8
STANISŁAW BIENIEK
rzucony płaszcz spięty na piersiach broszą że budowę grobowca rozpoczęto w drugiej po-
i przytrzymywany ręką na wysokości pasa. łowię XIII wieku, a opat Wilhelm III ją tyl-
Drugą ręką, tak samo zgiętą, opartą o gór- ko dokończył 10. Tenże badacz podaje wiado-
ny brzeg dużej trójkątnej tarczy, trzymał rę- mość jakoby Luchs był zdania, że grobowiec
kojeść długiego, wspartego o ziemię miecza. Piotra powstał w drugiej połowie XII wieku
Z lewej strony Piotra stała jego małżonka Ma- bądź z początkiem XIII n. Kategorycznie za
ria z nakrytą głową, w długiej sukni ze spinką dwunasto wieczną proweniencją omawianego
na piersiach. Z jej ramion spływało luźno za- grobowca opowiedział się pionier badań nad
rzucone okrycie. Na lewym przedramieniu, po- polską sztuką romańską Wł. Łuszczki e-
magając sobie prawą ręką, trzymała model w i c z12. Opinia jego poszła szybko w zapo-
dwuwieżowego kościoła. mnienie. W roku 1926 ogłosił wyniki swych
Obydwie postacie, jak przedstawiają podo- badań Ch. G ii n d e 1. Analizując zachowane
bizny grobowca, umieszczone były na tle wi- podobizny grobowca, a w zasadzie tylko wy-
dniejącej budowli o barokowym charakterze, gląd jego wierzchniej płyty, doszedł do wnio-
Jest to obca naszemu pomnikowi naleciałość sku, że grobowiec Piotra Włostowica i jego żo-
stylowa pochodząca od szesnastowiecznego ko- ny Marii powstał za czasów opata Wilhelma I
pisty w stylu jego epoki, podobnie jak i czapka (1270—1290) i jest wiernym naśladownictwem
Marii oraz grzywy lwów i inne pomniejsze rzeźby Ekkeharda i Uty z katedry w saskim
elementy grobowca, dodane znowu przez Naumburgu13. Koncepcja ta całkowicie bądź
osiemnastowiecznych kopistów6. Powyżej opi- z drobnymi poprawkami została przyjęta przez
saną płytę okalał łaciński napis: niemieckich i większość polskich znawców
HIC SITUS EST PETRUS, MARIA CONIUGE sztuki średniowiecznej, panując obecnie w li-
FRETUS teraturze. Wymienić tu można takie nazwiska
,. „, ' jak E. Wiese, L. Burgemeister,
MARMORE SPLENDENTE, PATRE WILHELLMO j. Frankenstein, D. F r e y^ T. Dobro-
peragente. w 0 i s k ^ M- Morelowski1* i inni. Nato-
Początkowo w Wilhelmie widziano ojca miast M- Gębarowicz pozostał przy zda-
Piotra Włostowica, który miał wystawić syno- mu> ze dane SQ ZM Ulkle> aoV sprawę tę moz-
wi grobowiec7. Dopiero zasłużony badacz dzie- na hVl° rozstrzygnąć w tym właśnie duchu.
jów Wrocławia S. Klose wskazał, że Wil- Według niego grobowiec ten pochodzi z pierw-
helm to opat klasztoru św. Wincentego na Oł- szej połowy XIV wieku 15.
binie, inicjator budowy pomnika. Ale opatów Rozbieżności w datowaniu są więc bardzo
ołbińskich o tym imieniu było kilku. S. Kio- po ważne, bo wahają się między XII a XIV w.
