DOI article:
Ruxer, Mieczyslawa Sabina: O kilku zabytkach złotnictwa antycznego w Zbiorach Czartoryskich w Krakowie
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.25235#0108
oraz bardzo podobne zakończenie z głową kobiecą6. Inne trzy zakończe-
nia tego rodzaju pochodzą ze skarbu znalezionego w S. Eufemia del Golfo
Monte Leone (początki w. III p.n.e.). Jednakże typ głowy kobiecej jest
nieco młodszy i pod względem artystycznym gorszy, dekoracja manszetów
co prawda taka jak na zabytkach krakowskich, ale układana z trochę lich-
szego filigranu 7. Ten układ drucika w linię falistą ad ondulazione sem-
plice, mający na terenie Italii tradycję wywodzącą się jeszcze ze złot-
nictwa etruskiego drugiej połowy w. VIII p.n.e., zdaje się być szczegól-
nie charakterystyczny dla złotnictwa greckiego we Włoszech południo-
wych, podobnie jak i zamiłowanie do głów kobiecych jako motywu deko-
racyjnego. Bardziej od zakończeń z S. Eufemia zbliżone są do krakow-
skich obiekty pochodzące z Coli. Castellani (w. IV—III p.n.e.), w których
i typ głowy jest podobniejszy, jakkolwiek krakowskie wydają się być
wcześniejsze 8.
Co się tyczy przeznaczenia omawianych ozdób, to zdaje się nie ulegać
wątpliwości, że były one noszone jako kolczyki, jakkolwiek nie jest
możliwe wyjaśnienie sposobu umocowywania ich przy uchu 9. Na tego ro-
dzaju przeznaczenie wskazuje występowanie tych ozdób parami, wyobra-
żenia ich przy uszach główek kobiecych stanowiących zakończenia ta-
kichże kolczyków, wyobrażenia na monetach, mianowicie na tetradrach-
mach syrakuzańskich z końca w. V przed n.e. W następnym wieku na mo-
netach pojawiają się inne wyobrażenia tego rodzaju kolczyków, sam ich
typ jednak trwa nadal. Z pochówków w. V i IV p.n.e. w Amathus na
Cyprze pochodzi pewna ilość tego typu kolczyków. Przedstawiają one sta-
dium rozwojowe wcześniejsze (bez poszerzenia partii środkowej), w od-
mianie występującej na wspomnianych wyżej monetach z końca w. V 10.
8 Neapol, Museo Nazionale: nr 126428—29 (Cuma, Raco. Stevens, w. V—IV
p.n.e.) — por. L. B r e g 1 i a, Catalogo delle oreficerie del Museo Nazionale di Napali,
Roma 1941, nr 88—89, tabl. XII, 4—5, a także R. Siviero; Jewelry and Amber of
Italy, New York 1959, nr 42, tabl. 52—53; nr 120303 (z Metapontu, w. IV p.n.e.) —
por. B r e g 1 i a, o. c. nr 75—77, tabl. XIII, 4—5, także S i v i e r o, o. c. nr 57, tabl. 70.
7 Marshall, o. c. nr 2114—16, tabl. XLI.
8 Tamże, nr 2000, tabl. XXXIX.
9 B r e g 1 i a, o. c., s. 36, ten typ kolczyków nazywa helike i pisze: ,,La helike
veniva fissata all’ orecchio per pressione nel tratto fra una delle teste e il corpo
centrale in modo che le due testine agli estremi, siano State esse umane o di ani
mali, risultavano diritto e probabilmente visibili entramba, mentre 1’ornato centrale
in fiiigrana veniva disposto sul davanti”. Wydaje się, że zastrzeżenie Mieczysławy,
Ruxer co do sposobu umocowywania tego typu kolczyka przy uchu wypływa jednak
z nadmiernej ostrożności badawczej (J. K.).
10 K. R e g 1 i n g, Die antike Miinze ais Kunstwerk, Berlin 1924, nr 575, 585, 586
i 593 — wszystkie równej grubości, oraz nr 591 — z rozszerzeniem partii środkowej.
