe.
w ustępach poprzednich. Rodzimość tę akcentuje także zastosowanie w de-
koracji roślinności lokalnej, np. bławatków i innych drobnych kwiatów
polnych, zrośniętych z naszym krajobrazem. Przede wszystkim jednak ro-
dzimość ta uderza wzrok w sposobie wykonania rzeźb figuralnych, posiada-
jących wiele analogii z rzeźbą ludową. Jak wspomniano wyżej, wykonawcy
ołtarza nie byli mistrzami sprowadzonymi z zagranicy; byli to miejscowi
rzemieślnicy warsztatowi, którzy posługiwali się wprawdzie wzorami, narzu-
conymi przez fundatora, lecz wzory te przetwarzali zgodnie ze swoim ludo-
wym poczuciem formy i swoimi możliwościami natury technicznej. O wiele
silniej byli oni związani z ludem, z którego wyszli, niż z warstwą, dla której
tworzyli; to też nic dziwnego, że dzieła ich noszą uderzające cechy sztuki
rodzimej 57).
Jeśli chodzi o analogie miejscowe, warto by wspomnieć na tym miejscu
o płaskorzeźbie z Pokłonem Trzech Króli, pochodzącej również z fary kroś-
nieńskiej, obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, która
stanowiła predelle tzw. Złotego Ołtarza. Podobieństwo formalne jak i poziom
Wykonania tej płaskorzeźby wskazywałyby na wspólne pochodzenie warszta-
towe z ołtarzem krośnieńskim (ryc. 56). Z tegoż ołtarza pochodzą cztery
kolumny, oplecione podobnie jak w ołtarzu ze sceną Ecce Homo, winoroślą
(ryc. 57). Płaskorzeźba Opłakiwanie Chrystusa również z Krosna, zawiera
wszystkie wymienione wyżej cechy rzeźby ludowej (ryc. 58). Jest możliwe,
że bliższe badania na terenie samego miasta i okolic, mogłyby potwierdzić
hipotezę o istnieniu szkoły klasztornej lub laickiej, posiadającej cechy swoiste,
wyróżniające ją od innych szkół pierwszej połowy w. XVII.
Najwięcej jednak analogii wykazuje ołtarz ze sceną Ecce Homo z ołtarzem
ś. Dominika, znajdującym się w krużgankach dominikańskich w Krakowie
a pochodzącym z kościoła ś. Idziego (ryc. 59). Ołtarz ten został wykonany
również całkowicie techniką snycerską, przy czym pierwotnie (ściśle do r. 1924}
57) Por. K. Piwocki, 0 historycznej genezie polskiej sztuki ludowej, Wrocław 1953, s. 2.
98