se przypisał wzniesienie grobowca Wilhelmowi Któz ma rację? Być może po części jedni
piastującemu godność opata w latach 1350— 1 drudzy. Oto bowiem skromny komunikat
—1364, który, jak potem wykazał F. G 6 r- z posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności
lich, był nie drugim, lecz trzecim z kolei opa- £łosi> iż w uzupełnieniu rozprawy Chr. Giin-
tem wrocławskiego klasztoru o tym imieniu 8. dęła, który opierając się na rysunkach z XVIII
Pogląd głoszący, że grobowiec Piotra Włosto- w- dowodzi, że grobowiec Piotra Włostowica
wica i jego żony Marii powstał u progu dru- pochodzi cały z XIII wieku — Dr Furmańkie-
giej połowy XIV wieku z inicjatywy Wilhel- uńczówna wykazała na podstawie tego samego
ma III, został początkowo powszechnie przyję- rysunku, że tumba wspomnianego grobowca
ty. Obok Klosego i Górlicha opowie- iest dziełem XII w., i pierwotnie była nakryta
dzieli się za nim tacy znawcy sztuki śląskiej, gładką płytą. Płytę z postaciami zmarłych
, ?; J^0*1.8' H- Lutsch, C. Buch- wMosbach a., Piotr syn Włodzimierza, Ostrów
w a 1 d . Natomiast A. M o s b a c h był zdania, 1865, s. 137.
n *' !Si?er?' S\2;2' Knotel p., Zum Grabdenkmal n Odlewy %ipsowe rzeźb ze Strzelna w Muzeum
Peter Wlasts ,.Altschlesien", II 1929, s. 125; F r a n- Narodowym w Krakowie, „Wiadomości Numizma-
S5£ e7 D!ia*Glnoscu budowlana rodu Łabę- tyczne-Archeologiczne", t. III, 1896, nr 1, s. 12. Koś-
tewwna Śląsku i Kujawach w XII wieku, „Biuletyn cioły i rzeźby duninowskie w Strzelnie na Kujawach,
SfoKftSS/o ^ 4' S" 356; M°" "Pami^tnik Akad" Umie^' W^dz- Filol°g- 1 Hist
mes
ń««w,ib.r ' „« ~- ■ -Filozof.", t. III, 1876, s. 110 oraz 95 przyp. 1.
irl/t ^8- u° T- °JCem Pl0tra był k0" 13 Giindel o.c, s. 17-26, tabl. I-IV.
Włost, stąd Kadłubek nazywa Piotra Ylosti- hwip-jp p hic Plastik
dTuiWnm™ X Mn, u , a y7 n0lra Vlostl" "Wiese E., Die Plastik w: „Die Kunst in
M ?rTedbp!P S rf™"' II s 351) Zob. Schlesien", Breslau 1927, s. 154. K n 61 e 1, o.c, s.
nich fodh % w4L !? £ ? »W Wiekach sred~ 123-126. Burgemeister L., G r u n d m a n n G.,
1925,' s 4 Heraldycznego", t. VII), Kraków Die Kunstdenkmdler der Stadt Breslau, T. III, Bres-
b Tf ino o c Ta t7„ d 7 ^ , . lau I934, s. 194. Frankenstein, o.c, s. 356—357.
GeschirhU. Breslau„ Dokumentierte Frey D Die Kunst im Mittelalter w: „Geschichte
1781 Bd I ? ll r5?^Młl0 m Briefen> Breslau Schlesiens", Breslau 1938, Bd I, s. 451; Dobrowol-
• Luchs" TT T?h*r■ if«'i «C''rS'fc59V78' !f8 n- ski T- Sztuka na Sl(łsku> Katowice-Wrocław 1949,
mdler von Bresfau Breslau 185? T« \ s. 44. Tenże w dziele Historia sztuki polskiej w za-
s 254- Riirliwau r> o * •?'eiLŁ""'> -oresiau l88b, 1 o w s k 1, Studia.... s. 5—6.
Biesiad "s£KteS Vorze5 im * V™enzkloster bei 15 Gębarowicz M., Architektura i rzeźba na
n.F. Bd l s 68 d Und Schnft" Sl(*sku w: .-Historia Śląska", t. III, Kraków 1936,
' " ' s. 78, 80.