Na monetach nr 586 i 593 znajdują się też odpowiedniki typu uczesania występują-
cego na główkach kobiecych kolczyków krakowskich. Marshall, o. c., nr 1641—
42 i 1644—48, tabl. XXX.
102
nia tego rodzaju pochodzą ze skarbu znalezionego w S. Eufemia del Golfo
Monte Leone (początki w. III p.n.e.). Jednakże typ głowy kobiecej jest
nieco młodszy i pod względem artystycznym gorszy, dekoracja manszetów
co prawda taka jak na zabytkach krakowskich, ale układana z trochę lich-
szego filigranu 7. Ten układ drucika w linię falistą ad ondulazione sem-
plice, mający na terenie Italii tradycję wywodzącą się jeszcze ze złot-
nictwa etruskiego drugiej połowy w. VIII p.n.e., zdaje się być szczegól-
nie charakterystyczny dla złotnictwa greckiego we Włoszech południo-
wych, podobnie jak i zamiłowanie do głów kobiecych jako motywu deko-
racyjnego. Bardziej od zakończeń z S. Eufemia zbliżone są do krakow-
skich obiekty pochodzące z Coli. Castellani (w. IV—III p.n.e.), w których
i typ głowy jest podobniejszy, jakkolwiek krakowskie wydają się być
wcześniejsze 8.
Co się tyczy przeznaczenia omawianych ozdób, to zdaje się nie ulegać
wątpliwości, że były one noszone jako kolczyki, jakkolwiek nie jest
możliwe wyjaśnienie sposobu umocowywania ich przy uchu 9. Na tego ro-
dzaju przeznaczenie wskazuje występowanie tych ozdób parami, wyobra-
żenia ich przy uszach główek kobiecych stanowiących zakończenia ta-
kichże kolczyków, wyobrażenia na monetach, mianowicie na tetradrach-
mach syrakuzańskich z końca w. V przed n.e. W następnym wieku na mo-
netach pojawiają się inne wyobrażenia tego rodzaju kolczyków, sam ich
typ jednak trwa nadal. Z pochówków w. V i IV p.n.e. w Amathus na
Cyprze pochodzi pewna ilość tego typu kolczyków. Przedstawiają one sta-
dium rozwojowe wcześniejsze (bez poszerzenia partii środkowej), w od-
mianie występującej na wspomnianych wyżej monetach z końca w. V 10.
8 Neapol, Museo Nazionale: nr 126428—29 (Cuma, Raco. Stevens, w. V—IV
p.n.e.) — por. L. B r e g 1 i a, Catalogo delle oreficerie del Museo Nazionale di Napali,
Roma 1941, nr 88—89, tabl. XII, 4—5, a także R. Siviero; Jewelry and Amber of
Italy, New York 1959, nr 42, tabl. 52—53; nr 120303 (z Metapontu, w. IV p.n.e.) —
por. B r e g 1 i a, o. c. nr 75—77, tabl. XIII, 4—5, także S i v i e r o, o. c. nr 57, tabl. 70.
7 Marshall, o. c. nr 2114—16, tabl. XLI.
8 Tamże, nr 2000, tabl. XXXIX.
9 B r e g 1 i a, o. c., s. 36, ten typ kolczyków nazywa helike i pisze: ,,La helike
veniva fissata all’ orecchio per pressione nel tratto fra una delle teste e il corpo
centrale in modo che le due testine agli estremi, siano State esse umane o di ani
mali, risultavano diritto e probabilmente visibili entramba, mentre 1’ornato centrale
in fiiigrana veniva disposto sul davanti”. Wydaje się, że zastrzeżenie Mieczysławy,
Ruxer co do sposobu umocowywania tego typu kolczyka przy uchu wypływa jednak
z nadmiernej ostrożności badawczej (J. K.).
10 K. R e g 1 i n g, Die antike Miinze ais Kunstwerk, Berlin 1924, nr 575, 585, 586
i 593 — wszystkie równej grubości, oraz nr 591 — z rozszerzeniem partii środkowej.
Na monetach nr 586 i 593 znajdują się też odpowiedniki typu uczesania występują-
cego na główkach kobiecych kolczyków krakowskich. Marshall, o. c., nr 1641—
42 i 1644—48, tabl. XXX.
102