STANISŁAW BIENIEK
rzucony płaszcz spięty na piersiach broszą że budowę grobowca rozpoczęto w drugiej po-
i przytrzymywany ręką na wysokości pasa. łowię XIII wieku, a opat Wilhelm III ją tyl-
Drugą ręką, tak samo zgiętą, opartą o gór- ko dokończył 10. Tenże badacz podaje wiado-
ny brzeg dużej trójkątnej tarczy, trzymał rę- mość jakoby Luchs był zdania, że grobowiec
kojeść długiego, wspartego o ziemię miecza. Piotra powstał w drugiej połowie XII wieku
Z lewej strony Piotra stała jego małżonka Ma- bądź z początkiem XIII n. Kategorycznie za
ria z nakrytą głową, w długiej sukni ze spinką dwunasto wieczną proweniencją omawianego
na piersiach. Z jej ramion spływało luźno za- grobowca opowiedział się pionier badań nad
rzucone okrycie. Na lewym przedramieniu, po- polską sztuką romańską Wł. Łuszczki e-
magając sobie prawą ręką, trzymała model w i c z12. Opinia jego poszła szybko w zapo-
dwuwieżowego kościoła. mnienie. W roku 1926 ogłosił wyniki swych
Obydwie postacie, jak przedstawiają podo- badań Ch. G ii n d e 1. Analizując zachowane
bizny grobowca, umieszczone były na tle wi- podobizny grobowca, a w zasadzie tylko wy-
dniejącej budowli o barokowym charakterze, gląd jego wierzchniej płyty, doszedł do wnio-
Jest to obca naszemu pomnikowi naleciałość sku, że grobowiec Piotra Włostowica i jego żo-
stylowa pochodząca od szesnastowiecznego ko- ny Marii powstał za czasów opata Wilhelma I
pisty w stylu jego epoki, podobnie jak i czapka (1270—1290) i jest wiernym naśladownictwem
Marii oraz grzywy lwów i inne pomniejsze rzeźby Ekkeharda i Uty z katedry w saskim
elementy grobowca, dodane znowu przez Naumburgu13. Koncepcja ta całkowicie bądź
osiemnastowiecznych kopistów6. Powyżej opi- z drobnymi poprawkami została przyjęta przez
saną płytę okalał łaciński napis: niemieckich i większość polskich znawców
HIC SITUS EST PETRUS, MARIA CONIUGE sztuki średniowiecznej, panując obecnie w li-
FRETUS teraturze. Wymienić tu można takie nazwiska
,. „, ' jak E. Wiese, L. Burgemeister,
MARMORE SPLENDENTE, PATRE WILHELLMO j. Frankenstein, D. F r e y^ T. Dobro-
peragente. w 0 i s k ^ M- Morelowski1* i inni. Nato-
Początkowo w Wilhelmie widziano ojca miast M- Gębarowicz pozostał przy zda-
Piotra Włostowica, który miał wystawić syno- mu> ze dane SQ ZM Ulkle> aoV sprawę tę moz-
wi grobowiec7. Dopiero zasłużony badacz dzie- na hVl° rozstrzygnąć w tym właśnie duchu.
jów Wrocławia S. Klose wskazał, że Wil- Według niego grobowiec ten pochodzi z pierw-
helm to opat klasztoru św. Wincentego na Oł- szej połowy XIV wieku 15.
binie, inicjator budowy pomnika. Ale opatów Rozbieżności w datowaniu są więc bardzo
ołbińskich o tym imieniu było kilku. S. Kio- po ważne, bo wahają się między XII a XIV w.
se przypisał wzniesienie grobowca Wilhelmowi Któz ma rację? Być może po części jedni
piastującemu godność opata w latach 1350— 1 drudzy. Oto bowiem skromny komunikat
—1364, który, jak potem wykazał F. G 6 r- z posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności
lich, był nie drugim, lecz trzecim z kolei opa- £łosi> iż w uzupełnieniu rozprawy Chr. Giin-
tem wrocławskiego klasztoru o tym imieniu 8. dęła, który opierając się na rysunkach z XVIII
Pogląd głoszący, że grobowiec Piotra Włosto- w- dowodzi, że grobowiec Piotra Włostowica
wica i jego żony Marii powstał u progu dru- pochodzi cały z XIII wieku — Dr Furmańkie-
giej połowy XIV wieku z inicjatywy Wilhel- uńczówna wykazała na podstawie tego samego
ma III, został początkowo powszechnie przyję- rysunku, że tumba wspomnianego grobowca
ty. Obok Klosego i Górlicha opowie- iest dziełem XII w., i pierwotnie była nakryta
dzieli się za nim tacy znawcy sztuki śląskiej, gładką płytą. Płytę z postaciami zmarłych
, ?; J^0*1.8' H- Lutsch, C. Buch- wMosbach a., Piotr syn Włodzimierza, Ostrów
w a 1 d . Natomiast A. M o s b a c h był zdania, 1865, s. 137.
n *' !Si?er?' S\2;2' Knotel p., Zum Grabdenkmal n Odlewy %ipsowe rzeźb ze Strzelna w Muzeum
Peter Wlasts ,.Altschlesien", II 1929, s. 125; F r a n- Narodowym w Krakowie, „Wiadomości Numizma-
S5£ e7 D!ia*Glnoscu budowlana rodu Łabę- tyczne-Archeologiczne", t. III, 1896, nr 1, s. 12. Koś-
tewwna Śląsku i Kujawach w XII wieku, „Biuletyn cioły i rzeźby duninowskie w Strzelnie na Kujawach,
SfoKftSS/o ^ 4' S" 356; M°" "Pami^tnik Akad" Umie^' W^dz- Filol°g- 1 Hist
mes
ń««w,ib.r ' „« ~- ■ -Filozof.", t. III, 1876, s. 110 oraz 95 przyp. 1.
irl/t ^8- u° T- °JCem Pl0tra był k0" 13 Giindel o.c, s. 17-26, tabl. I-IV.
Włost, stąd Kadłubek nazywa Piotra Ylosti- hwip-jp p hic Plastik
dTuiWnm™ X Mn, u , a y7 n0lra Vlostl" "Wiese E., Die Plastik w: „Die Kunst in
M ?rTedbp!P S rf™"' II s 351) Zob. Schlesien", Breslau 1927, s. 154. K n 61 e 1, o.c, s.
nich fodh % w4L !? £ ? »W Wiekach sred~ 123-126. Burgemeister L., G r u n d m a n n G.,
1925,' s 4 Heraldycznego", t. VII), Kraków Die Kunstdenkmdler der Stadt Breslau, T. III, Bres-
b Tf ino o c Ta t7„ d 7 ^ , . lau I934, s. 194. Frankenstein, o.c, s. 356—357.
GeschirhU. Breslau„ Dokumentierte Frey D Die Kunst im Mittelalter w: „Geschichte
1781 Bd I ? ll r5?^Młl0 m Briefen> Breslau Schlesiens", Breslau 1938, Bd I, s. 451; Dobrowol-
• Luchs" TT T?h*r■ if«'i «C''rS'fc59V78' !f8 n- ski T- Sztuka na Sl(łsku> Katowice-Wrocław 1949,
mdler von Bresfau Breslau 185? T« \ s. 44. Tenże w dziele Historia sztuki polskiej w za-
s 254- Riirliwau r> o * •?'eiLŁ""'> -oresiau l88b, 1 o w s k 1, Studia.... s. 5—6.
Biesiad "s£KteS Vorze5 im * V™enzkloster bei 15 Gębarowicz M., Architektura i rzeźba na
n.F. Bd l s 68 d Und Schnft" Sl(*sku w: .-Historia Śląska", t. III, Kraków 1936,
' " ' s. 78, 80.